Karel Schoeman
BY FAKKELLIG
Human & Rousseau
1
Nouliks het ’n mens te midde van veld en woud die verval van die landgoed gemerk. Geleidelik, geleidelik deur die jare het dit plaasgevind, en daar was skaars iemand wat probeer het om dit te keer. Wie het omgegee? Nie ou lady Harriet nie, wat selde die afsondering van haar kamer verlaat het, nog minder O Ruairc, die agent, wat in sy kantoor whiskey gedrink het en slegs uitgegaan het om te jag. En Arthur self? ’n Kortstondige besoek, die snelle dwarreling van honde en perde, pagters en agente, en dan was hy weer weg, terug Engeland toe, en het die huis agtergebly te midde van die velde en woude wat stil en geluidloos weer die park inneem. David het sy gang gegaan en hom aan landgoed nóg huishouding gesteur. In die huis het hy geëet en geslaap, in die biblioteek het hy gesit en lees, maar selfs hý was skaars meer as ’n besoeker wat gekom en gegaan het soos hy wou, sonder om veel ag te slaan op wat daar om hom heen gebeur.
Wat die mens tot stand gebring het, is langsaam weer uitgewis. Die groot hek het skeef gesak aan sy skarniere, en ná die winterstorms het die takke in die oprylaan bly lê tensy daar van die boerevolk gedurf het om hier by die groot huis te kom brandhout optel. In die broeikaste was daar van die ruite gebreek, en die moestuin is slegs gedeeltelik nog bewerk. Wie was daar om toesig te hou oor die tuiniers? Langsaam het die blombeddings hul netheid verloor, het die gras ruier gegroei en die heinings wilder, die buitelyn van die tuin byna verlore. Reeds het braamtakke begin om die fyn pilare van die somerhuisie te omrank.
Nou in die lente het die oggend gouer helder begin word, en David het vroeg opgestaan en in die tuin gaan stap. Onder deur die bome waar groen blare oopvou aan die takke, geen mens reeds op om die stilte te versteur nie, net hy alleen en die hond wat deur die lang gras hardloop agter konyne aan. Hy stoot die hekkie oop wat na die tuin toe lei: die groot huis voor hom op die hoogte, die grasvelde daaromheen, en die somerhuisie waar ’n vrou se rok wit blink tussen die pilare.
Vir ’n oomblik bly hy staan, sy hand op die knip van die hekkie, sy kinderjare toe sy moeder daar gesit en lees het in ’n ligte rok en tee gedrink het op somermiddae, maar toe herken hy haar en besef dat dit Arthur se vrou is.
Sy het hom gesien, en onwillig word hy gedwing om na haar toe te stap deur die ritselende lang gras.
“David,” sê sy, nog ’n bietjie onseker.
“Jy staan vroeg op.”
“Ek kon nie meer slaap nie, en ek het die voëls buite hoor sing, toe kom ek na buite.”
“Arthur is seker nog nie op nie.”
“O, Arthur het nog so vas geslaap … Maar dit was ook laat gisteraand toe ons hier aangekom het.”
Dit was nag gewees, en met die drukte van hul aankoms het hy in die lig van die flamboue net ’n glimp van haar gesig gekry voordat ou Toby hulle met kerse na hulle kamer voorafgegaan het.
“Jy het nie lank gewag om inspeksie te kom hou nie,” sê hy, en sy lag blosend.
“Ek het soveel van Ierland gehoor, en ek het nog niks daarvan gesien nie, net Dublin gister met ons aankoms.”
“Julle mense in Engeland dink mos ons is barbare.”
“O nee!” Nóg bloos sy. “Daar is dan so baie Ierse mense in Engeland, soos Arthur ook. Maar tog, dit is hier nie soos Engeland nie: ek het dit gisteraand al gesien op pad hierheen, al was dit reeds donker gewees. Die gesigte van die mense óm die koets toe ons stilhou om nuwe perde te kry, en hul stemme – ek het gevoel dat ek in ’n vreemde land is.”
“Was jy nooit vantevore weg gewees uit Engeland nie?”
“Ek was nog nooit êrens anders nie as Londen en Bath.”
Saam kyk hulle uit oor die landgoed, die verre heuwels anderkant die bome, die huis met sy onversteurde vensters.
“Dis ’n mooi somerhuisie,” merk sy toe saggies op.
“My vader het dit laat bou vir my moeder net nadat hulle getroud is: hy het dit laat ontwerp deur ’n argitek uit Engeland.”
“Sy is jonk dood, nie waar nie,” vra sy, “jou moeder?”
“Ja, toe ek nog klein was.”
“Dit raak heeltemal toegegroei.” Sy probeer om die braamtakke terug te stoot.
“Pas op,” sê hy, “jy sal jou rok skeur aan die dorings.”
“Arthur was natuurlik so lank weg gewees. Maar ons kan iemand kry om dit skoon te maak, dan kan ek hier sit in die somer wanneer die bloureën blom.”
Saam begin hulle langsaam terugstap oor die nat grasveld na die huis.
“Arthur sê jy ken die plek,” sê sy skielik; “die hele landgoed. Jy moet my alles vertel, alles wys. Ek wil dit ook leer ken – ek wil leer om dit lief te hê.” Sy glimlag vir hom, en toe verander haar stemming weer. “Hoe laat eet julle?” vra sy.
“Ek weet nie,” antwoord hy hulpeloos. “Die bediendes sal seker netnou begin opstaan.”
“Dis nog vroeg. Ek sal maar na my kamer gaan – daar is soveel wat ek moet doen, al die koffers wat uitgepak moet word.” ’n Oomblik talm sy, en toe glimlag sy weer en verdwyn in die huis waar die glasdeur oopstaan op die terras.
David kyk haar agterna, en toe fluit hy vir die hond en stap stadig verder oor die gras. Dus is dit Arthur se vrou, die erfdogter uit Engeland: dié jong meisie met hare los op haar skouers, die nuwe vrou van Donore.
Toe hy die eerste keer van Arthur se huwelik verneem het, was hy nie seker of hy daarvan hou nie, of van Arthur se terugkeer huis toe. Die lewe tuis sou nie meer dieselfde wees as Arthur ná al die jare in Engeland weer hier moes kom woon nie. Reeds het daar ’n roering deur die mense gegaan, en ou Toby se oë het geblink by die vooruitsig dat Donore weer ’n baas sou hê. “Ek het jou grootvader hier sien aankom met sy bruid, meneer David,” het hy gesê, en bewoë met sy sakdoek oor sy oë gevrywe, “en ek het jou eie vader en moeder gesien; en nóú sir Arthur … Dit sal ’n trotse dag vir my wees, meneer David, ’n trotse dag.” Toe het hy weggesnel om die berig na die bediendes oor te dra: “’n Engelse dame, ’n Engelse erfdogter” – die blote gedagte nog genoeg om hom te vergoed vir sy jarelange ballingskap in Ierland. Êrens het hy dit reggekry om besonderhede van haar familie uit te vind en haar stamboom na te gaan. “Haar grootvader, sir Gilbert, was ’n ridder van die Bad-orde en ’n vriend van die Graaf van Chatham; haar moeder is die dogter van die Burggraaf van …” Met kinderlike genoeë het hy al die titels sit en oorvertel voor die winterkaggel.
Nou is sy hier, die jong lady Alice, en die dae kry weer lewe. Wanneer laas het dit gebeur dat daar soggens mense aankom? O Ruairc het egter oorgery net ná die ontbyt met verkreukelde klere en ’n geskeurde kantjabot spesiaal ter ere van die nuwe vrou van Donore. “’n Eer,” het hy met ’n lae buiging en ’n wye swaai van sy hoed gegroet. “’n Eer, lady Alice, en sir Arthur, om u terug te verwelkom in Ierland, terug na u tuiste. Ons het lank gewag dat u moet terugkom, sir Arthur, maar as dít die rede was vir u afwesigheid, kan ons dit goed begryp, en waarlik, dit was die lang wag werd om lady Alice in ons midde te verwelkom.” Eers vir die een en dan vir die ander buig hy neer met sy hoed teen sy hart aan gedruk, en sy gladde tong is nie stil nie.
Hulle was pas klaar met ontbyt toe hy daar aankom, en David vertoef ’n oomblik om na die vent te luister. Arthur staan met sy hande in sy sakke vir hom en lag, en Alice kyk toe met ’n glimlag op haar lippe, onseker hoe sy moet antwoord, en of daar selfs ’n antwoord verwag word.
“Kan ek jou nie ’n koppie tee aanbied nie, meneer O Ruairc?” vra sy, en staan op om die klokkie te lui vir die bediendes, maar toe sy aan die belkoord trek, breek dit af in haar hand. Arthur bars uit van die lag.
“Nie tee, nie tee nie!” roep hy uit. “Whiskey, whiskey vir jou, nie waar nie, O Ruairc?”, en hy skreeu deur die portaal vir Toby. “Toby! Toby, jou ou duiwel, waar bêre julle deesdae die whiskey? Bring vir ons ’n bottel, man: dis nie meer net meneer David wat hier in die huis is nie!”
Hulle het almal aan die lag gegaan, Arthur voor die vuur en David