Bir səsin faciəsi. Cəfərzadə Əzizə

düzmə bir-birinin dalıycan, mıncıq düzən kimi. Nə istəyirsən camaatdan?

      – Qızlar! Düz deyir, bəsdi, dağılışın işinizə. İndi xanım xəbər tutar ki, yeyib-içəndən so-ora bir saat da naqqallıq eləyirsiz, deyər yalları artıq düşüb, qudurublar.

      – Hə, vallah, düz deyirsən.

      Belə hallarda ən əvvəl durub bayıra cuman, işinə-gücünə girişən Gülsənəm olurdu. Elə Reyhan da ondan geri qalmırdı. Beləcə, böyüyürdü. Hərdən-hərdən həyət-bacada bir iş tutanda, xanım görəndə:

      – Necəsən, pişik balası? – deyəndə başını aşağı salıb dillənə bilmirdi.

      Xanım əlini ona tərəf uzadanda tez bu əli tutub öpür və qaçırdı, hərdən-hərdən əlində bir şey xanımın otağına göndəriləndə bundan betər olurdu. Qız bu otaqda elə günlər keçirmişdi ki! Onun ürəyində elə arzular doğmuşdu ki! Elə bilmişdi ki, dövran belə keçəcək. Xanım özü onu böyüdəcək. Amma… Amması yoxdu ki. Sonralar başa düşmüşdü ki, o xanım üçün, xanımın sevimli balası üçün oyuncaqdan, elə ad qoyduqları kimi pişik balasından başqa bir şey deyilmiş. Bir şey deyilmiş. O zaman uşaqlıq illərində xanımın yanında böyüyəndə çox şey öyrənmişdi. Xanımın kitabları var idi. Hərdən-hərdən keyfi, xüsusilə, duru olanda xanım ona qara tanıtmışdı. Xanım onun həvəsini görüb bəzi-bəzi sözlərin necə yazılmağını, necə oxunmağını öyrətmişdi ona. Qara tanıyırdı qız. Təkdənbir yazmaq da bilirdi Reyhan. Amma nə olsun ki? Onun yazı-pozu bilməsi də, qara tanıyıb oxuması da, bəzən qulluqçu və nökərlərdən birinin əlində kağız gəlib, “Ay bala, ay İreyhan, gör, bura nə yazıb göndəriblər, ba-aşuva dönüm?” – deyə müraciət eləməsi də. Bütün bunlar hamısı, xanımın köhnə-küləsindən geyim-kecimi, ən vecsiz paltarın belə ona yaraşması, söz deyəndə yanaqlarının dağ laləsi kimi qızarması hər şey. Hər şey… Bəzi kənizlərin paxıllığına səbəb olurdu. İş-gücə əvvəllər əlinin yatmamasını, “xanımlığa öyrəşib” – deyə ələ salanların dillərinin əzbəriydi. Alışandan sonra da ona öcəşir, sanki keçən xoş günlərinin acığını çıxırdılar ondan. Xüsusilə, Çəmən adlı biri vardı. Qıza göz verib, işıq vermir, gününü qara eləyirdi hər saatda. Elə ki qulluqçular bir yerə yığıldı, başlayırdı:

      – Hə… Nə var genə, özünə belə sığal vermisən?

      Reyhan da ixtiyarsız əlini alnına atıb qıvrım cığalarını şalının altına çəkəndə Çəmən hırıldayırdı:

      – Hə… Hə… Telləndir cığalaruvu! Bu gün sabah… Daha az qalıb Ağa Səfər.

      – Ay qız, bəsdi axı.

      – Hə, nə bəsdi? Bu gün sabah Ağa Səfər… Bir az “oğlanlar bulağından” su içəndən so-ora nələr olacaq? Bilmirsiz, deyim: Xan öpəcək, xanım olacaq pişik balası. Hi-hi-hi… Pişik balası xanım olacaq.

      – Ay qız… Çəmən…