сиз виждонан тер тўкдингиз.
Вақтингиз албатта тиғиз бўлса керак, шу боис энг муҳимидан бошлайман.
Дам олиш кунлари кўпроқ ухлагингиз келади, бола эса уйғотиб юборади чунки у сиз билан ўйнашни хоҳлайди. Боз устига, агар кеча чарчаб келган бўлсангиз, унда бу осон бўлмайди!
Баъзида фарзандсиз жуфтликларга қараб, уларнинг зоҳирий эркинлигига ҳавас қила бошлайсан. Ёки дам олиш кунлари ишингни уйга олиб келасан, бола эса доим ҳалалберади. Беихтиёр хаёлингга, усиз анча ишга улгурган бўлар эдим, деган фикр келади.
Аммо ҳаётимизда бола оёғимиз остида ўралашган, ва ҳатто, жиғимизга теккан кунларнинг ўзи жуда кам, аёлингиз эса, фақат сизга суянади.
Мактаб ёши давригача яъни олти ёшларгача бўлган болалар «Дада» деб қувноқ, шодон ҳайқириқ билан бўйнингизга осилишадан ҳам қайтмайди. Кейинроқ болангиз атрофида дўстлари пайдо бўлади, улар билан вақтни қизиқарли ўтказади, сизга эса, борган сари ўз туйғуларингизни намойиш қилиш унғайсиз туюла бошлайди ва болангизни бир мартагина эркалатиб қўйиш учун ҳам имкониятингиз камайгандан-камайиб бораверади.
Иш кунлари, одатда, дадалар ишлашади ва шу сабабдан ҳам улар фарзанди билан бемалол бирга бўлиш учун вақт топа олишмайди. Аммо ҳали яна дам олиш кунлари ҳам бор-ку!
Агар туғилганидан бошлаб то олти ёшга тўлгунига қадар сиз ўз ўғил ёки қизингиз ёнидан бир қадам ҳам жилмасдан вақт ўтказсангиз у ҳолда умрингиздан неча фоизини фарзандингиз билан ўтказишингиз мумкинлигини бирор марта ўйлаб кўрганмисиз?
Бир йилда тахминан элликтача якшанба бор, олти йил давомида улар салкам уч юз кунни ташкил этади. Инсон умрининг ўртача давомийлиги эса, тахминан ўттиз минг кун, яъни бунда олти йиллик якшанбалар бор-йўғи унинг 1 % ни ташкил этади.
Ахир шундай қимматли вақтни беҳуда сарфлаш ачинарли эмасми?
«Дада!» деган ўша қувончли ҳайқириқдан ва боламизнинг бўйнимизга осилишидан биз ўз умримиз давомида бор-йўғи бир неча йилгина лаззатлана олишимиз мумкин. Гўё бу бир муъжизага ўхшайди!
Бироқ буни кўпчилик англаб етмайди. Ахир бола билан мулоқот қилиш чиндан ҳам мароқли бўлиши мумкин.
Ҳатто бир неча дақиқа ичида ҳам кўп нарса ўзгариши мумкин
Ҳаёт шундай яралган-ки, оталар доим меҳнат қилишига мажбур ва ўз оиласи яъни фарзандлари, ҳамда рафиқаси билан узоқроқ бирга бўла олишмайди. Шунинг учун иш вақтини тўғри ташкил қилиш , уйга эртароқ қайтиш керак, деган гаплар кўп учрайди.
Лекин шошилманг!
Демак, у ҳолда сиз илгари ўз ишингизга юзаки қараган ва ўз вақтингизнинг қадрига етмаган бўлиб чиқасиз-ку! Масаланинг бундай қўйилиши – менга умуман ёқмайди.
Ушбу китобда мен сизга «Уч дақиқалик тарбия» дастурини таклиф этишга қарор қилдим. Буни қуйидагича ифодалаш мумкин: Фарзандларингиз билан камида кунига уч дақиқа шуғулланинг. Ҳатто бир неча дақиқа ичида ҳам, анчагина нарса қилиш мумкин. Оила билан бирга ўтказилган вақтнинг ҳажми эмас балки сифати муҳим. Агар шу дақиқалар мулоқот билан тўла бўлса, улар кўп нарсани ўзгартириши мумкин.»
Албатта, тўлақонли муомала учун уч дақиқа жуда камлик қилади. Суткасига 24 соат-у ҳафтасига етти кун бу кураш майдонида юрадиган ойижонлар: «Ҳа, албатта, бу худди шундай!» – дейишлари мумкин. Аммо бу, ҳеч нарса қилмагандан кўра анча яхшироқдир. Ҳатто кунига уч дақиқа ҳам болага катта таъсир қилади. Бундан ташқари, агар шу уч дақиқа тўлалигича бола ва оилага бағишланадиган уч дақиқа бўлса, бу ҳолат, ҳатто, отанинг ўзини ҳам ўзгара бошлашига ёрдам бериши мумкин.
Биринчи бобда биз вақт тақчил шароитда қандай қилиб оталар ўз боласи билан мулоқот қила олиши ҳақида суҳбатлашамиз.
Иккинчи боб – арзимас сониялар ичидаги суҳбат натижасида бола юрагида из қолдира олиш, бу нарса унинг улғайишини тушуниш учун ҳам жуда муҳимлиги ҳақида.
Учинчи бобда биз бола ривожланиши учун зарур бўлган ўйинлар билан танишамиз.
Тўртинчи бобда эса, бола билан мулоқот қилиш учун ҳатто шу арзимас уч дақиқани ҳам ажратиш мушкул бўлган вазиятлардан чиқиш йўллари ҳақида ҳикоя қиламиз.
Бешинчи бобда менинг «Оталар учун маслаҳат» номли интернет-саҳифамдаги форумда ота-оналар ўртасидаги муносабатлар ва тарбия масалаларига оид энг кўп учрайдиган саволларни батафсил муҳокама қиламиз.
Асосий қисмга ўтишдан олдин айрим нарсаларни алоҳида таъкидламоқчиман.
Аввало, «бола тарбияси учун асосий жавобгарлик оиладаги маълум бир одамга бириктириб қўйилиши керак», деган даъводан мутлақо йироқдаман. Ва ёлғиз она ёки ёлғиз ота бўлиш – номаъқул иш, деган фикрни ҳеч қачон хаёлимга ҳам келтирмаганман.
Шундай бўлсада, ушбу китобимни онгли равишда ўз болалари билан бирга вақт ўтказишни хоҳлайдиган оталар ўқишади, деган ният билан ёздим. Шу боис мен мисол тариқасида шундай бир оила моделини танлаганман-ки, унда она уйда ўтириши ёки ишга бориши мумкин, ота эса, шунчалар банд-ки, у рўзғор ишлари ва бола тарбияси билан шуғулланишга, чиндан ҳам, улгура олмайди. (Аслини олганда, ушбу китобдан нафақат ўта банд оталар, балки жуда банд бўлган оналар ҳам ўзлари учун анчагина