инаману қайтаман, деган дадаси кечга бориб, омонатини топширгани ҳақидаги совуқ хабар оила аъзоларию қон-қариндошлар, ёр-биродарларни гангитиб-эсанкиратиб қўйди.
Темур табиатан оғир йигит бўлиб улғайди, ўртоқларига қўшилиб кўпда шўхлик қилавермас, чекка-чеккада ёлғиз биқиниб олиб, ўзича алланима хаёлларда андармон ўтиришни, ўй суришни ёқтирарди. Ўқиши тугаса, ҳуқуқшунослик паттасини қўлига олса, кейинги тақдири ҳаёт дарёсининг қайси ўзанлари бўйлаб оқимга қўшилишини тасаввурига сиғдиролмас, қаерда, қандай лавозимда хизматга киришади – унинг учун барчаси зимистон-қоронғи эди. Қолаверса, бошида отаси бўлган фарзанд зиммасидаги юкнинг оғирлигини кўпда ҳис қилавермайди. Отам ҳаёт-ку, деган сўзга суянади, ишонади, шу илинжда хотиржам юради. Ўқишингни битиравер-чи, ана, Ҳидой бор, ўшани ёнига борасан, кулол лойдан сопол ясайди-ку, ўшанга ўхшатиб эзиб-эзғилаб пишитади сени, деганди дадаси, бир сафар гап очилганида.
Дадаси қаттиққўл эди, дийдаси қаттиқ, ҳатто шафқатсиз одам эди, Ҳидой амаки билан бу мавзуда кенгашганми-йўқми, у ёғи Темурга қоронғи.
“Мелиса”, “терговчи”, “изқувар”ликда донғи чиққан дадасининг бош маъракаси поёнига етиб, келувчилар тайсаллаган бир пайтда келди Ҳидой амаки – ёнида ўзидан ёши хиёл улуғроқ киши ва бадқовоқ ўсмир йигит, улар Ҳидой амакининг хизматдошлари эканлиги кўриниб турарди. Наридан-бери кўз “учи”да саломлашган бўлишди, хўмрайган кўйи ўтиришди, тиловат қилинди, икки лаган ош келтиришди. Ҳидой амаки билан ёнидаги икки бадқовоқ бўридай оч эканми, ошни паққос туширишди, апил-тапил чой ичишгач, бояги-бояги хўмрайган кўйи қўзғалишди.
Темур отасининг ҳамкасб жўралари билан хайр-хўшлашни акасига “топшириб”, ўзи бир чеккада тураверди. Шунда Ҳидой амаки машинага минаётган маҳал бирров тўхтадию, ниманидир эслаб қолган одамдек бошини кўтариб атрофга аланглади, нигоҳи билан Темурни топди-да, бери кел, деган маънода имлади. Темур имиллаб унинг ёнига борди, қўл қовуштириб, жим тураверди.
– Ўқишинг битдими? – қуруққина-совуққина, дағал оҳангда сўради Ҳидой амаки, пўписа қилаётгандек хўмрайиб. Темур жавоб қайтаришга улгурмади, унинг жавоби Ҳидой амакини қизиқтирмаётган ҳам эди. – Паттангни олган кунинг олдимга бор, эшитдингми?!
Темур “ҳм”, деб қўя қолди, кейин ўйлади. Отасининг оқибатли дўсти унга меҳрибонлик кўрсатяптими, чиндан ҳам шундай бўлса, меҳр-оқибат истагидаги одам шунақаям тўнғиллайдими?! Балки паттамни кўтариб бормасман, қачон қараса ўғрилар, бандитлар, каллакесарлар изидан қув-қув қилиб юрувчи командирга шогирд тушмасам, тушмасман! Отамнинг оқибатли дўсти-жўраси бўлса, дўстга-жўрага ўхшаб гапирсин-да!..
Темур хом ўйлаган экан, сабоқдош ўртоқларидан бир қанчаси дурустроқ жойдан иш топишолмади, дадасининг ошнаси айтган гапдан хабар топгач, бор-чи, бор, тайёр ошни қўлдан кетказма, деб уни қистаб қўйишмади. Онаси ҳам шу маслаҳатни берди, отанг раҳматли тайинлаб қўйганлар, ўғлим, ҳарқалай, Ҳидой аканинг ёнида бўлсанг, мен ҳам хотиржам юраман, деди.
Темур онасининг раъйини қайтармади – борди, бошлиқнинг қабулхонасида алла-паллагача ўтирди ўзиям, бетоқатланаётганини пайқаган котиба қиз, ҳозир сизни қабул қиладилар, деганига ҳам бир соатдан ошиб, Темурнинг тоқати тоқ бўлган маҳал эшик очилиб, Ҳидой амаки бўй-басти шифтга етгудек бўлиб, чиқиб келди.
– Ке…
Рисоладагидай муомала қилса, асакаси кетади-да, йўқ, бошқа сўз айтмади, қайтиб хонасига кириб кетди. Темур ичида роса ғижинди. Мен билан шундай муомала қилса, бошқалар – бола-чақалар, хизматдошлар, жиноятчилар, бегоналар билан қандайига гаплашади бу одам? Бунча қовоғини уймаса?!
Темур ичкарига кириб ўтираётиб, дадасининг “Ҳидой туғма работник! Иши учун жонини беради!” деганини эслади. “Туғма работник” – “туғма милиционер”, “туғма терговчи” дегани-да!
Ҳидой амаки “Ҳужжатларинг?” деб қўл чўзди. Темурнинг шахсига, ўқиганларига доир хат-ҳужжатларни олиб, уларга бирров кўз югуртирган бўлди ва “Бундай ҳужжатларни кўп ўқиганман”, дегандек, стол жавонига ирғитди. Ирғитганда ҳам, яқин-орада зарурати бўлмайди, дегандек, жавоннинг ичкарисига – орқага суриб қўйди. Темурдан ишга олишга доир ариза ёздирди.
Темур кутилмаган бу “марҳамат”ни дурустроқ англаб етмай, юрагининг бир чеккасида ўт ёқилгандек бўлди. Келаётиб онасининг: “Менга енгилроқ, хавфсизроқ иш беринг”, деб сўрашни тайинлагани ҳам ёдидан кўтарилди. Индамай қулоқ солди.
– Манави ишни ўрганишни даданг орзу қилганди. Рухсат беришмади. Ҳалиям мужмал. Муносабат аниқ эмас, – юқорига ишора бериб деди бошлиқ. – Лекин сен эзиб, ёғини чиқариб ўрганасан. Шошма, ҳовлиқма. Бунга енг шимарганлар бўлмаган эмас, бўлган, лекин бирортаси эплолмади. Тоқати етмади. Сабаби – тёмний лес! Уқдингми, чангалзор-чакалакзор!.. Энсанг қотмасин, ҳафсаланг пир бўлмасин, шуғулланаверсанг, қизиқиб кетасан, кейин хурсанд бўласан. Так что, мен шу ерда эканман, ҳеч ким сени чалмайди. Йўлингни тўсмайди. Фойдаланиб қол!
Ҳидой амаки шундай деди-да, Темурнинг олдига юпқагина ҳужжатлар йиғма жилдини ирғитди. Темур ҳеч нарсани сўрамади-суриштирмади, жавоб қайтармади, рози-норозилигини сездирмади ҳам. Қўлига теккан “дело”ни икки қўллаб тутганича хонадан чиқаётганида, бошлиқнинг овозини эшитиб, орқасига ўгирилди.
– Китоб