у Пецярбурзе, былі, бадай, найбольш насычанымі творчай працай, уражаннямі, сустрэчамі. Працягваецца сяброўства з Адамам Міцкевічам – яны пазнаёміліся яшчэ падчас вучобы ў Віленскім універсітэце. Менавіта Міцкевіч знаёміць Ваньковіча з Пушкіным.
У 1828 годзе Ваньковіч стварыў карціну «Адам Міцкевіч на скале Аю-Даг» (Нацыянальны музей у Варшаве). Дарэчы, гэты твор у музеі мае іншую назву: «Партрэт Адама Міцкевіча». Розныя назвы нарадзіліся, мусіць, таму, што існуе некалькі копій гэтага твора. Мастак здолеў перадаць стан натхнення паэта, таямніцу стыхіі творчасці. Ён дасягнуў у гэтым партрэце вяршыняў майстэрства.
Зусім нядаўна мы даведаліся, што ў гэты ж час Ваньковіч напісаў партрэт Пушкіна як парны да партрэта Міцкевіча. Характарам партрэтных відарысаў ён падкрэсліў духоўную блізкасць вялікіх славянскіх паэтаў.
Сёння партрэт польскага паэта мае сусветную славу. А пушкінскі партрэт? Ён бясследна знік.
Можа быць, мы яшчэ ўбачым невядомую пакуль жывапісную выяву Пушкіна ва ўзросце 29 гадоў і – што асабліва цікава – з натуры? Да такой думкі прыводзіць адкрыццё пецярбургскага пушкініста М. Бяляева. Ён звярнуў увагу на мала каму знаёмыя нататкі польскага ўрача Станіслава Мараўскага, які наведаў у 1828 годзе майстэрню Валенція Ваньковіча.
«Сярод карцін, размешчаных па сценах, у вочы кідаліся два вялікія партрэты, якія стаялі на мальбертах адзін каля аднаго. Адзін з іх, той самы, выкананы ў шчаслівую хвіліну, – партрэт Міцкевіча ў бурцы, які абапіраецца на скалу, – партрэт, што потым зрабіўся такім папулярным («Адам Міцкевіч на скале Аю-Даг»), побач стаяў другі партрэт аднолькавага памеру. Ён уяўляў сабой мужчыну, захутанага ў шырокі плашчальмавіву з клятчастай падкладкай, які сядзіць у сузіранні і роздуме пад цяністым дрэвам… Гэта Пушкін, і прытым падобны, як дзве кроплі вады».
Збераглося сведчанне, што згаданае палатно бачылі таксама Пётр Вяземскі, Алена Шыманоўская – дачка знакамітай польскай піяністкі Марыі Шыманоўскай, чый салон служыў своеасаблівым цэнтрам хаўрусавання польскай і рускай інтэлігенцыі. У салоне бывалі і Пушкін, і Ваньковіч, які выканаў на просьбу прыхільнікаў паэта яго партрэт алеем.
Бяляеў заўважыў, што твор, апісаны сучаснікам Ваньковіча Мараўскім, вельмі нагадвае малюнак алоўкам, падараваны ў свой час сынам паэта Рыгорам Аляксандравічам Румянцаўскаму музею як аўтапартрэт бацькі. У 1937 годзе малюнак быў перададзены Дзяржаўнай Публічнай бібліятэкай (рукапісны аддзел) імя М.Я. Салтыкова-Шчадрына Усесаюзнаму музею А.С. Пушкіна (г. Пушкін, былое Царскае Сяло).
Аднак манера выканання малюнка зусім не адпавядае пушкінскай.
Трэба меркаваць, што гэтыя разважанні падштурхнулі Бяляева раскрыць акантоўку. І пад ёй выявіўся подпіс: «В. Ваньковіч». А гэта азначае, што мы маем падрыхтоўчы накід да партрэта. Але ж дзе жывапісны партрэт?
Як сцвярджае літаратар С.Ф. Лібровіч (пераказваючы словы сучасніка Пушкіна), паэт нібыта падараваў свой партрэт суседцы па Болдзіне П.П. Кроткавай, народжанай Навасільцавай, але далейшы яго лёс невядомы.