Początek. Jim Baggott

naładowane elektrycznie cząstki połączyły się, aby utworzyć neutralne elektrycznie atomy, nazywanie więc tego zjawiska „rekombinacją” nie wydaje się właściwe. Jednak moment ten został kiedyś określony właśnie tak i nazwa przylgnęła, naukowcy bowiem to generalnie ludzie dość konserwatywni.

44 Gamow żartował, że mógłby spróbować namówić Hermana na zmianę nazwiska na Delter.

45 Zakres widma promieniowania elektromagnetycznego kojarzony z podczerwienią rozciąga się od długości fali 700 nanometrów do długości 1 milimetra (czyli 0,1 centymetra). Zakres promieniowania mikrofalowego odpowiada przedziałowi długości fal od 1 milimetra do 1 metra. Niewielka, domowa kuchenka mikrofalowa wykorzystuje na ogół fale o długości 122 milimetrów.

46 Steven Weinberg, Pierwsze trzy minuty, przeł. Aleksander Blum, Prószyński i S-ka, Warszawa 1998. Cytat często przywoływany jest przez teoretyków, którzy szukają argumentów na poparcie rozmaitych nieudowodnionych i w większości niemożliwych do sprawdzenia teorii, jakie zaśmiecają współczesną fizykę teoretyczną (pisałem o tym w książce Pożegnanie z rzeczywistością). Weinberg nie mówił, że powinniśmy obdarzać wiarą każdy, szalony domysł fizyki teoretycznej. Jestem przekonany, że jego głos był ostrzeżeniem przed naturalną tendencją do konserwatyzmu w sytuacji, gdy dogłębnie sprawdzoną i potwierdzoną teorię ekstrapolujemy, rozważając wyjątkowe warunki, jakie najprawdopodobniej panowały u zarania Wszechświata.

47 Robert Dicke, cytowany przez Dennisa Overbye, w: Lonely Hearts of the Cosmos: The Quest for the Secret of the Universe, Picador, Londyn 1993, s. 130.

48 Jeden rzut oka na rysunek II(b) na wkładce pozwala stwierdzić, że 7,35 centymetra leży daleko na długofalowym krańcu widma ciała doskonale czarnego o temperaturze 3 kelwinów.

49 Robert Dicke, cytowany przez Davida Wilkinsona, Measuring the Cosmic Microwave Background Radiation, w publikacji: P. James, E. Peebles, Lyman A. Page Jr. i R. Bruce Partridge (red.), Finding the Big Bang, Cambridge University Press, 2009, s. 204.

50 Równanie de Broglie’a zapisuje się jako λ = h/p, gdzie λ jest długością fali, h to stała Plancka (6,626 × 10–34 Js), natomiast p jest symbolem pędu. Oznacza to, że pakiet falowy, zawierający fale o różnych długościach, powinien być charakteryzowany przez pędy z szerokiego zakresu wartości.

51 Heisenberg ustalił, że iloczyn nieoznaczoności położenia i nieoznaczoności pędu musi być większy lub równy stałej Plancka, h.

52 Czytelnicy skłonni do poetyckich uniesień mogą sobie wyobrazić, że Wszechświat... śpiewa.

53 Anizotropię tego typu niezwykle trudno wykryć, toteż w marcu 2014 roku duże zamieszanie w środowisku naukowców wywołała wiadomość o odkryciu tych fluktuacji w sygnaturze polaryzacji typu B, podana przez zespół pracujący z instrumentem drugiej generacji, nazywanym Background Imaging of Cosmic Extragalactic Polarization (BICEP2). Gdyby informacja się potwierdziła, stanowiłaby potężny dowód wspierający inflacyjną kosmologię Wielkiego Wybuchu. Niestety, komunikat okazał się przedwczesny, niebawem został sprostowany. Wnioski wypracowane w toku współpracy zespołu BICEP2 i naukowców opracowujących obserwacje należącego do Europejskiej Agencji Kosmicznej satelity Planck (więcej na ten temat w niniejszym rozdziale) sugerują, że wyniki obserwacji są w znacznym stopniu zaburzone przez polaryzację wywoływaną przez drobiny pyłu międzygwiazdowego.

54 Samolot ten, znany również jako szpiegowski U-2, wykorzystywany był przez Centralną Agencję Wywiadowczą (CIA) w czasach zimnej wojny i przyczynił się do wielu zimnowojennych incydentów. Pilot CIA Gary Powers został w 1960 roku zestrzelony nad terytorium Związku Radzieckiego. W 1962 roku pilotujący U-2 major Rudolf Anderson został zestrzelony podczas rakietowego kryzysu kubańskiego. Samolot zainspirował też irlandzkich muzyków rockowych do nazwania swojego zespołu U2.

55 George Smoot, cytowany w: Simon Singh, Wielki Wybuch: narodziny Wszechświata, przeł. Jan Koźlaczyk, Wydawnictwo Albatros, Warszawa 2007.

56 Sonda nazwana na cześć Davida Wilkinsona, byłego członka grupy badawczej Dicke’a w Princeton, członka zespołu COBE i kierownika zespołu projektowego satelity WMAP, zmarłego w 2002 roku po długiej walce z rakiem.