iri tər damcıları yanağı ilə süzülürdü. Alnında damarları şişmişdi; bütün bədəni getdikcə daha çox hərəkətə gəlirdi. Rəngi qaçmış dodaqları daha bağlanmırdı və bütün görkəmi aldığı həzzi coşqun bir vəcdlə ifadə edirdi.
O, bütün bədənini var gücü ilə hərəkətə gətirərək saçlarını əsdirdi və skripkanı yanına salaraq məğrur bir əzəmət və səadət təbəssümü ilə məclisdəkilərə baxdı. Sonra beli əyildi, başı sinəsinə düşdü, dodaqları sıxıldı, gözlərinin işığı söndü və sanki özündən xəcalət çəkərək cəsarətsizcəsinə ətrafına baxdı və ayaqları dolaşa-dolaşa o biri otağa keçdi.
Məclisdəkilərin hamısına elə bil nəsə olmuşdu və Albertin ifası qurtarandan sonra araya çökmüş sükut içərisində nə isə qəribə bir şey hiss olunurdu. Elə bil hərə bu gördüklərinin mənasını demək istəyir, ancaq bacarmırdı. İşıqlı və isti otaq, gözəl qadınlar, pəncərələrdəki sübh şəfəqi, coşmuş qan və uçub getmiş səslərin təmiz təəssüratı nə deməkdi? Lakin bunun nə demək olduğunu heç kim söyləməyə cəhd etmirdi. Əksinə, onlara yeni təəssürat gətirmiş adamın tərəfinə tamamilə keçməkdə, demək olar ki, hamı özünü aciz hiss edərək ona ürəklərində qəzəblənirdilər.
Zabit dedi:
– O ki olduqca yaxşı çalır.
Delesov qolu ilə yanağını gizlicə silərək cavab verdi:
– Fövqəladədir!
Divanda uzanan azca özünə gələrək dedi:
– Cənablar, getmək vaxtıdır. Axı musiqiçiyə də bir şey vermək lazımdır. Gəlin pul yığaq.
Albert bu zaman o biri otaqda, tək-tənha divanda oturmuşdu. O, arıq dizlərinə dirsəklənmişdi; tərləmiş çirkli əlləri ilə üzünü tumarlayır, saçlarını hamarlayır və öz-özünə fərəhlə gülümsəyirdi.
Çoxlu pul yığıldı və onu Albertə verməyi Delesov öz boynuna götürdü.
Bundan başqa, musiqinin daha güclü və fövqəladə təsir bağışladığı Delesovun başına belə bir fikir gəlmişdi ki, bu adama yaxşılıq eləsin. Fikirləşdi ki, onu öz yanına alsın, geyindirsin və harasa bir işə düzəltsin – bir sözlə, onu bu iyrənc vəziyyətindən qurtarsın.
Delesov ona yaxınlaşıb soruşdu:
– Nədi, yorulmusunuz?
Albert gülümsədi.
– Sizdə əsl istedad var, musiqi ilə ciddi məşğul olmalısınız, camaat üçün çalmalısınız.
Albert yuxudan ayılan kimi oldu.
– Bir şey içərdim, – dedi.
Delesov şərab gətirdi. Çalğıçı acgözlüklə iki stəkan içdi.
– Nə yaxşı şərabdır! – dedi.
Delesov dedi:
–"Melanxoliya" nə füsunkarmış!
– Hə! Bəli, bəli, – deyə Albert gülümsəyərək cavab verdi, – ancaq məni bağışlayın, bilmirəm kiminlə danışmaq şərəfinə nail olmuşam: bəlkə, qrafsınız, ya da knyazsınız. Mənə bir az pul verə bilərsinizmi? – O, bir az susdu. – Mənim heç nəyim yoxdur… yoxsulam. Onu sizə qaytara bilməyəcəyəm.
Delesov qızardı və tez toplanmış pulu çalğıçıya verdi.
Albert pulu qamarlayıb aldı.
– Çox minnətdaram. İndi isə yenidən musiqiyə keçək. Nə qədər istəsəniz, sizin üçün ifa edərəm. – Ayağa qalxıb əlavə etdi: – Ancaq yenə bir şey olsaydı, içərdim.
Delesov ona yenə şərab gətirdi və xahiş etdi ki, yanında əyləşsin.
– Sizinlə açıq danışsam, məni bağışlayın, – Delesov dedi. – Sizin istedadınız məni çox maraqlandırdı. Mənə elə gəlir ki, sizin vəziyyətiniz pisdir.
Albert gah Delesova, gah da otağa daxil olmuş ev sahibəsinə baxdı.
– İcazə verin, sizin xidmətinizdə hazır olduğumu bildirim, – deyə Delesov sözünə davam etdi. – Əgər bir şeyə ehtiyacınız varsa, hazıram. Mən çox şad olaram ki, siz bir müddətə yanıma köçəsiniz. Mən tək yaşayıram, bəlkə, sizə faydam toxundu.
Albert gülümsəyib heç bir cavab vermədi.
– Nə üçün minnətdarlıq eləmirsiniz? Əlbəttə, bu sizin üçün yaxşılıqdır. Ancaq bunu sizə məsləhət bilməzdim, – deyə ev sahibəsi Delesova müraciət etdi və başını buladı.
– Sizə çox minnətdaram, – deyə Albert yaş əlləri ilə Delesovun əlini sıxdı, – indi isə buyurun, sizin üçün ifa edim.
Lakin qalan qonaqlar artıq getməyə hazırlaşmışdılar, Albert onları dilə tutsa da, dəhlizə çıxdılar.
Albert ev sahibəsi ilə xudahafizləşdi və bütün qış geyimini təşkil edən enli kənarlı köhnə şlyapasını və nimdaş yaz almavivasını25 geyinib Delesovla birlikdə artırmaya çıxdı.
Öz təzə tanışı ilə karetə minən Delesov çalğıçıdan qalxan sərxoşluq və natəmizlik iyini hiss etdikdə öz hərəkətinə peşman oldu və özünü uşaq ürəyiyumşaqlığı və düşüncəsizliyinə görə töhmətləndirməyə başladı. Bundan başqa, Albert mənasız və boş şeylər danışırdı və açıq havada içki onu elə tutmuşdu ki, Delesov tamam iyrəndi. "Mən onunla nə eləyəcəyəm?" – deyə fikirləşdi.
On beş dəqiqə yol gedəndən sonra Albert susdu, şlyapası ayaqlarının altına düşdü, özü də karetin bir küncünə yıxılıb xoruldamağa başladı. Çarxlar donmuş qarın üstündə aramla xırçıldayırdı. Sübh şəfəqinin zəif işığı donmuş pəncərələrdən içəri süzülürdü.
Delesov öz qonşusuna tərəf qanrıldı. Albertin plaşla örtülmüş arıq bədəni cansız halda böyründə uzanmışdı. Delesova elə gəldi ki, iri, tünd burunlu uzunsov bir baş onun bədəni üstündə yırğalanır, lakin yaxından baxanda gördü ki, ona sifət və burun kimi görünən Albertin saçlarıdır, onun əsl sifəti isə aşağıda idi. O əyilib çalğıçının sifətini aydın seçə bildi və alnının gözəlliyi, sakitcə büzüşmüş ağzı təzədən onu məftun etdi.
Delesov bu sifətə baxaraq əsəblərinin yorğunluğunun, qıcıqlandırıcı yuxusuz sübh saatının və eşitdiyi musiqinin təsiri altında özünü təzədən bu gecə xəyalında canlandırdığı gözəl aləmdə hiss etdi. Gəncliyinin xoşbəxt və comərd vaxtları təzədən yadına düşdü, o öz hərəkəti üçün daha peşmançılıq çəkmədi. O bu dəqiqədə Alberti ürəkdən və hərarətlə sevirdi və qəti qərara gəldi ki, ona yaxşılıq eləsin.
Ertəsi səhər işə getmək üçün onu oyatdıqları zaman Delesov xoşagəlməz bir təəccüblə ətrafında özünün köhnə şirmasını26 və stol üstündəki saatını gördü. "Məni həmişə əhatə edən bu şeylərdən başqa daha nəyi görmək istəyirdim?" – deyə özündən soruşdu. Dərhal çalğıçının qara gözlərini və xoşbəxt təbəssümünü xatırladı. "Melanxoliya"nın motivi və bütün dünənki qəribə