– Lap rahatladım.
O, əlini üzündə gəzdirdi.
– Təraşlasan yaxşı olardı.
– Sabaha saxlayaq, – qadın dedi. – Bunu özün də edə bilərsən.
Bu gecə gözünə yuxu getmədi. O uzanıb «Yunkers-88» və cod suyu düşünürdü. Başqa heç nə haqqında düşünə bilmirdi. «Bunlar «yu-səksən səkkiz idi», – özünə dedi. Dəqiq bilirəm. Amma bu ola bilməz, axı onlar günün günortaçağı burda bu qədər alçaqdan uça bilməzlər. Yəqin, mən xəstəyəm. Yəqin, özümü axmaq kimi aparıram və nə dediyimin, nə etdiyimin fərqində deyiləm. Bəlkə, mən sayıqlayıram». O uzanıb uzun-uzadı bütün bunları düşündü, bir dəfə hətta çarpayısından qalxıb ucadan dedi:
– Dəli olmadığımı sübut edəcəm. Nəsə mühüm və ağıllı bir şey haqqında balaca bir nitq söyləyəcəm. Müharibədən sonra Almaniya ilə necə davranmaq barədə danışacam.
Amma danışmağa macal tapmamış yuxuya getdi.
Oyananda otağa pərdələrin arasından gün işığı düşürdü. İçəri hələ qaranlıq olsa da, pəncərənin arxasındakı işığın zülməti necə pərən-pərən saldığını görürdü. O uzanıb pərdələrin arasından düşən boz işığa tamaşa edirdi, sonra birdən dünənki günü xatırladı. «Yunkers-88» və cod suyu xatırladı. Gülərüz tibb bacısını və mehriban həkimi xatırladı, sonra beyninə şübhə toxumları səpildi və böyüməyə başladı.
O, palataya nəzər saldı. Tibb bacısı qızılgülləri dünən axşam aparmışdı. Masanın üzərində təkcə bir qutu siqaret, kibrit və külqabı vardı. Palata bomboş idi. O artıq mülayim və mehriban görünmürdü. Daha rahatlığını demir. O, soyuq və boş idi və bura ölü sükut çökmüşdü.
Şübhə toxumu yavaş-yavaş böyüməyə başladı və özü ilə bərabər yüngül oynaq qorxu gətirdi; bu qorxu təlaş doğurmaqdan çox nəyisə xəbərdar edirdi. Bu duyğu insanda qorxduğu üçün deyil, nəyinsə yolunda getmədiyini hiss etdiyi üçün əmələ gəlir. Şübhə və qorxu elə sürətlə böyüyürdü ki, o, əsəbiləşməyə və hirslənməyə başladı, əli ilə toxunanda isə alnının tərlədiyini aşkarladı. Bir tədbir görmək lazım olduğunu qərara aldı, ya haqlı, ya da haqsız olduğunu özünə necəsə sübut etməlidir. O yenə qarşısında pəncərə və yaşıl pərdələr gördü. Pəncərə düz çarpayısının qarşısında idi, lakin aralarında tam on yard məsafə vardı. Bir yol tapıb pəncərəyə yaxınlaşmalı və bayıra baxmalı idi. Bu fikrin əsirinə çevrildi və indi pəncərədən savayı heç nə barədə düşünə bilmədi. Lakin bəs ayağı necə olsun? O, əlini adyalın altına salıb qalın bintlənmiş ət parçasına toxundu – sağ qıçından təkcə bu qalmışdı. Sanki orda hər şey qaydasında idi. Ağrı yoxdur. Amma bax elə burda problem yarana bilər.
O, qalxıb çarpayıda oturdu. Sonra adyalı bir tərəfə çəkib sol ayağını yerə salladı. Yavaş-yavaş və ehtiyatla hərəkət edə-edə çarpayıdan xalçaya sürüşüb düşdü və hər iki əli ilə döşəməyə dirəndi. Bu cür vəziyyətdə durub sağ ayağından qalan ət parçasına baxdı – çox qısa və yoğundur, başdan-başa bintlənib. Həmin yerdə ağrı əmələ gəldi və qan damarı döyünməyə başladı. O, döşəməyə sərilib eləcə qalmaq istədi, amma irəli getmək lazım olduğunu bilirdi.
O, əlinin köməyi ilə mümkün qədər irəli gedir, sonra yüngülcə hoppanır və sol ayağından qalanı sürüyüb aparırdı. Hər dəfə ağrıdan inildəyir, amma döşəmədə əlləri və ayağı üstə sürünməyə davam edirdi. Nəhayət, pəncərəyə yaxınlaşıb əlləri ilə pəncərəaltından yapışdı, əvvəlcə bir, sonra digərini irəli uzatdı və yavaş-yavaş bir ayağı üstə qalxdı, daha sonra tez pərdəni çəkib bayıra baxdı.
O, boz kirəmitli damı olan balaca ev gördü. Ensiz xiyabanın yaxınlığında yerləşən bu ev tənha idi, arxasında şumlanmış tarla uzanırdı. Evin qarşısında baxımsız bağ vardı. Xiyabanla bağı yaşıl çəpər ayırırdı. O, çəpərin üstündə lövhəcik gördü. Bu, qısa şüvülə mıxlanmış adi lövhəcik idi, çəpərə çoxdan əl gəzdirilmədiyindən taxtanın üstünü budaqlar örtmüşdü. Bu səbəbdən sanki lövhəciyi çəpərin arasında quraşdırmışdılar. Taxta parçasının üstündə ağ boya ilə nəsə yazılmışdı. O, burnunu pəncərənin şüşəsinə dayayıb yazını oxumağa çalışdı. Birinci hərf «G» idi, bunu dəqiq gördü, ikinci «a», üçüncü isə «r» idi. O, hərfləri növbə ilə ayırd edə bildi. Lövhəcikdə cəmi üç söz yazılmışdı və o, hərf-hərf oxumağa başladı: «G-a-r-d-e a-u c-h-i-e-n»7. Orda eləcə bu yazılmışdı.
O, əlləri ilə pəncərəaltından yapışaraq bir ayağı üstə qərarsız dayanıb, lövhəciyə və ağ boya ilə yazılmış hərflərə baxırdı. Bir müddət başqa heç nə düşünə bilmədi. Eləcə lövhəciyə baxır və üzərində yazılan sözləri ürəyində təkrarlayırdı. Birdən ona çatdı. O, tənha evə və şumlanmış tarlaya bir də baxdı. Sonra evin sol tərəfindəki meyvə bağına və yaşıllıqla örtülmüş ətrafa nəzər saldı.
– Deməli, mən Fransadayam, – o dedi. – Mən Fransadayam.
Qan sağ budunda bərk döyünürdü. Sanki kimsə ət parçasına çəkiclə möhkəm vururdu və birdən ağrı elə şiddətləndi ki, gözləri qaraldı. Ona elə gəldi ki, indicə yerə düşəcək. Tez yerə oturub çarpayıya tərəf süründü və son gücünü toplayıb yuxarı dırmaşdı, taqətsiz yastığa söykənib adyalı üstünə çəkdi. Yenə də çəpərdəki lövhəcikdən, şumlanmış tarladan və meyvə bağından savayı heç nə düşünə bilmədi. Lövhəcikdəki kəlmələr heç cür beynindən çıxmırdı.
Bir azdan tibb bacısı gəldi. Qadın qaynar su ilə dolu kasa gətirdi.
– Sabahın xeyir, bu gün özünü necə hiss edirsən? – o dedi.
Sarğının altında ağrı hələ güclü idi, amma o, tibb bacısına heç nə demək istəmirdi. Qadının otaqda var-gəl etməsinə tamaşa etdi. İndi onu diqqətlə gözdən keçirdi. Saçları sarı rəngə boyanmışdı. Boylu-buxunlu, qamətli idi, xoşagəlimli siması vardı. Amma gözlərində qəribə bir təlaş hiss olunurdu. Nəzərləri elə hey ora-bura qaçırdı, heç nəyin üzərində bir andan artıq dayanmırdı, baxış obyektlərini anidən dəyişirdi. Hərəkətlərində də nəsə bir qəribəlik vardı. Həddən ziyadə qəfil və əsəbi idi və laqeyd səs tonu ilə heç uyğun gəlmirdi.
Qadın əlindəki kasanı masanın üstünə qoyub onun pijamasının köynəyini çıxartdı və bədəninin yuxarı hissəsini yumağa başladı.
– Yaxşı yatmısan?
– Hə.
– Lap yaxşı, – o dedi.
Qadın onun qollarını və sinəsini yudu.
– Deyəsən, səhər yeməyindən sonra hava idarəsindən kimsə sənə baş çəkməyə hazırlaşır, – qadın sözünə davam etdi. – Onlara hesabat lazımdır, heç bilmirəm düz dedim, ya yox. Sən daha yaxşı bilərsən. Səni necə vurublar və buna oxşar suallar. Onlara çox oturmağa imkan verməyəcəm, narahat olma.
O cavab vermədi. Tibb bacısı bədənini yuyub, ona diş məcunu və fırça verdi. O, dişlərini