section>
1. Qəza
Ucsuz-bucaqsız Kainatın ənginliklərində ulduzların, planetlərin, asteroidlərin və başqa göy cisimlərinin arası ilə kiçicik bir kosmik gəmi səssizcə uçurdu. O, digər fəza cisimləri ilə toqquşmasın deyə xüsusi proqramla idarə olunurdu. Yaşıl gözlü sarışın qız əlini çənəsinə dayayaraq maraqla kosmik gəminin dairəvi şüşəsindən – illüminatordan ətrafı seyr edirdi.
– Ulduzları yaxından görmək necə də maraqlıdır! Kaan, bu səyahətimizə görə sənə çox minnətdaram! – deyə o, cihazların göstəricilərinə nəzarət eləyən qardaşına müraciət etdi.
Saçları səliqə ilə arxaya daranmış ağbəniz oğlan gülümsədi:
– Sən Kainat haqqında çox az şey bilirsən, Lemi! Kainat bir möcüzədir. Kainat – mövcud olan hər şey deməkdir: materiya, fəza, enerji, vaxt, ulduzlar, asteroidlər, planetlər… Kainat o qədər nəhəngdir ki, onun ölçülərini təsəvvür etmək hədsiz çətindir, o qədər qədimdir ki, yaranma tarixi 15 milyard il bundan əvvələ gedib çıxır. Burada yüz milyondan çox ulduz var və onlar Kainatda heç də nizamsız şəkildə səpələnməyib, müəyyən formalarda qruplaşaraq qalaktikalar əmələ gətirib. Bax, indi biz başqa bir qalaktikaya – Süd yoluna daxil oluruq. Bir azdan sən Günəş sistemində ən çox maraqlandığın planeti – Yer planetini görəcəksən.
Leminin onsuz da iri olan yaşıl gözləri bir az da böyüdü:
– Yer planeti?! Ah, orada həyat var! Orada bizə oxşayan insanlar yaşayırlar! Onları da görəcəyikmi?!
Kaan yenə güldü:
– Bəlkə də!
Onların Günəş sistemində gördükləri ilk planet Neptun oldu. Lemi parlaq, açıq-mavi rəngli bu planetin gözəlliyinə heyran qaldı. Ona bənzəyən, amma parlaqlığı daha az olan yaşılımtıl-mavi planeti – Uranı onlar öz orbiti üzrə hərəkət edərək uzaqlaşarkən gördülər. Bir qədər sonra Neptun və Urandan xeyli böyük olan, açıq-sarı rəngli zolaqlı planet – Saturn göründü. Lemi teleskopla baxaraq onun üzərində ekvator boyunca şütüyən qasırğaların əmələ gətirdiyi ağ ləkələri müşahidə etdi. Nəhayət, onlar Günəş sisteminin ən böyük planetinə – qırmızı, sarı, ağ zolaqları teleskopda aydın görünən Yupiterə yaxınlaşdılar.
– Yupiterin diametri 150 000 km-ə yaxındır, yəni Yerinkindən 11 dəfə böyükdür, – deyə Kaan izahat verdi, – o, Günəş sistemində nəhəngliyinə görə birinci, parlaqlığına görə Veneradan sonra ikinci yeri tutur. Bizim kosmik gəmi Yupiterin səthinə enə bilməz, çünki bu planet tamamilə qazlardan ibarətdir, onun səthi yoxdur!
Onlar bir neçə dəqiqə bu nəhəng planetin coşqun və təlatümlü atmosferini müşahidə etdilər.
– Bəs Yer planeti hanı? – deyə Lemi səbirsizliklə soruşdu. – Axı kosmik xəritəyə görə, biz artıq Yeri görməliyik.
– Günəş sisteminin bütün planetləri Günəşin ətrafında öz orbiti üzrə hərəkət edir. Yer planeti bu saat o biri tərəfdədir. Biz onu görmək üçün Günəşin ətrafında dolanmalıyıq.
Beləliklə, uşaqlar kosmik gəminin hərəkət istiqamətini dəyişib Yer planetini qarşılamağa çıxdılar.
– Lemi, teleskopun arxasına keç! Sən indi gözəl Venera planetini lap yaxından görəcəksən!
Şiş qayalarla örtülmüş narıncı-qırmızı səhra, hündür vulkanlar Lemini valeh etdi. Lava püskürməsi güclü elektrik boşalması ilə müşayiət olunurdu. Sanki əsl tufan idi. Səthin böyük hissəsində dağlar yüksəlirdi. Aşağıdan püskürən lava planetin qabığını yararaq ətrafa axır, bəzən isə qabıq yarılmır, günbəz şəklində qabarırdı.
Veneradan azca uzaqlaşınca onu bürüyən sıx buludlu atmosfer planetin səthini görünməz etdi. Bir azdan qarşıda nisbətən kiçik qırmızı planet göründü. Bu, Mars idi.
– İki il əvvəl atamla qalaktikaların səyahətinə çıxanda biz gəmimizi Marsın səthinə endirmişdik, – deyə Kaan yadına saldı, – Marsın səthi tozlu və soyuqdur. Addımbaşı vulkanlar, kraterlər, kanyonlardır. Atmosferdə karbon qazının sıxlığı çoxdur. Daşlı düzənliklərdə qurumuş çayların və boğazların təbii izləri görünür. Torpağı qırmızı dəmir-oksidlə zəngindir. Güclü küləklər qırmızı tozu göyə sovurur.
Onlar qırmızı planeti arxada qoyub yollarına davam etdilər. Yumru pəncərələrdən düşən parlaq şüalar gəminin içini işıqlandırırdı. Pəncərədən baxmaq istəyən Lemi onun qara örtüklə avtomatik bağlandığını görüb təəccübləndi.
– Bizdən sağda nəhəng qaynar ulduz – Günəş hərəkət edir, – deyə Kaan izah etdi, – Günəş sisteminin bütün planetləri onun ətrafında fırlanaraq ondan işıq və enerji alır. Günəş atmosferində temperatur həddən artıq yüksəkdir. Əslində, Günəş sıx qaz kürəsidir, onun səthi 300 km qalınlığında işıqlı qatdan ibarətdir. Bu ulduza adi gözlə baxmaq olmaz. Teleskopun arxasına keçib qara plyonkadan bax.
Lemi diqqətlə baxdı:
– Onun səthi gözəl qırmızı-bənövşəyi rəngdədir. Özü də hamar deyil, girintili-çıxıntılıdır və hey hərəkət edir, qalxır-enir, sanki nəfəs alır.
– Günəşin nüvəsi əsl atom reaktorudur. Burada istilik-nüvə reaksiyaları bir an belə dayanmır. Səthdə görünən tünd ləkələr güclü maqnit sahələrinin çıxış yerləridir. Dərinliklərdəki daha qızğın maddə yuxarı qalxır, nisbətən soyuq maddə isə aşağı enir. Səth sanki nəfəs alır, «nəfəs aldıqca» isə ətrafa səs yayılır. Diqqətlə qulaq assan, eşidərsən.
Hər ikisi nəfəsini dərib qulaq asdı. Lemi sevincək əllərini bir-birinə vurdu:
– Eşitdim! Günəş oxuyur!
Qara plyonka arxasından növbə ilə Günəşə tamaşa etməyə başları qarışmasaydı, onlar Yer planetini daha tez görərdilər.
– Lemi, qarşıya bax! Bu, Yerdir!
Lemi sarımtıl-mavi rəngli planetdən gözünü çəkə bilmirdi.
– Yer planetinin 70 faizi sudur: göllər, dənizlər, okeanlar və s. Onlar mavi rəngdə görünür. Bu planetdə həyat üçün lazım olan hər şey var: hava, su, torpaq. Planet zəngin flora və faunaya malikdir, amma burada əsas yeri insanlar tutur. Onlar zahirən bizə oxşasalar da, fərqlidirlər. Onlar bütün planetə təsir edib onu dəyişirlər.
– Biz onları görüb danışa bilərik?
– Yox, bacım, buna icazəmiz yoxdur.
Lemi qüssələndi:
– Heyif! Mən onlarla tanış olmaq istəyərdim…
Onlar müəyyən məsafəyədək Yer planetinə yaxınlaşıb onun ətrafına dolanmağa başladılar.
– Kaan, bir az da yaxınlaşaq. Mən bu planeti daha yaxından görmək istəyirəm.
– Olmaz, Lemi! Cihazlar xəbərdarlıq siqnalları verir.
Lemi teleskopun arxasına keçdi.
– O tərəfdə vulkanlara bax!
– Bunlar Havay adalarıdır. Bu adalardakı vulkanların hündürlüyü 4000 metrə çatır.
– Aşağıdan duman qalxır. Bu nə işıqlardır? Yoxsa məskunlaşmış sahələr, şəhərlər başlayır?
Birdən kosmik gəmi möhkəm silkələndi. Hansısa bir qüvvənin təsiri altında istiqamətini dəyişib Yerə doğru yönəldi. Kaan cəld cihazların arxasına keçərək gəmini əvvəlki vəziyyətinə qaytarmağa çalışdı, amma onlar sözə baxmır, bir-bir sıradan çıxırdı. O öz planeti ilə əlaqə saxlamağa çalışaraq həyəcan siqnalı göndərib kömək istədi. Lemi özünü itirmiş halda qardaşını izləyirdi:
– Nə oldu, Kaan? Nə baş verir?
– Biz Yerin radiasiya qurşağına ilişmişik. Buradakı güclü maqnit sahəsi bəzi cihazlarımızı sıradan çıxarıb. Qəza baş verib, Lemi! Biz təhlükədəyik!
Lemi həyəcanla pəncərədən baxdı. Onlar sürətlə Yerə doğru enirdilər. Cihazların