mənimsəməkdə böyük məsuliyyət hissini, yoldaşa səmimi münasibəti, qayğıkeş olmağı, ictimai mülkiyyəti qorumağı, mədəni davranmağı öyrədir, bizi sosializm quruculuğu işinə fəal mübarizlər kimi hazırlayırdılar.
Məktəbimizin nəzdində dram, foto, tar, ədəbiyyat və s. dərnəklər var idi. Mən də ədəbiyyat dərnəyinin üzvü idim. Növbəti məşğələ zamanı kim isə dərnəyin rəhbərinə bir kitab verdi. Bu, gənc şair Mikayıl Müşfiqin yenicə çapdan çıxmış “Küləklər” kitabı idi. Həmin məşğələdə kitabdakı şeirlərin əksəriyyətini oxuyub müzakirə etdik. “Pedtexnikum” şeiri daha çox xoşumuza gəldi. Biz elə bu şeirdən bildik ki, Müşfiq də vaxtilə burada oxuyurmuş. Bugünkü məşğələmiz əvvəlkindən daha canlı və təsirli keçdi. Biz məşğələni həyatı sonsuz məhəbbətlə sevən, insan hisslərini coşğun ilhamla tərənnüm edən şairin şirin, incə şeirlərinin təsiri ilə başa vurduq.
İstirahət axşamlarının birində texnikuma gedirdim. Kommunist (indiki İstiqlal – red.) küçəsində təsadüfən Müşfiqlə rastlaşdım. O, məni görcək ayaq saxlayıb salam verdi. Bu təsadüfi görüşdən onun sevindiyi açıq-aşkar hiss olunurdu. Mən özümü itirdim. Müşfiq gülümsünüb mehriban səslə:
– Nə xoş təsadüf… Hara gedirsən, Dilbər? – deyə soruşdu.
– Texnikuma…
Mənim həyəcanlandığım Müşfiqin gözündən qaçmadı.
– Niyə tutuldun, Dilbər? Yoxsa…
– Heç …
O məni anladı və söhbəti dəyişdi:
– Məni unutmamışdın ki?
Birdən-birə mənə qəribə bir cürət gəldi:
– Sizi heç unutmaq olar?! – dedim. – Siz yadıma düşəndə “Küləklər”ə qoşuluram. Sizin bir neçə şeirinizi əzbərdən bilirəm.
Müşfiqin üzü səadət nuruna boyandı.
Heç güman etməzdim şeirə vurulduğunu,
Yaxşı ki, öz dilinlə söylədin bunu.
Müşfiqin bir anlıq sevincinin o dəqiqə şeirə çevrilməsi xoşuma gəldi. O, bunu hiss edib dedi:
– Madam ki, mənim şeirlərimi sevirsən, onda izin ver, ilk yazılarımı əvvəlcə sənə oxuyum.
Mən susdum.
Müşfiq yenə söhbəti dəyişdi:
– İcazə ver səni məktəbəcən ötürüm. Orada mənim də dostlarım, tanışlarım var: şair Əli Nəzminin qızı Pirayə, Ziba, Münəvvər…
– Onlar mənim rəfiqələrimdir, – dedim.
– Lap yaxşı, bir yerdə gedərik, mən də onları görərəm.
– Yox, sağ olun, özüm tək gedəcəyəm, siz də başqa bir vaxt özünüz gələrsiniz…
Müşfiq üz vurmadı.
– Nə deyirəm. Elə isə məndən qızlara salam de!
İlk dəfə evdən pedtexnikuma qəribə duyğularla, qeyri-adi hisslərlə ayaq basdım. Bunu duyan qızlar başıma toplaşıb hal-əhval tutdular:
– Nə olub, Dilbər, niyə belə birtəhərsən? Olmaya bir hadisə baş verib?
– Yox, heç nə olmayıb…
– Bəs niyə belə pərişansan?
– Heç özüm də bilmirəm…
Qızlar əl çəkmədilər. Müşfiqlə təsadüfi görüşümü onlara danışmağa məcbur oldum. Onun salamını qızlara yetirdim.
Qızlar xoşhal oldular. Rəfiqələrimdən Münəvvər Əliyeva Müşfiqin uşaqlıq illərindən bizə maraqlı epizodlar söylədi.
Münəvvər Əliyevanın xatirəsindən yadımda qalanlar bunlardır:
“Biz Mikayılla bacı-qardaşıq. Eyni ata-anadan olmasaq da, onun xətrini qardaşlarım qədər istəyirəm. Mən Mikayılla 1923- cü ildən tanışam. Onda Mikayılın 14-15 yaşı olardı. Mənim isə 10 yaşım var idi. Böyük qardaşım Lütfi ilə Mikayılın böyük qardaşı Mirzə bir yerdə işləyirdilər. Möhkəm dost idilər. Bir gün qardaşım Bakıya, Mirzəgilə qonaq gəlir və ilk dəfə Mikayılla burada tanış olur. Söhbət vaxtı Mirzə, kiçik qardaşının başını sığallaya-sığallaya deyir: – Mikayıl altıaylıq olanda anam Züleyxa, altı yaşında ikən atam Mirzə Əbdülqadir vəfat etmişdir. İndi onların qüssəsini unutduran Mikayıldır. O, mənim həm arxam, həm sirdaşımdır. Mikayıl atama məndən çox oxşayır. O da atam kimi həssas, qayğıkeş, zəhmətsevəndir. Gecə-gündüz kitab əlindən düşmür. Oxuduğu şeirlərin əksəriyyətini əzbərləyir. Vaqifi, Seyid Əzimi, Sabiri heyranlıqla mütaliə edir. Mənim atam Mirzə Əbdülqədir də müəllim, eyni zamanda şair idi, ləqəbi də Vüsuqi idi.
Qardaşım belə bir şair ailəsi ilə dost olduğu üçün fəxr edirdi.
Bizim ailədə şairə, ədibə xüsusi hörmət var idi. Bu hörmət atam Yaznalının sayəsində idi. O, Aşıq Ələsgərin yaxın dostu olmuşdu. Hərdən özü də qoşma deyərdi.
Bir dəfə qardaşım Bakıdan Gəncəyə qayıdan vaxt Mirzədən xahiş edir ki, yay tətilində Mikayılı özü ilə bizə gətirsin. Mikayılın ilk dəfə Gəncəyə, bizə qonaq gəlməsini xatırlayıram. Qardaşım Mikayılı hamımıza təqdim etdi:
– Bu qara bala da, sizin qardaşınız olacaqdır, – dedi. – Əgər məni sevirsinizsə, Mikayılla həqiqi qardaş olduğunuzu isbat edin.
Anam evə gələndən sonra qardaşım üzünü ona tutdu:
– Anacan, bu oğlanı özümə qardaş gətirmişəm. İndi Mikayıl həm Mirzənin, həm də mənim qardaşımdır.
Anam, Mikayılın ata-anasını kiçik yaşlarında itirməsindən çox mütəəssir oldu. Mikayılı balası kimi bağrına basıb öpdü: – Atalar üç deyib, oğlum iki idi, indi də üç oldu, – dedi. O gündən, doğrudan da Mikayıl bizə, biz də Mikayıla elə isinişdik ki, sanki Mikayıl bizim ailədə doğulmuşdu.
Yay fəsli yenicə girmişdi. Biz Ermənistanın Basarkeçər rayonunun Böyük Məzrə kəndinə gedib, orada Sona bulağının üstündə alaçıq qurduq. Hamımız hiss edirdik ki, Göyçənin füsunkar gözəlliyi, sağlam təbiəti, zəhmətsevən insanları kiçik Mikayılda da gözəl təsir oyadır, heç bir şey bu coşqun təbiətli yeniyetmənin diqqətindən qaçmır. Çox vaxt hamımızdan ayrılıb, əlində qələm-dəftər, çayların kənarında, qayaların üstündə oturub güllü-çiçəkli dərələrə, dağlara məftunluqla baxa-baxa xəyala dalar, hərdən nə isə yazardı.
Bir dəfə Müşfiq, atamın Aşıq Ələsgərlə dost olduğunu eşitdi. Ondan sonra atamdan əl çəkmədi. Atamın sinəsi xalq nağılları, bayatılar, atalar sözləri ilə dolu idi. Aşıq Ələsgərin çox qoşmalarını əzbər bilirdi. Özünün də yaxşı səsi var idi. Atam həmin qoşmalardan avazla oxuduqda Mikayıl sevincindən özünü itirərdi. Tez qələm-dəftər götürüb: “Əmi, xahiş edirəm onları bir də de, yazım” – deyərdi.
Bizim qaldığımız yer Göyçə gölünə yaxın idi. Tez-tez gölün sahilinə gəzməyə gedərdik. Müşfiq hər il bizimlə Göyçəyə gedəndə sevinərdi ki, Göyçə gölünü bir də görəcək.