tətbiq olundu. Sənə tətbiq olunmağına niyə bu qədər qarşı çıxırsan ki?". "Unudun getsin" deyə Freyd cavab vermişdi. Özünü aşkara çıxarmaqdan, ifşa edilməsindən çox qorxurdu. Böyük bir dahi olaraq tanınmışdı, özünü aşkara çıxarmaq onu başqa insanlarla eyni səviyyəyə endirəcəkdi. Və o da eyni qorxuları, arzuları, təzyiqləri daşıyırdı. Öz yuxuları haqqında heç vaxt danışmazdı, yalnızca başqalarının, xəstələrinin yuxularını dinləyərdi. Və dostları israr etdilər: "Sənin yuxularını bilmək bizə çox şey qazandıra bilər." Amma o psixoanaliz kreslosuna uzanıb yuxularını danışmağı heç vaxt qəbul etmədi, çünki onun yuxuları da hər kəsin yuxuları qədər adi idi. Qorxusu da bu idi. Qautama Budda meditasiyaya girməkdən heç vaxt qorxmazdı. Onun tapıntısı da bu – xüsusi bir meditasiya üsulu idi. Və o psixoanalizə getməkdən də qorxmazdı, çünki meditasiyaya girən insan üçün yavaş-yavaş bütün yuxular itər. Gün boyu düşüncələrin trafiki, basa-bası olmadan zehni səssiz qalar, gecələri də dərin yatardı, çünki yuxular sadəcə yaşanmamış düşüncələrdir. Gündüzdən qalan yaşanmamış arzular və həsrətlər… Özlərini heç olmasa yuxuların içində tamamlamağa çalışırlar.
Yuxusunda arvadını görən bir adam ya da ərini görən bir qadın tapmaq çox çətindir. Qonşunun arvadını ya da ərini görmələri isə tez-tez rast gəlinən bir haldır. Arvadı onsuz da onun yanındadır; adam arvadı ilə əlaqədar heç bir şeyi gizli saxlamır. Amma qonşunun arvadı daha gözəldir; o tərəfdəki çəmənlər həmişə gözümüzə daha yaşıl görünər. Və əldə edilə bilməyən şey, əldə edilmək üçün böyük bir həsrət yaradar. Gündüz bunu edə bilmir, amma heç olmasa yuxusunda azaddır; yaxşı ki, yuxu görməyi qadağan edən bir qanun hələ ki çıxmayıb.
Sabah ya o biri gün bunun da bir yolu tapılar, çünki insanın yuxu görüb-görmədiyini anlamağın üsulu belə tapılıb. Bir gün yuxuları bir ekranda əks etdirməyin üsulu da tapıla bilər. Başına bəzi elektrodlar, çiplər qoşular və sən yatarkən, sevinc ilə yuxu görərkən, qonşunun arvadıyla sevişərkən, bir salon dolusu insan da bunu seyr edər. Üstəlik hamısı da sənin müqəddəs biri filan olduğunu düşünürdülər.
Bu qədərini başa düşə bilərsən: Bir insan yatarkən göz qapaqlarının içində gözləri hərəkət etmirsə o insan yuxu görmür. Hərəkət varsa yuxu da var. Bir gün yuxun ekranda əks etdirilə bilər. Müəyyən yuxuları görməyə məcbur edilə də bilərsən. Bu günə kimi heç bir qanun belə bir şeydən bəhs etmədi ki: "insan yuxu görə bilər, bu onun ən təbii haqqıdır." Bir Qautama Budda yuxu görməz. Meditasiya zehinin ötəsində bir üsuldur. Gündə iyirmi dörd saat tam səssizlikdə, sakit oturardı. Şüur gölündə çırpıntı, çapalayış, düşüncə, yuxu yox idi. Amma bir Ziqmund Freyd qorxardı, çünki yuxusunda nə gördüyünü bilirdi.
Bir hekayə eşitdim: Üç böyük Rus yazıçısı – Çexov, Qorki və Tolstoy – bir gün açıq havada, bir oturacaqda oturub dedi-qodu edirdilər. Üçü də çox yaxşı dost idi. Hamısı da dahi idi və elə yaxşı romanlar yazmışdılar ki, hətta bu gün belə dünyanın ən yaxşıları deyilən on romanın bəlkə yarısı onların əllərindən çıxıbdır. Çexov həyatındakı qadınlardan bəhs edir, Qorki isə üç-beş kəlimə ilə ona qatılar, amma Tolstoy səssiz qalardı. Tolstoy çox Ortodoks, dindar bir Xristian idi. Mahatma Qandinin Hindistanda öz ustası olaraq göstərdiyi üç adamdan birinin Tolstoy olduğunu bilmək sənə təəccüblü gələcək, amma bu belə idi. Və bu adam böyük ehtimalla içində çox şeyi basdırırdı. Rusiyadakı ən zəngin adamlardan biriydi – köklü bir ailədən gəlirdi – amma kasıb bir dilənçi kimi yaşayardı; çünki İncilə görə "Kasıblar mübarək, xeyir-dua almış insanlardı və Tanrının Krallığına onlar sahib olacaq." Tolstoy da Tanrının Krallığından əl çəkmək fikrində deyildi. Bu sadəlikdən, təvazökarlıqdan deyil, bu arzu duymamaq deyil; əksinə çox-çox arzulamaq, çox acgözlükdür. Güc üçün çox həsrət çəkməkdir… Bu dünyadakı həyatını və sevincini fəda edir, çünki bu çox kiçik bir həyatdır, amma sonsuzluqda cənnətin və Tanrının Krallığının dadını çıxaracaqdı. Yaxşı biznesdir; bir az lotereya kimidir, ancaq daha zəmanətli, qarantiyalıdır. Tolstoy çox tənha bir həyat yaşayırdı. Ancaq tərəvəz yeyərdi. Demək olar ki, dini bir xadim idi. Təbii olaraq yuxuları, fikirləri də böyük ehtimalla çox çirkin şeylərlə dolu idi. Çexov və Qorki yenə soruşarlar: "Tolstoy niyə susursan? Bir şey denən." O da cavab verər ki: "Qadınlar haqqında bir kəlimə belə demərəm. Ancaq bir ayağım çuxurda olduğu zaman bəlkə nəsə deyərəm. Onda da deyəcəyimi deyib məzara tullanaram."
Nəsə danışmaqdan niyə bu qədər qorxduğunu anlaya bilərsən. İçində qaynar bir qazan var idi. Tolstoy kimi bir adama yaxınlaşmaq düzgün bir hərəkət olmazdı…
Yaxınlıq ürəyin qapılarının sənə açıq olmasıdır; içəri girib qonaq ola bilərsən. Amma bunu ancaq basdırılıb, sıxışdırılmış cinsəlliyinin çürütmədiyi bir ürəklə edə bilərsən: içində azğınlıqlar qaynamayan, təbii bir ürəklə. Ağaclar qədər təbii, uşaqlar qədər günahsız. O zaman yaxınlıq qorxusu olmaz. Mənim etmək istədiyim də budur: şüuraltındakı, zehnindəki yükləri atmağına, normal, adi biri olmağına kömək etməkdir. O zaman istədiyin qədər yaxın dostun, yaxın əlaqələrin ola bilər çünki heç bir qorxun qalmaz. Hər kəsin oxuya biləcəyi açıq bir kitab olarsan. Gizləniləcək bir şey qalmaz.
Hər il Montana təpələrində ova çıxan bir ovçu klubu vardı. Yeməyi kimin bişirəcəyini təyin etmək üçün püşk atmışdılar. Və əgər yeməkdən kimsə şikayətlənsə yemək bişirənin yerinə özü çəkməli idi. Bir neçə gün keçəndən sonra kimsənin şikayətlənmədiyini görən Sanderson adlı biri bir plan qurdu. Bir az maral nəcisi tapdı və o axşamın yeməyinə iki ovuc tökdü. Axşam olduqda hamı süfrə arxasında oturdu, bir neçə loxma yeyildikdən sonra hamının ağzı bir az büzüşdü amma kimsə səsini çıxarmadı. Sonra birdən biri səssizliyi pozdu: "Bu zəhrimarın dadı maral nəcisinə bənzəyir, amma çox yaxşı dadır!"
Fərqli üzlərin var. İçindən bir şey düşünürsən, lakin dilində başqa şey söyləyirsən. Orqanik bir bütün deyilsən. Rahat ol və cəmiyyətin səndə yaratdığı bölünməni, təzadları kənara at. Nəticəsini düşünmədən içindən necə gəlirsə elə davran. Bu həyat qısadır və hər hansı bir şəkildə ancaq nəticələri düşünməklə xərclənməməlidir. İnsan tam olaraq, könlü dolu olaraq, sevinc ilə və istəyənin oxuya biləcəyi açıq bir kitab kimi yaşamalıdır. Lakin, tarix kitablarına düşməyəcəksən. Amma tarix kitablarına düşsən nə olacaq ki? Yadda qalmaq üçün çalışmaqdansa, yaşa. Öləcəksən.
Dünyada milyonlarla insan yaşadı; adlarını belə bilmirik. Sadə bir gerçəyi qəbul et ki, bir neçə günlüyünə buradasan və gedəcəksən. Bu bir neçə gün ikiüzlülüklə, qorxuyla xərclənmək üçün deyil. Bu günlər bayram kimi qeyd etmək üçündür.
Heç kimsə gələcək haqda heçnə bilmir. Cənnət, cəhənnəm, Tanrı – hamısı nəzəriyyədir. Əlində olan tək şey öz həyatındır və onu bacardığın qədər zəngin, dolu yaşa.
Yaxınlıqla, sevgiylə, özünü insanlara açaraq zənginləşərsən. Və əgər dərin bir sevgiylə, dərin dostluqla, dərin yaxınlıqla bir çox insanla birlikdə yaşayırsansa deməli, doğru yaşayırsan. Və bundan sonra harada olursan ol, bu sənəti, üsulu öyrənibsənsə deməli sən xoşbəxtsən. Əgər sadə, mehriban, açıq, səmimisənsə, ətrafında bir cənnət peyda olar. Əgər bağlısansa, davamlı