baxışları ölgünləşmiş, bənizi saralıb-solmuş bir adam gördü.
«Qəbirdən çıxmış cəsədə oxşayıram. Görəsən elə həmişə ürəyimdə, çiyinlərimdə o xaraba məhbəsi gəzdirəcəyəm? Daha heç bir vaxt əvvəlki Vəsfi olmayacağam?..»
Vəsfi qəhvəxanaya girdiyi vaxt axşamdan xeyli keçmişdi… Küncdəki yerlərdən birində oturdu… O qədər yorğun və əzgin idi ki, çayını içib qurtarmamış dirsəklərini masanın üstünə dayadı, ağırlaşmış başını hər iki əlinin içinə alıb sıxmağa başladı.
Qəhvəxanaya girib-çıxan adamların ayaq səsləri yuxulamasına mane olurdu. Ətrafında oturub yatan adamların xorultusunu eşidirdi… Arabir söyüşənlər də olurdu…
Qəhvəxananın havası çox isti olsa da o, nəm paltarda titrəyirdi. Başı bomboş idi. Heç bir şey haqqında düşünmürdü. Çox içmiş, az yemişdi. Barmaqları ilə gicgahlarını və alnını ovuşdurduqda: «Bircə yuxuya gedə bilsəydim…»– deyə düşünürdü. Gözlərini yummuşdu. «Yata bilmirəm, düşünə bilmirəm, mənim üçün artıq heç bir qurtuluş yolu yoxdur» – deyirdi.
Bir zamanlar çox sevdiyi Zeynəbi xəyalında canlandırmağa çalışdı. O tayı-bərabəri olmayan, gözəl Zeynəbi. İndiki halında Zeynəbi bütün gözəlliyi, cazibədarlığı ilə xəyalında canlandırması çox çətin olsa da, Vəsfi buna nail oldu. İndi Zeynəb misilsiz gözəlliyi, cazibəsi, od kimi yandıran gözləri ilə onun qarşısında dayanmışdı. Uzun boyu, incə beli, insanları dəli edən baxışları ilə gözünün önündə idi…
Vəsfinin gözləri qapalı idi, açan kimi Zeynəbi həmişəlik itirəcəyindən qorxurdu. İndi nəzərində cilvələnən Zeynəb yelləncəkdə oturub yavaş-yavaş yellənirdi, gənc qız bədəninin çevik hərəkəti ilə yelləncəyə sürət verirdi. Yelləncək enib qalxdıqca, Zeynəb də daha çox və daha sürətlə əyilib qalxırdı… Yelləncək getdikcə sürətini artırırdı… Yelləncək enib-qalxdıqca, Zeynəb də təsəvvürolunmaz dərəcədə dəyişilib şəkildən-şəklə düşürdü. Yelləncəyin hər enimində onun gözlərinə bir başqa Zeynəb görünürdü. Qızdakı bu dəyişiklik durmadan sürətlənən yelləncəyin ahənginə uyğun idi… İnanılmaz sürətlə dünənki incəbelli Zeynəbin yerini bu gün başqa bir gombul, qaba Zeynəb tuturdu. Bu qorxunc Zeynəb, qızıl dişlərini göstərərək, hiyləgər və xain bir gülüşlə ona tərəf baxırdı… Bu, təsəvvürəsığışmaz dərəcədə dəhşətli, iztirablı bir xəyali şəkil idi. Vəsfi gözlərini açmaq və bu öldürücü kabusdan qurtulmaq istəyirdi. Ancaq mümkün deyildi, elə bil göz qapaqları bir-birinə yapışmışdı… Aça bilmirdi. Uyumuşdu, yatdığını bilmirdi. Bir yuxu kabusu içində çapaladığını anlayırdı.
Lakin əl-qolunu tərpətmir, bayaq necə oturmuşdusa, həmin vəziyyətindəcə qalmışdı. Bədəninin bütün əzaları ağrıyırdı, sızıldayırdı. Onu dəhşətə gətirən xəyala qapılıb inildəyirdi. Qarşısındakı həyat idi. Əvvəlki Zeynəb yox olmuş və bir də geri qayıtmayacaqdı…
– Sizə nə olmuşdur? Bəlkə bir kömək lazımdır?
Çiynindən bir əl yapışmışdı. Gözlərini açıb həmin ələ baxdı. Qadın əli idi… Nəzərləri qadının əlindən biləyinə, qoluna, çiyninə və nəhayət sifətinə sancıldı. Dərhal bu üzü tanıdı. Bayaq qarşısında masa arxasında əyləşən qarabəniz qadın idi. Əyninə göy yundan köhnə jaket geymişdi. Onun gözləri də göy idi. Bu yarımqaranlıq, tutqun otaqda belə qadının göy gözlərinin bahar təravəti nəzərə çarpırdı. Qadını qarşısında görüncə özünü itirdi. Onun səsi də çox məlahətli, xoş idi… Vəsfi düşündü: «Bütün qadınların səsi beləcə gözəl olmalıdır».
Bəli, illərdən bəri ortadan yox olan Vəsfi indi haradadır.
Bu günki Vəsfi onun həyatını korlamış dünənki Vəsfini çox da yaxşı xatırlaya bilmirdi. Həmin Vəsfi adında mübhəm1 bir rəsm kimi qalmışdı.
İndi bu günki Vəsfinin ona bu qədər yad və uzaq gələn dünənkinin davamı ola biləcəyini ağlı qəbul etmirdi.
O Vəsfini həmin dəliliyə sürükləyən səbəb və hisləri indiki Vəsfi anlamırdı. Əvvəlki Vəsfiyə qarşı qəlbində nə paxıllıq, nə kin, nə məhəbbət, nə də mərhəmət vardı…
Halbuki o özünü dünənki Vəsfini həmin müdhiş dəliliyə sövq edən səbəb və hisslərin hələ də təsiri altında olduğuna inandırmaq istəyirdi. Buna inanmağa möhtac idi, bu onun üçün zəruri idi. Əgər bu olmasaydı, o öz qüssəsinə qələbə çala bilməyəcəkdi. Kədərinə qalib gəlməyincə, yaşamaq üçün, qüssələrini yox etmək üçün, Zeynəbə qarşı olan hisslərinin zərrə qədər də dəyişmədiyinə özündə inam yaratmaq lazım idi. Lazım yox, zəruri idi!..
Dünənki Vəsfi: «Həyatımı fəda elədimsə, Zeynəb üçün qurban verdim…» – deyir və bundan təsəlli tapırdı, tapa bilirdi.
Lakin bugünkü Vəsfi həmin cümlələri təkrar edərkən özündə həmin inamı, həmin həvəsi görmürdü. Dünənki Vəsfiyə görə Zeynəbin uğrunda elədiyi, ona layiq deyildi. Zeynəbə hər şeyin ən gözəlini, ən qiymətlisini vermək istəyirdi. Zeynəb dilinin əzbəri olan vaxt həyatın, gələcəyin nə qiyməti, nə əhəmiyyəti var idi ki…
Vəsfi hələ də Zeynəb üçün edilən fədakarlıqların yerində olduğuna özünü inandırmağa çalışırdı. O bu köhnə xatirələrinə bağlı idi. Əvvəlki Vəsfinin Zeynəbə olan odlu məhəbbətinin təsiri azalıb yox olarsa, Vəsfi üçün yaşayışın heç bir mənası olmayacaqdı. Bu xatirələr olmasaydı, Vəsfi yaşaya bilməyəcəkdi, özündə belə bir qüvvət görmürdü.
O, Zeynəbin uğrunda hər şeyi qurban vermişdi: həyatının, gəncliyinin ən gözəl illərini… Onu dəlicəsinə sevmişdi… Ona səcdə etmişdi. Hələ də onu əvvəlki şiddətlə sevdiyinə özündə inam yaratmağa çalışırdı… Lakin Zeynəb, artıq onun üçün pozuq bir xəyal halını almışdı. Bəli, bu Zeynəb əvvəlki Zeynəbə çox oxşayırdı. Amma artıq Vəsfi üçün aydın seçilməyən kölgə halına düşmüşdü. Onu – o zamankı Zeynəbini olduğu kimi gözünün önünə gətirməyə çalışırdı… Dümağ dişlərini göstərə-göstərə gülümsəyən, adamın ağlını başından alan, tayı-bərabəri olmayan, şaqraq qəhqəhəli Zeynəbi görmək istəyirdi.
Zeynəbin insanı başdan çıxaran şən qəhqəhələri hələ də qulaqlarında idi. O, incəbelli, uzun, təsəvvürəgəlməz dərəcədə yaraşıqlı, biçimli qılçaları, o şəfəq saçan, adamı yandırıb-yaxan bir cüt qaragözləri– İstanbulda aydın yay gecələrinin parlaq ulduzlarına bənzəyən gözlərini indi elə bil görən kimi oldu.
Ancaq bütün bunlara baxmayaraq, irəliki Zeynəbi tam mənası ilə, bütün cizgiləri, bütün xüsusiyyətləri ilə xəyalında canlandıra bilmirdi.
Otağın qapısı birdən açıldı. Başında şapka, ortaboylu bir adam otağa girdi.
– Salam.
– Əleykəssalam.
– Bağışlayın, otaqda olduğunuzu bilmədim. Ona görə qapını döyməmiş içəri girdim.
– Eybi yoxdur.
Həmin