Яўген Аснарэўскі

Вялікае княства Літоўскае і беларускі нацыянальны міф


Скачать книгу

літоўскага нобіля толькі служылым князем, узятым, так бы мовіць, на працу, навагародскім баярствам не знаходзіць прамога пацверджання ў вядомых спецыялістам, дакладных крыніцах. Аднак аналіз паводзін мясцовай эліты дазваляе зрабіць некаторыя здагадкі аб яе стаўленні да літоўскіх уладароў старажытнарускіх княстваў рэгіёна.

      Цікавае, у дадзеным кантэксце, наступнае паведамленне ГВЛ:

      «У год 6755 (1247). Літоўцы з Лугвенам ваявалі каля Мельнiцы і ўзялі шмат палонных. Данііл і Васілька гналіся за імі да Пінска. Міхаiл Пінскі папярэдзіў літоўцаў. Яны сядзелі ў лесе за агароджай, а Міхаіл паслаў ім вестку з Пінска. А Данііл і Васілька праследавалі іх, і дворскі Якаў са сваімі ваярамі. Літоўцы ж не паверылі Міхаiлу і выйшлі з месцаў сваіх. Па літасці Божай пабеглі літоўцы і былі разбітыя, і палонныя былі адбітыя, а сам Лугвен збег, паранены».

      Такім чынам, з паведамлення вынікае, што пінскі князь чамусьці вырашыў падтрымаць літоўцаў, хаця тыя не паверылі яму. Прычым пінскі Рурыкавіч падтрымлівае літоўцаў нягледзячы на тое, што іх супернікі – Рурыкавічы з іншага княства Русі.

      Цікавае яшчэ адно паведамленне валынскай хронікі:

      «У год 6761 (1253). Таўцівіл даслаў да Данііла Рэўбу сказаць: „Пайдзі да Навагародка“. Данііл пайшоў з братам Васількам, і з сынам Львом, і з полаўцамі, і са сватам сваім Тэгакам, і прыйшоў да Пінска. Князі пінскія затаілі падман, іх узялі з сабою на вайну супраць іх волі».

      І зноў відавочны сепаратызм пінскіх князёў, якія чамусьці не жадаюць ваяваць з літоўцамі.

      Дадзеныя эпізоды паказваюць пэўныя літоўскацэнтрычныя імкненні размешчанага даволі блізкага да Літвы старажытнарускага княства.

      Зразумела, тлумачыць такія факты можна па-рознаму, у тым ліку і страхам пінскіх валадароў перад літоўцамі. Тым не менш, у дадзеным кантэксце, паведамленні летапісца малююць хутчэй добраахвотны выбар пінскага князя, які разыгрывае нейкую палітычную камбінацыю, часткай якой з'яўляецца пэўнага роду саюз з літоўскімі феадаламі. Лёгка ўявіць падобны саюз у выпадку наваградскіх элітаў і Міндоўга, хаця, канешне, гаварыць тут трэба толькі пра гіпотэзу.

      З вышэйпададзенага можна зрабіць выснову, што само значэння меркаванага захопу Навагародскай зямлі Міндоўгам празмерна перабольшана ў рамках розных гістарыяграфій. Нават калі недаказаны дакументальна захоп меў месца, стаўленне да гэтага факту мясцовага насельніцтва можа служыць прадметам дыскусіі, як і сама форма захопу, які наўрад ці меў характар татальных рэпрэсій мясцовага насельніцтва, а, як можна меркаваць, хутчэй заключаўся ў ліквідацыі валынскага гарнізона і ўвядзенні на дзядзінец падуладных Міндоўгу воінаў.

      Дарэчы, можна вылучыць гіпотэзу аб тым, што князь выкарыстоўваў і славянскую ваенную сілу. Адзін з ягоных ваяводаў носіць славянскае па гучанні імя Хвал, хоць тут варта заўважыць, што імёны літоўцаў, тэарэтычна, маглі набыць больш славянскія формы дзякуючы славянскім складальнікам летапісаў.

      Пры гэтым вядома, што ў ліку