onu birdən tutub saxladı. Başını çevirəndə formasının qolunu israrla dartan, sifəti qorxudan az qala tanınmaz vəziyyətə düşmüş ümidsiz qadın qışqıraraq:
– Əsgər ona kömək et, onu xilas et! Ona mərhəmət et!
Özünə tərəf uzadılmış bir uşaq əliylə, bir neçə şiş barmaq görmüşdü sadəcə. Bir insanın həyatını xilas etmək üçün yox , ona “əsgər” deyə, səslənildiyi, mərhəmət diləndiyi üçün o əli tutmuşdu. Sonra da uşağı qoltuğunun altında sıxıb saxlamış, gələn ilk siçanlarla mübarizəyə başlamışdı. Bu, ölüm-dirim mübarizəsiydi; tunelin içində, çox böyük çətinliklərlə mübarizə aparan ölüm yarışıydı. 50 metr uzaqdan onlara motoru işə salmağı tapşırdı. Hadisə yerindən təcili olaraq aralanıb stansiyanı tərk etdilər. Bu zaman qarşılarından keçən insanlara səslənərək:
– Qaçın! Siçanlar!
Amma onların hamısı xilas ola bilməyəcəklərini çox yaxşı anlayırdılar. Çox şükür ki, bir vaxtlar sülh içində yaşadıqları “Savyolovskaya”nın növbətçi hissəsinə yaxınlaşdıqda, onları təcavüzkar bilib atəş etməmələri üçün sürətlərini yavaşlatdı. Yaradana sığınıb keşik çəkənlərə var güclərilə qışqırdılar:
– Siçanlar! Siçanlar gəlir!
Bunların hamısı “Savyolovskaya”nı tərk edərək uzaqlara qaçmağa hazırdılar. “Serpuxovsko-Timiryaşevskaya” xəttini2 başdan-başa keçib dayanmadan bir qaçış yolu tapmaq üçün dua edərək qorxulu siçovul lavasının bütün metro stansiyanı əhatə etmədən, bir hədəfə çatanadək, hara olur-olsun, qaça bildikləri qədər qaçmaq, bu qorxunc varlıqlardan uzaqlaşmaq istəyirdilər. Bütün istədikləri bu idi…
Amma xoşbəxtlikdən, “Savyolovskaya”da həm özlərinin, həm də bütün stansiyanın hətta bəlkə də bütün xəttin həyatını xilas edəcək bir şey varıydı. Növbətçi hissədəkiləri böyük həyəcanla onları gözləyən təhlükə haqqında xəbərdar etmişdilər ki, onlar təcili sürətdə möhtəşəm qurğunu ortaya çıxardılar. Bu qurğu alov püskürən aparatı. Peşəkar ustalar tərəfindən yığılmış avadanlıqdı, işlək və son dərəcə funksionaldı.
İlk siçan sürüsü uzaqdan görünməkdəydi, zülmət qaranlıqlardan minlərlə siçanın ayağından çıxan xışıltı, uğultu səsləri, get-gedə artmaqdaydı ki, keşikçilər alov püskürən aparatı işə salaraq yandırıcı maddəni siçovulların üstünə püskürtdü. Püskürtdükdən sonra təkrar bağladılar. Bu aparat vasitəsilə davamlı, fasiləsiz şəkildə 15-20 dəqiqəyə qədər tunelin içinə püskürdərək siçanları yandırıb kül etdilər. Tuneli yanmış ətdən ətrafa yayılan iyrənc üfunətlə, siçovulların vəhşi səsləri bürümüşdü. Həyatlarını xilas edən bu qurğu daha sonra onların qəhrəmalıqlarını metronun bütün xətlərində məşhurlaşdıracaq “Savyolovskaya” stansiyasındakı keşikçiləri hər an ola biləcək hücümlara qarşı hazır vəziyyətdə saxlanılmışdı.
“Timiryaşevskaya”dan qaçan beş qaçqınla xilas etdikləri bir azyaşlı uşaq vardı.
Bir uşaq: Yəni Artyom.
Siçovullar geri çəkilmişdilər. Müharibə sənətinin və insan əməyinin ən son məhsullarından biri olan bu silah, siçanların qəzəbini, sinirlərini sarsmışdı. İnsan övladı digər canlılardan hər zaman daha yaxşı qatildi.
Siçanlar dalğa şəklində ordan uzaqlaşaraq heç kimin bilmədiyi səltənətlərinə geri qayıtmışdılar. Ağlasığmaz qədər dərinlikdəki bütün bu labirintlər sirlərlə doluydu. Sanki bu labirintlərin metro üçün elə bir faydası yoxdu.
Köhnə metro işçiləri and içsələr belə, metronun insanlar tərəfindən tikilməsi inanılmaz gəlirdi.
Daha əvvəllər metroda işləmiş, bu sahədə profesionallaşmış insanlardan arxada az qala heç nə qalmamışdı. İnsanlar bu amilləri nəzərə alaraq köhnə metro işçilərini göz bəbəyi kimi qorumağa çalışırdılar.
Stansiyanın bütün sakinləri bu insanlara böyük hörmətlə yanaşmış, övladlarını bu tərbiyəylə böyütmüşdülər. Artyomun o günə qədər tanıdığı insanlar içində yalnız köhnə bir köməkçi vaqon işçisini xatırlaması bəlkə də bu səbəbdəndi: qarayanız, qısaboy adamdı. Uzun illər yer altında işləməkdən bükülmüş belində, sıxlığını çoxdan itirmiş, köhnəlmiş, cırılıb-yırtılmış, solmuş, amma bütün bunlara baxmayaraq admiralın rəsmi mərasimlərdə böyük qürurla geyindiyi metro işçisinin forması vardı. Hələ o vaxtlar yaramaz, dəcəl uşaq olan Artyom köməkçi metro işçisinin xəstə bədənində sanki möhtəşəm böyüklük və güc olduğunu hiss etmişdi.
Burda təəccüblü heç nə yoxdu. Stansiyanın digər sakinləri üçün metronun köhnə işçiləri onlar üçün yeni, az təhlükə daşımayan yeraltı həyatın bələdçiləriydilər.
Onlara həmişə bu gözlərlə baxır, sözlərinə qeyd-şərtsiz inanırdılar, çünki digərlərinin həyatda qalması onların elminə, bacarığına bağlıydı.
Vahid metro sistemi çökəndə atom bombasına qarşı təhlükəsiz yeraltı sığınacaq, mükəmməl mülki müdafiə obyekti olan Moskva Metropoliteni böyük qarışıqlıq və anarxiyaya qərq oldu. Bu zaman köhnə metro işçiləri stansiyaları idarə etməyə başladılar.
Zamanla stansiyalar bir-birindən asılı olmayan müstəqil müstəqil “dövlət”lərə çevrildilər. Öz ideyalarına uyğun, istədikləri kimi rejimlər yaratdılar, öz ordularını qurdular. Stansiyalar bir-birləriylə uzun müddət sürən müharibələr apardılar, öz aralarında federasiyalar, konfedarasiylar yaratdılar.
Bu gün belə, çox dövlətlər özlərini inkişaf etdirmək, daha da böyümək, söz sahibi olmaq üçün öz mənafeləri naminə bir çox layihələrə qoşulurlar. Belə ki, ortaq düşmənlərinə qarşı özlərinə yaxın bildikləri bir neçə dövlətlərlə qısamüddətli müqavilələr imzlayırlar. Ortaq düşmənlərini zərəsizləşdirdikdən, məqsədlərinə çatdıqdan sonra öz aralarında düşmənçilik edir, bir-birinin xirtdəyindən yapışırlar.
Onlar az qala hər şeyə görə didişirdi: Həyati məkan üçün, gün işığı tələb etməyən zülallı bitkilər, göbələklər, yeraltı göbələklərlə qidalanan donuzların yetişirildiyi fermalar uğrunda. Və bir də əlbəttə, suya – daha doğrusu filterlərə görə.
Öz stansiyalarında filtrasiya qurğusu olmayan, zəhərli, şüalanmış sudan ölməyə məhkum insanlar vəhşiləşərək generator olan, sutəmizləyən filtrasiya qurğularına sahib, göbələklərin yetişdirildiyi, donuz saxlanıldığı qonşu stansiyalara hücum edirdilər. Bu basqınçılara metroda “barbar” deyirdilər. Barbarları irəliyə həm özünü qorumaq instikti, həm də inqilabi “alıb-bölüşdürmək” prinsipi atırdı.
İnkişaf edən stansiyalardasa peşəkarlar tərəfindən keçmiş hərbi birləşmələr tipində müdafiə dəstələri yaradılırdı. Bu dəstələr son damla qana qədər döyüşür, əks-hücumlar təşkil edirdi. Beləliklə, stansiyalararası tunellərin hər metri döyüşlə verilir, döyüşlə də alınırdı. Stansiyalar qonuşlarını cəzalandırmaq, ya da qənimət ələ keçirmək üçün öz hərbi güclərini artırmağa çalışır, silah, patron ehtiyatının çoxluğuna önəm verirdilər.
Həmçinin,