səfehsən. Axı kim çaxırı qaşıqnan içir. Axı bu səninçün balıq şorbası, ya toyuq supu deyil ki, qaşıqlıyasan”. – “O da əl çəkmir, mərc gələk deyir”. “Mərc gələk” deyirəm. Mən, Parmeşa, elə belə maraq üçün. İndi Mişka soruşur: “Nədən mərc gələk, nədən?” Mənsə deyirəm: “Əgər çaxırı tələsmədən, aramla qaşıqlasan, bir “alagöz”2 məndən, uduzsan, səndən”. O da qarovulçudan iri bir boşqab aldı, yarısına qədər çörək doğradı. “Tök, – deyir, boşqab böyükdü, şirəlidi”. Mən də çaxırın hamısını əmdərdim ora. Bütün rəhbərlik burdadı, hətta selponun sədri Vasili Trifonoviç də. Hamı səsini içinə salıb gözlüyür. Bir görüydün, Parmenuşka, bu donuz o boşqabı dibinə qədər necə qaşıqladı, hətta qaşığı da yaladı. Özü də qaşıqladıqca hırıldıyır. Düzdü, hələ bir papiros da çəkmək istədi, qəzetimi də əlimdən aldı. Sonra ağzı əyilən kimi oldu, stolun dalından dik atılıb çölə qaçdı. Selponun eyvanı da hündürdü axı. Elə oradanca içdiyini üzü aşağı fışqırdı. Sən özün gördün də o haramzadanı, orada dayanmışdın axı. Deməli, Mişka geri qayıdır, üzündə bir qram da qan qalmıyıb, amma hırıldıyır!
Aramızda mübahisə yarandı. Fikirlər haçalandı: bir tərəf deyir ki, mərci mən uduzmuşam, o biri tərəf isə hesab edir ki, Mişka sözünün üstündə durmuyub. Sədrimiz Vasili Trifonoviç mənim tərəfimi saxladı: “Sən uddun, İvan Afrikanoviç, – deyir, – o, çaxırı qaşıqlıyıb içdi, amma qarnında saxlamadı”.
Mən də Mişkaya deyirəm: “Eybi yoxdur! Gəl yarıbayarı qoyaq. Heç kim də inciməsin”. Nə oldu, Parmen? Niyə dayandın? Yaxşı, gəl mən də kampaniya xatirinə səninlə birgə dıjıldadım. Kampaniyaya həmişə qoşulmaq lazımdı, Parmeşa, həmişə… Duvvv! Parmen? Kimə deyirəm? Duvvv! Deməli, sən məni gözləmədin? Mən indi sənə göstərərəm. Duvvv! İndi İvan Afrikanoviçi yaxşı tanıyarsan! Buna bax e! Adam kimi durduğun yerdə dur! Şalvarımın düyməsi hanı?.. Hə, tapdım. Oxayyy!
Biz çox gəzə bilmərik,
Axşam yatana qədər.
Sən burda qal əzizim
1 Selpo – kənd istehlak cəmiyyəti
2 Alagöz – burda araq nəzərdə tutulur
4
Varlı tapana qədər.
Hə, indi gedə bilərik. Dərələrdən sel kimi, təpələrdən yel kimi…
İvan Afrikanoviç əlcəyini geydi və selpo malları yüklənmiş taxta kirşəyə oturdu. Parmen ağır yükünü qarın üstüylə sürüməyə başladı, hərdən fınxırır, bəzən də qulaqlarını şəkləyib sahibinin dediklərinə qulaq asırdı.
– Hə, dostum-qardaşım, Parmenko. Gördün də Mişkayla başımıza nə iş gəldi? Dartışdıq da, barışdıq da. O, kluba qızların yanına getdi. Selpoda qızlar çoxdu axı, bizim çörək sexində, poçtda olduğu kimi. Ona görə də getdi qızların yanına. Qızlar da ki, nə qız! Qəşəng, yoğunbaldır, kökdaban.
Bizm kənddəki kimi yox e. Hamısını qamarlayıblar. Birinci sort qızlar ərdədir, yerdə ikinci, üçüncü sort qalıb. Olan şeydi. Deyirəm ki, Mişa, gəl gedək evə. Sözə baxmadı, getdi qızların yanına. Olan işdi, Parmeşa, biz də cavan olmuşuq. İndi hayımız gedib, vayımız qalıb. Olan şeydi… Necə bilirsən, Parmeşa, arvad bizə heç nə demiyəcək? Deyəcək, Parmeşa, deyəcək. Burası dəqiqdir. Arvadların işi–
peşəsi danışmaqdır, Parmeşa, danışmaq və danlamaq. İşləri başlarından aşır. Uşaqları da bir çətən. Düz səkkiz dənə. Yoxsa doqquz? Yox, Parmen, deyəsən səkkizdi axı. Onu da saysaq… qarnındakını…
Doqquz? Bəlkə də səkkiz? Deməli belə… Antoşka mənim ikincimdi. Tanka birincim. Vaska Anatoşkodan sonra olub, mayın birində, dəqiq yadımdadı. Vaskadan sonra Katyuşadı, Katyuşadan sonra Mişka. Deməli, Mişka. Dayan, dayan. Bəs Qrişka harda qaldı? Qrişka tamam yaddan çıxıb. O
kimnən sonraydı? Deməli, Vaska Anatoşkadan sonraydı, mayın birində anadan olub, Vaskadan sonra Qrişka, Qrişkadan sonra… Hal aparsın onları, gör nə qədərdilər! Mişka, deməli, Katyuşadan sonradı, Mişkanın ardınca Volodya gəlir. Hələ Marusya da var. Cıpbılı. Deməli, o ikisinin arasında doğulub. Bəs Katyuşadan əvvəl kim idi? Təzədən başlıyaq: Anatoşka mənim ikincimdir, Tanya birincim, Vaska mayın birində pırtlıyıb, Qrişka… Eh, qoy o tərəfə getsinlər, əzəl-axır hamısı yekələcək…
Biz çox gəzə bilmərik,
Axşam yatana qədər…
– Duvvv! Dayan, Parmenko. Burda elə eləməliyik ki, çaylağa dığırlanmıyaq.
İvan Afrikanoviç kirşədən düşdü. O, elə cidd-cəhdlə kirşəni yönləndirir, yüyəni dartırdı ki, atın İvan Afrikanoviçə yazığı gəldi, addımlarını yavaşıtdı. Kim də olmasa, bu yolları Parmenko əzbərdən bilirdi…
– Bax belə. Deyəsən, körpünü adladıq, – deyə İvan Afrikanoviç söyləndi. – İndi əsas odur ki, fakturanı salıb itirmiyək… Mən səni, Parmenka, bax bu boyda olandan tanıyıram. O zaman sən hələ
ananın əmcəklərini əmirdin. Bircə beləydin. Anan da yadımdadı. Adı Puqovkaydı. Düymə kimi balaca və yumru. Yazığı kolbasaya verdilər. Elə olurdu ki, onunla bayramda saman gətirməyə gedirdim, köhnə tayalar tərəfə, yollar da sürüşkən, anansa kərtənkələ kimi gah qaçır, gah sürünür… Yazıq sözə
baxan idi. Səninki kimi yox e. Ay səfeh, sən nə görmüsən ki, selpodan o tərəfə yük daşımamısan da.
Səninki araq-çaxırı və rəhbərliyi daşımaqdı. Yaxşı əllərdəsən. Mən səni gör nə vaxtdan tanıyıram?
Düzdü, sən də az çəkməmisən. Yadındadı, noxud toxumu aparırdıq? Dişləni necə əydinsə, sən yaramazı güc-bəla kanaldan dartıb çıxardıq. Axı mən səni bax bu boyda olandan tanıyıram. Elə olurdu ki, körpünün üstündə tappur-tuppur çapırdın, elə bil toya gedirdin, heç bir qayğın da yox. Bəs indi?
Deyək ki, bola-bol çaxır aparırsan, orda isə səni yedizdirib-içizdirirlər, bəs sonra? Səni də kolbasaya verəcəklər, nə vaxt istəsələr. Bəs sən nə edəcəksən? Heç nə, quzu balası kimi gedəcəksən. Bax indi sən deyirsən ki, arvad. Arvad, əlbəttə arvaddı. Amma mənim arvadım onlardan deyil, kimin istəsə
cavabını verə bilər. Amma sərxoş olanda mənə barmağını da vurmur. Çünki İvan Afrikanoviçi yaxşı tanıyır. Gör nə vaxtdan e! Əgər mən içmişəmsə, sözümün qabağına söz demə, əlimin altında da durma, 5
əlim ağırdı, hər kəsin başını ağrıda bilər. Düz demirəm, Parmen? Nəyi də olmasa, bunu düpbələndüz deyirəm… Nə dedin?
Biz çox gəzə bilmərik,
Axşam yata…
Deyirəm ki, Drınovu kim sıxa bilər axı? Heç kim. Drınovu heç kim sıxa bilməz, ancaq o kimi istəsə
sıxar! Ey, sən hara? Ay qoca əbləh, özünü hara soxursan? Axı sən o yolla getmirsən! Səninlə yüz ildi bir yerdəyik, amma yolu səhv dönürsən! Bu yol evə aparır? Bu yol səni evə yox, ətliyə aparır. Mən buranı azı yüz dəfə ölçmüşəm, bəs sən? Mən sənə umudluyam,