gördü. Yaralarını əliylə yoxlayanda bütün bədəninin qan içində olduğunu fərq etdi. Günlərdir heç dayanmadan at sürmüş, özündən xəbəri olmamışdı.
Danışacaq halı qalmamışdı. Kəndlilərin köməyiylə atından endirilərkən Ərsagunun xanımı və uşaqları Şərifin xalatına və şalvarına sarılmış, hıçqıraraq ağlayırdılar. Bacısı qədər yaxın olduğu Ayqıza sarılmaq üçün cəhd edəndə yıxıldı. Çox qısa zaman içində bütün kənd ayağa qalxmış, döyüşə gedən ərlərdən yalnız Şərifin döndüyünü görmüş, gedib gələ bilməyənlərin ağrısı qazi Çepni kəndinə çökmüşdü. Kəndin ağsaqqalları bu iztirabları o qədər çox yaşamışdılar ki, bu ağrıların təcrübəsi bir neçə saatda kəndi sükunətə boğmuşdu. Şərif uzanalı bir neçə saat olmuş, ya da olmamışdı ki, azan səsi evi doldurdu. Hamısı şam ağaclarından tikilmiş məscid kəndin Qara dənizə baxan zirvəsində idi. Uzaqdan baxanda adi küləklə uçub dağılacaq kimi görünən məscidin ağacdan minarəsinə çıxan Çepni imamı yanıq səsiylə səhər azanını oxuyurdu.
Günlərdir dağda-dərədə gəzdiyi üçün bu tanış ülvi səslə oyandırılmaq bütün yorğunluğunu, ağrısını götürdü. Evin çöl divarında asılan keçi dərisindən hazırlanmış su tulumunu kimsə doldurmuşdu. Yəqin, o döyüşdə olanda buradan keçən başqa qazi birliyindən döyüşçülər gəlib burada dincəlmiş, bir neçə gün qalmışdı. Bəli, diqqətli baxınca burada kiminsə qaldığı sezilirdi. Hətta gedərkən qapının arxasındakı mismara bir neçə kilim və qurudulmuş ət asıb getmişdilər.
Ayağa qalxdı, qurudulmuş ətdən böyük bir parça qoparıb çeynəməyə çalışdı. Çox gözəldi, hisə verilib qurudulmuşdu. Həddindən artıq duzlu və yağlı olduğu üçün iştahını açdı. Dəstəmaz almaq üçün qalxmışdı, amma sonuna qədər əlindəkini yedi. Bir parça qoparıb onu da bitirdi.
Dəriyə doldurulan suyun təzəliyini yoxlamaq üçün bir udum aldı. Yeni doldurulmuşdu. Doldurulalı bir neçə gün ancaq olardı. Yatmazdan əvvəl yaralarını yenidən təmizləmiş, sarımış, məlhəm vurmuşdu. Dəstəmazını alıb məscidə gedərkən ətrafı bürümüş şehlər otların üzərindən Şərifə atlamaq üçün sanki yarışırdılar. Məscidə çatana qədər az qala belinə kimi islandı.
Namaz bitənədək heç kəslə danışmadı. İmamdan sonra məscidə ilk o gəlmişdi. Arxasınca gəlib ətrafa çökən kəndlilər başıyla salam verir, o da “xoş gördük” mənasında əlini sinəsinə qoyurdu. Təsbihatdan sonra imam da daxil olmaqla bütün camaat sırayla gəlib hal-xətir etdilər, başsağlığı dilədilər, qucaqlaşdılar. Ayaqüstü edilən xoşbeş sonrası kəndlilər ocağın isidə bilmədiyi soyuq məsciddən evlərinə tələsdilər.
Məscidin içindəki ağacdan düzəldilməyən yeganə yer kiçik, daş ocaq idi. Odu sönmüş, hər kəs kimi ocaq da yuxuya getmişdi. Ocağın önünə sıçrayan közləri əlinə aldığı kiçik budaqla ocağın içinə doğru itələdi, özünə yer təmizlədi. Evi bomboş və soyuq idi. Onu gözləyən kimsə də yox idi, ayaqları evə geri aparmadı. “Yolda Ayqız ilə, uşaqlarla, ya da başqa şəhid xanımı ilə qarşılaşmayım” keçirdi içindən. Bəlkə, istilənər deyə, isti kül önündə, oradaca uzandı.
Bu bahar aylarında, günlərdir at belində yağışlar altında düşmən qovub, sıxışdırıb baş götürmək, baş vermək asan iş deyildi. Çox yorğun idi, yerə uzanar-uzanmaz gözləri yumuldu dərin yuxuya getdi.
Bir nəfəs aralığı qədər olmamışdı ki, heç kəsin qalmadığı kiçik, ağac məscid bir anda çöllər qədər dolub daşmışdı. Heç tanımadığı yüzlərlə, minlərlə ulu, minlərlə pir nə vaxt gəlib bu qədər nizamlı şəkildə düzülmüşdü? Yaralarına görə yenə mühakiməsini itirdiyini, xəyal gördüyünü düşündü. “Bu məscid nə qədər də böyükmüş, bura məhşər yeridirmi, ay Allah?!” – düşündü. Bu qədər çox qul olsun, bir nəfəs də eşidilməsin. Hər kəs ədəblə gözləyirdi. Mehraba kürəyini vermiş aypara formasında camaata tərəf oturan ağsaqqalların içində ən hörmətlisi Şərif Xıdıra baxmağa başladı. Mavi gözlərindən Xıdırın üzərinə çaylar daşırdı, boğulmamaq üçün mədət istəyirdi. Xacə Qul Əhmədin gözlərinə baxmaq mümkün deyildi. Döyüş meydanlarında aslan olan bu igidə pir hümmət etdikcə əriyib yox olurdu. O insan dəryası içində, bir quş uçuşu üçün yer tapsa yox olub, qaçıb gedəcəkdi.
Məna məclisində pirin sağında-solunda bardaş qurub oturan Sadr Baba, Sufi Danişmend Baba, Süleyman hakim Baba, Mənsur Baba, Əbdülməlik Baba, Tac Baba, Zengi Baba14 səs çıxarmadan burada təcəlli etmələrinin hikmətlərinin zühur etməsini gözləyirdilər.
Piri Türkistan tam qarşısında, dizləri dizlərinə dəyəcəyi nöqtədə bir nəfərlik yer saxlatdırmışdı. Heç danışmadan Şəriflə göz-gözə gəlincə “qalx burada otur” işarəsini verdi. Nə vaxt qalxdı, nə vaxt gedib Sultanın qarşısında dizlərini ona söykədi, anlaya bilmədi. Şərifin sağ əlini iki əlinin arasına alıb asta-asta danışmağa başladı ulu çinar:
– “Ey oğul, “Bismillah” deyib bəyan edərək hikmət söyləməyə gəldim sənə, tələb etsən, inci, cövhər saçarıq sənə. Bu incilər üçün çox möhkəm riyazətlər etdik. Riyazəti möhkəm çəkib qanlar udduq. “İkinci dəftər” sözlərini açdıq. Söz söyləməyə gəldik. Sözü söylədik. Hər kim olsa, camala talib, canı cana bağlayıb, damarı əlavə edib, qəribə, yetim, kasıbların könlünü oxşayıb könlü qırıq olmayan kəslərdən qaçdıq gəldik. Sən də bu Rum elində bu gündən sonra bunu edəcəksən. Harada görsən, könlüqırıq məlhəm olacaqsan, məzlum yolda qalsa, yoldaşı olacaqsan, məhşər günü dərgahına yaxın olacaqsan, mənəm-mənəmlik güdən kəslərdən qaçacaqsan.
Qərib, kasıb, yetimləri Rəsul soruşdu o gecə, Meraca çıxıb Haqq camalını gördü o gecə. Geri qayıdıb yerə endiyində kasıbların halını soruşdu o gecə. Sən də qəribləri axtarıb tapacaqsan bu Rum ellərində. Ümmət olsan, qəriblərə uyacaqsan; ayə və hədisi hər kim desə, duyar olacaqsan; ruzi, nəsib hər nə versə, tox gözlü olacaqsan; tox gözlü olub şövq şərabını içəcəksən.
Mədinəyə Rəsul çatıb oldu qərib, qəriblikdə çətinlik çəkib oldu həbib, cəfa çəkib Yaradana oldu yaxın, qərib olub mənzillərdən keçəcəksən sən də. Ağıllısansa, qəriblərin könlünü al, Mustafa kimi eli gəzib yetim axtar, dünyaya tapınan soysuzlardan üzünü çevir, üz çevirərək dərya olub daşacaqsan.”15
Ulu pir əyilib kürəyinə əl çəkdi. Nəfəs verdi:
– Bundan belə bizim aramızda sənin adın Məhəmməd Buxari16 olsun, səni çağıracağımız zaman bu şəkildə səslənək, ey oğul.
Qalx görüm ayağa, indi belinə bağlayacağım bu qurşağın içində qırx ayrı toxumu dörd ayrı boxçaya bükdük. Hər boxçada sənə lazım olan on ayrı toxum tapacaqsan. Getdiyin yerlərdə bunları yaşıllaşdırıb böyüdəcəksən, həyat verəcəksən. Biz də həmişə yanında olacağıq, yoldaşlar göndərəcəyik.
Bu belindəki qılıncı da olduğun yerə qoy. Bundan sonra başqa silahlara ehtiyacın olmayacaq. Sənin də, mənim də babamız Həzrəti Məhəmməd Əfəndimizdən qalan bu qılıncı bağlayacağam belinə. Gördüyün kimi, bu qılınc illərdir qurumayan xurma budağıdır, adı da Urcundur17,