агай бераз үзалдына уйланып барды, өенә алдырган ике бөртек гәҗитне дә улыннан яшерә алмавына битәрләде бугай үзен.
– Шул гына җитмәгән, – дип мыгырданды, аннары җилкә аша, – карагруһ-монархистлар гәҗитен генә укыйсың калган. «Тәрҗеман» ны укы әнә, бераз әдәпкә өйрәнерсең.
– «Тәрҗеман» ны да укыйм… Әти, Гаспринскийны күргәнең юкмы синең?
– Сүз Гаспралы Исмәгыйль турында түгел бит әле, – дип фырылдап куйды атасы. – «Свет» ка кагыласы булма, кара аны, малай актыгы.
Мирсәетнең кәефе күтәрелеп китте: әнә ич, әтисе сөйләшә башлады аның белән. Аңарга шул гына кирәк тә…
– Ярар, әти, укырга ярамаса укымам ул гәҗитне.
Дәшмәде Хәйдәргали агай. Бу аның килешүе, укысаң укырсың инде, диюе иде. Хәер, Мирсәет өчен җавапның нинди булуы әллә ни әһәмияткә дә ия булмагандыр, чөнки күзгә чалынган, кул астына кергән һәммә гәҗит, китапны ул тоташтан укып бара. Урысчамы ул, татарчамы, төрекчәме – әһәмиятсез, унбер яшьлек малай бу телләрне су урынына эчә. Кызганыч, гарәпчәне генә өйрәнә алмый азаплана әлегә. Үч иткәндәй, өйдәге китапларның яртысы диярлек гарәп телендә.
Авылга җитеп килгәндә, янә сорап куйды әти кеше. Йомшак итеп, ягымлы итеп дәште бу юлы, әйтмәс җиреңнән әйтерсең.
– Йә улым, тагы ниләр укыдың инде соңгы араларда?..
– Урыс китапларыннан Мамин-Сибиряк, Короленко, тагы Сулимский дигән язучыларны. Ни эләксә, шуны укып барам, әти. Барысы да кызык, хикмәтле итеп яза.
– Тагы, тагы ниләр укыдың? – дип ашыктырды ата, нидер ачыклыйсы, тәгаенлисе килгән сыман.
– Тагынмы? – дип уйга калып торды малай һәм куанып куйды, аеруча яратып укыган китабын оныта язган икән бит. – Бәй, онытып торам икән, тагы ниндидер Гринвуд атлы инглиз язучысының «Маленький оборвыш» дигән романын укыдым.
– «Маленький оборвыш» дисеңме? – дип уйга калып торды Хәйдәргали агай. Аның өчен яңа исем иде бугай бу. – Ә татарча ничек була инде аның исеме?
– Белмим, – дип, иңсәләрен җыерып куйды малай.
– Белмәсәң тәрҗемә ит. Әзерне кем дә укый аны. Ә син укы да уйлан, татарча ничек атала икән бу диген, төрекчәсен табарга тырыш, гарәпчәсен. Шулай гадәтләнсәң, берьюлы ике-өч куян атарсың. Татарча укысаң, урысчасын уйла…
Кош тоткандай, Мирсәет кинәт елмаеп җибәрде.
– Таптым, татарчасын да таптым…
– Йә, әйтеп кара?
– Аның татарчасы «Бәләкәй йолкыш» дип аталачак. – Һәм бераздан басыла төшеп сорап куйды ул: – Әти, син ничек уйлыйсың, әгәр дә мәгәр мин шул романны татарчага тәрҗемә итеп чыксам, ә? Кырмыскалыда бөтен малайлар белер иде аның турында. Болай да мин ул хакта әллә ничә мәртәбә сөйләдем инде. Безнең дә укыйсы килә бит, диләр, ә урысчаны белмиләр.
– Тәрҗемә кылу – изге эш. Булдыра алсаң тырышып кара, – диде атасы. Унбер яшьлек малайның кулыннан андый эш килмәс, әлбәттә. Хәйдәргали агай моны яхшы белә. Әмма улының шундый теләге бар икән, ничек хупламыйсың.
Ул да түгел, әти кешене тәмам хәйран