olan şeirlərinin bir qismi də balaca oxuculara riyazi əməliyyatların asan yolla öyrədilmə-sinə yönəldilmişdir. Uşaqların maraqlarına uyğun şəkildə qurulan bu tip şeirlər həm onların əylənməsinə, həm də riyazi biliklərinin formalaşmasına xidmət edir. “Hesabla, tap”, “Üstəgəl”, “Çıxıcı”, “Vurucu”, “Bölücü” kimi örnəklər məhz bu məqsədlə yazılmışdır. Məsələn:
Bir sərçə qondu
Səhər eyvana.
Yaşar gətirib
Dən tökdü ona.
Üçü də gəldi,
Elədi cik-cik:
– Bizə də dən ver,
Biz də gəlmişik.
Tapın, uşaqlar,
Neçə sərçəyə
Dən verdi Yaşar?
Qarabağ hadisələri başlayan ilk vaxtlardan etibarən T.Elçin dəfələrlə Qarabağa, ata-baba yurdu Şuşaya getmiş, Vasif Adıgözəlov və başqa ziyalılarla birgə orada bir sıra görüşlər keçirmişdir. Elə həmin vaxtlarda – 1988-ci ildə T.Elçin və V.Adıgözəlov birlikdə “Qarabağ şikəstəsi” adlı oratoriya hazırlamaq qərarına gəlir və bunu həyata keçirirlər (Kitabda həmin oratoriyadan uşaq ədəbiyyatı üçün də keçərli olan müvafiq seçmələr – “Qarabağ”, “Qarabağdadır”, “Şuşam”, “Gözəllərin gözəli”, “Olsun”, “Tut ağacı” – təqdim edilmişdir). Onu da qeyd edək ki, şairin Cıdır düzünün şəklini çəkdiyi bir əlyazmasını araşdırarkən məlum olur ki, bu ideya onu hələ 1947-ci ildə düşündürmüş, hətta bu məqsədlə Qarabağ haqqında bir sıra bayatılar və digər şeir nümunələri də yazmışdır. Haqqında danışdığımız “Qarabağ şikəstəsi” oratoriyasına yazdığı şeirləri isə şairin başqa bir əlyazmasından əldə etmişik1:
İgid, mərd övladların
Şahin gözü – Qarabağ!
Yel qanadlı atların
Cıdır düzü – Qarabağ!
Yaxud:
Babaların qeyrəti,
Musiqimin şöhrəti,
Yer üzünün cənnəti –
Qarabağdadır, –
deyə doğma yurdu vəsf edən şair, eyni zamanda, “Xəyanətin pəncəsi // Dibindən kəsilməsə, // Kim rahat yata bilər?!” misralarında düşmənə nifrətini ifadə etməklə xalqı vətən torpağı uğrunda mübarizəyə səsləyir. Onun “Şuşam” şeiri sadə və axıcı dili, obrazlı-poetik ifadə tərzi və sentimental ovqatı ilə oxucuya ruhi-emosional təsir göstərir:
Şuşa – dağlar qızı,
dağlar gözəli!
Sənə körpəlikdən
vurulmuşam mən.
Odlar diyarının
bahar gözəli,
Başına dolanan
qaranquşam mən.
Sənin torpağına,
daşına qurban,
Hərdən o çatılan
qaşına qurban,
Qara gözlərinin
yaşına qurban,
Xəyanət əlindən
yaralı Şuşam!
Ürəyin genişdir
Cıdır düzüntək,
Qonaqların olsun
gərək özüntək.
Sözün nəğmən kimi,
nəğmən sözüntək,
Dayan bədnəzərdən
aralı, Şuşam!
Nəfəsim tutulsa,
mənə nəfəs ver,
Ümidim qırılsa,
ümid, həvəs ver.
Şikəstəm susmasın,
səsimə səs ver,
Uca dağlarımın
maralı Şuşam!
Şuşa burada bir obraz şəklində təqdim olunmuşdur. Şeirdə Şuşanın tərənnümü, şairin yurd sevgisi, onun bugünkü taleyindən narahatlığı, ayrılıq nisgili… öz bədii əksini tapmışdır.
T.Elçinin Qarabağ mövzusunda yazdığı ağı-bayatıları təsirsiz oxumaq mümkün deyil. O, folklor janrı əsasında qələmə aldığı bu örnəklərdə dörd misraya bir elin dərdini, ağrı-acısını, nisgilini yerləşdirə bilmişdir:
Qarabağda el qalar,
El dərdinə el qalar.
Yanaram, külə dönnəm,
Ocağımı el qalar.
Ucadır başın, dağlar,
Bilinməz yaşın, dağlar.
Sinənə dağ çəkdilər,
Mənəm sirdaşın, dağlar.
T.Elçinin cizgi filmi üçün yazdığı “Qara leylək” adlı ssenari müvafiq janrın xüsusiyyətlərini əks etdirməsi və bir sıra cəhətləri ilə maraq doğurur. Uçub gedən dəstədən ayrı düşən qanadı qırılmış Qara leyləyi balaca çoban tapıb sağaldır. Qara leylək balaca çoban və onun sədaqətli dostları olan quzu, çəpiş və Cavarla dostlaşır, onlarla bir yerdə qalır. Lakin vaxt gəlib çatır və həmin leylək dəstəsi geri dönəndə Qara leylək də uçub onlara qoşulur. Bu, ilk baxışdan Qara leyləyin dostluğa sədaqətsizliyi kimi anlaşılsa da, əslində, əsas məna başqadır. Qara leylək balaca çoban və dostlarının yanında nə qədər qayğı görsə də, nə qədər rahat və sakit həyat sürsə də, o özündən olanlardan ayrıdır, təkdir. Leylək dəstəsinin geri döndüyünü görəndə isə onun həsrətinə son qoyulur. Deməli, hər bir yaradılmış varlıq öz ortamında xoşbəxtdir, onun üçün öz yeri-yurdu əzizdir. Müəllif bu hissləri maraqlı və təsirli bir şəkildə qələmə almışdır: “Birdən Qara leylək duruxdu. Leyləklərin səsini eşitmişdi. Göydən onun qarşısına bir lələk düşdü. Leylək özünü itirdi, çırpındı, uçub gedən quşların səsinə səs verdi.
Qara leylək ağlayırdı…
Bir neçə gün sonra isə səhər tezdən balaca çoban qəribə bir mənzərə gördü. Qara leylək çadırın qabağında rəqs edirdi, fırlana-fırlana qanadlarını çırpır, arabir qaqqıldayırdı. Balaca çoban, quzu, çəpiş və küçük leyləyin tamaşasına durmuşdular.
Birdən leylək bərk-bərk qanadlarını çırpıb havaya qalxdı, üç dəfə dostlarının başı üstündə