охсон ылар. Эбээ төһө да сааһыран эмээхсин аатырдар, көстөр дьүһүнүгэр холооно суох, сүрдээх сылбырҕа туттуулаах, бэйэтин лаппа кыанар, бэрт тэтиэнэх эмээхсин. Бэл, орто уҥуохтаах эр дьону куотар уһун кыыһынааҕар Өксөөнтөн тутум үрдүк, эр киһилии дыраҕар сарыннаах, хоппо күрдьэх курдук кэтит ытыстардаах, бобо тутан ылыахха айылаах такыйбыт модороон тарбахтардаах, хара бараан сирэйдээх, күүс үлэтигэр кииллийэ хаппыт, тус-туһугар ураты айылгылаах, сүүнэ эмээхсин. Дьон-сэргэ да ытыктыыр ахан кырдьаҕастара.
Сөп буоларбытынан добуоччу элбэх куһу бултаан тахсабыт. Ыттарбыт эмиэ кэннибититтэн сонно кэлэллэр. Сара охтубут уонна кус оҕотун хото киллэрбит кэмигэр күөлбүт иһэ тылбыйар кынаттаах эгэлгэтинэн хара тордох курдук хараара туоларын киһи эрэ сөҕөр.
Тыыбытын кытылга тардан таһааран кыратык ууламмытын таҥнары тутан сүөкүүбүт уонна далаһа ойоҕоһунааҕы ньалыар ууга олордон кэбиһэбит. Инньэ гымматахха дьүөгэттэммэтэх хаптаһын түгэхтээх тыы курааҥҥа сахсайан хаалар. Туос тордуйа оҥостон, туолбут ууну баһаргар өрүү илдьэ сырыттаххына эрэ сатанар. Тордуйаларын умна баран баран сүрэҕэлдьээн төннүбэккэ, ууга да түһэ сыһар дьон бааллар.
Сара буоллун, кус оҕото буоллун тымтайга толору хаалыыбыт, онтубутун эбэм сүгэр. Өндөтөн көрдөххө тэс курдук буолар да, эмээхсин таһаҕас оҥостубат. Мин түөрт-биэс бөдөҥ куһу икки илиибэр ботуччу тутан баран, эбээ кэнниттэн саппай уопсабын.
Бу курдук Маарыйа эмээхсини кытары кус саарар кэмигэр өссө хаста да бултаатыбыт. Куспутун ыалларбытын кытары, үс ыал баһынан, үллэстэн сиибит.
Биир күн мин, Баһыычаан, ыалбыт оҕолоро Морууса, Маарпа буолан хоспоххо кус үргээтибит. Эмээхсини кытта кустаан тахсан, онно эбии Баһылай тиргэтиттэн ылбыт куһа мунньуллан, элбэх баҕайы. Аны туран ыалларбыт ыттарыгар эбии хайа эрэ хаамаайылыы сылдьар кусчут ыт кыттыһан алыс элбэх көтөрү тутан кэбистилэр. Бөдөҥө-кырата диэн араара барбат сүөһүлэр, аҥаар кырыытыттан хардырҕаталлар. Сорох кус оҕото букатын кып-кыра, сиикэй кынаттаах муҥур купчуулар эҥин, тиргэҕэ эмиэ биир оннук иҥнэр, үргүүргэ дьаабы, бытаайыта бөҕөтө, бэйэтэ да чөркөөкү-иркээки, мороду эҥин. Ыттар туппуттарын, төһө түбэһэ көрөрбүтүнэн, барытын хомуйан тахсар дьоммут.
Биһиги сээкэйи кэпсэтэ-кэпсэтэ куспутун үргээн уһуннук олордубут. Кыра, ситэ илик кус оҕотун ким да үргүөн баҕарбат, бэйэ-бэйэбитин:
– Эн үргээ… кини үргээтин… – дэһэбит.
Эмис кус ньылбы тутуллара дөбөҥ буолан наар сара үрдүгэр түһэбит.
Арай ол олордохпутуна Айдаҥтан атынан кэлбит Өксөөн, хоспоххо биһиги ньамалаһар саҥабытын истэн, өҥөйөн көрдө.
– Хайа тоҕойдорум, кус үргүү олороҕут дуу, – диэтэ, онтон бэрт элбэх кус кутулла сытарын көрөн: – Уу, тоҕо элбэҕэй, маны барытын үргүүгүт дуо, бүгүн бүтэрэҕит дуо бу?.. – диир.
– Үргээн… кырата үргүүргэ наһаа куһаҕан… – быычыкаа сиикэй кынаттаах, муҥур купчуу кус оҕотун моонньуттан ылан көрдөрөбүт, онтубут санна чуочайан, иһэ