Açlık Kurbanları. Todur Zanet

Mihail Çakır Gagauz Milli Teatrosu tarafından sahnelendi

      Gagauz Devletinin kurulması ve Gagauzluk için verdiği mücâdelelerden dolayı, 2000 yılında Gagauzya Halk Topluşu tarafından “Devlet Nişanı” ile taltif edildi.

      Edebiyat ve gazetecilik çalışmalarından do layı, 2003 yılının Mayıs ayında, Amerika Birleşik Devletleri’nin Kentucky Eyaleti’nin Louisville şehrinin hemşehrilik beratı verildi.

      Todur Zanet’in şiirleri 1989 yılından beri, “Zamanêêrsın, evim!” (1989, 1990), “Karımcalık”

      (1989), “Böcecik” (1991), “Akardı batıya güneş” (1993), “Gıcırdêêr kafamın çarkları” (1993), “Akar yıldız” (1998) adlarıyla yayımlanmıştır.

      Tiyatro oyunlarını topladığı eserinden dolayı, Uluslararası Kitap Sergisi’nde, Moldova Milli Kütüphanesi tarafından ödül verildi.

      Açlık Kurbanları isimli oyunu Romenceye çevrildi ve 2006 yılında Viata Besarabiei dergisinde yayımlandı.

      Çocuklar için yazdığı “Böcecik” kitabı Moldova Eğitim ve Bilim Bakanlığı tarafından eğitime başlangıç ve alt sınıf öğrencileri için ders kitabı olarak kabul edildi.

      “Şen oynêêr gagauzlaar”, “Yaşa, halkım!”, “Vatan”, “Koy adımı…”, “Sän Çadır, gözäl Çadır”, “Sana sevdam”, “Saurgun”, “Zamanêêrsın, evim!”.. gibi, şiirlerinden pek çoğu bestelendi ve çoğu halk türküsü olarak dillerde dolaştı.

      Kişinev’de bir apartmanın bodrum katında Ana Sözü’nü imkânsızlıklar içinde çıkarmaya devam eden To-dur Zanet, roman, tiyatro ve senaryo projelerini gerçekleştirmek için özellikle Türkiye’den ve TİKA’dan destek bekliyor.

      AAÇLIK KURBANNARI MEZARLARDAN BAARÊRLAR!

      (60 YIL GEERİ GAGAUZLARA KARŞI SOYKIRIMI (GENOŢİD) YAPILDI)

      Todur ZANET

      Altmış yıl geeri 1946-1947 yıllar kışı Sovet Sistemasının tarafından Gagauzlara karşı zorlan aaçlık yapıldı. Bununnan Gagauzların soykırımı (genoţidi) başladı. Aaçlıın ardına lagerlär, Sibirä kaldırılmak, erindä kurşuna urmak geldi. Bütün bu hayırsızlıklar Gagauzların 40% zorlan mezarlara soktu. Ukraynada bulunan Bolboka (Kotlovina) küüyünün 60% insannarını (sade aaçlık!) biçti. Düşünün kendiniz: bu küüdä 5500 candan 3300 (üç bin üçyüz) aaçlıktan ölmüş.

      Aala Gagauzum! Aala. Bunnar senin duumamış yazıcıların, türkücülerin, bilgiçlerin, resimcilerin, gelecään. Aala zerä, açan küülerimizin üstündän ölüm borannarı geçärdilär, açan insannar aaçlıktan fidannarın kabuklarını kemirärdilär, kedileri hem köpek leri iyärdilär, halkımıza, insanımıza hiç biricii yardıma gelmedi. Ecel Gagauzları kosaylan biçärdi. Ayozlar da etiştirämärdilär cannarı sepetlerä toplamaa, zerä o sepetlär pek tez dolardı. Ayozlar da buna şaşardılar.

      Büün, 60 yıldan sora, kimä sa o titsi günnär masal gibi geler, ama bu masal diil. Bu Gagauzların sancısı, XX-ci üzyılda bizim en büük tragediyamız. Zerä olmaydı

      1946-1947-ci yılların aaçlıı, olmaydı 1949-cu yılın Gagauzların Sibirä kaldırılması, büün bizim sayımız artık bir milionu geçeceydi. Bu olmasın deyni, bizä karşı soykırımı (genoţid) yaptılar. Hem yaptıklarını da bu günädän saklêêrlar.

      Bu saklamakta Gagauz büükleri da pay alêrlar. Büünkü gündä ne eski kuvet, ne da enisi bu kara yıldönümünü dünneyä tanıtmaa deyni hiç bişey yapmadı. O kara belanın kara yıldönümünü hiç esaba almaa da istämeerlär. Ko bu onnarın günahları olsun.

      Bu soykırımı genä olmasın deyni o uzak 19461947-ci yıllarda olan güç olayları unutmayalım lääzım.

      1946-cı yılda Bucak topraklarında büük bir kurak oldu. Nicä da olsa o bereket, ani vardı eteceydi ki insan kıştan çıksın. Ama o bereketi da insandan zorlan aldılar. Gagauzların çoyu aaçlıktan öldü hem diil salt gagauzların.

      Nicä bu başladı? Elbet ki izin yukardan geldi. Esaba alarak onu, ani 1946-cı yılın Devlet planını (265 bin ton ekin) Moldova tamannayamayacek SSRB’nın (Sovet Soţialist Respublikaları Birlii) Ministerlik Soveti hem VKP Merkez Komiteti 1946-cı yılın Kirez (iyün) ayın 26da kabletti karar Moldova planını 160,9 bin tona kadar indirmää. Ama bu da yannıştı. Harman ayın (avgust) 19da kablediler eni karar – Moldova 72 bin ton ekin hazırlasın.

      Bu da çoktu. Bu kadar ekin insanda yoktu. Kuvetä iz-met edän “palilär”, evdän-evä gezip, başladılar süpürmää hepsini ne vardı. Aktarardılar samannıkları, kara sıır hem hayvan aullarını, tavannarı hem maazaları. Delim-deşik edärdilär duvarları, patları, erleri. Hepsini neyi bulardılar süpürürdülär. Bunun sonucu oldu o, ani Ceviz ayın (sentäbri) çeketmesindä başladı aaçlık. Aaçlık getirdi distrofiyayı.

      Moldovada kuvettä bulunannar hem erindeki “çorbacılar”, Moskvanın önündä kendilerini ii taraftan göstermää deyni, 1946-cı yılın Canavar ayında (oktäbri) yapılan Komunist Partiyasının plenumunda baarardılar hem eri koparardılar, ani Respublikada planın salt 64% tamannandı. Prokurorlara, daavacılara hem miliţiyaya verildi izin “nezdatçiki i sabotajniki”lerä karşı en sert kuvetlän davranmaa.

      Bu davranmanın sonu: ofiţial dokumentlerä görä bütün Moldovada aaçlıktan en aazdan 115 bin kişinin ölmesi gösterildi. Bu sayıya lääzım eklemää o insannarı, ani aaçlıktan öldülär gagauz küülerindä, zerä bu küülerdä toplu mezarlarda gömülän ölülerin sayısı ofiţial dokumentlerdä esaba alınmadı. Bu kara sayıya lääzım eklemää o insannarı da, ani gidärdilär Ukraiynaya bir trofa ekmek aaramaa deyni. Çoyu onnarın öldülär Ukraynanın Livovskaya, Stanislavskaya, Çernoviţkaya bölgelerindä.