эди? – ҳайрон бўлиб сўрадим.
– Ўшанда авом раҳматли мени ва Қўчқорни директоримиз Қўзиевга тайинлаб, бу иккиси етим. Менинг ўғлимга овқат бермасаларинг ҳам майли. Шу икки етимга овқат беринглар, дея кўзларига ёш олиб, рўйхатга киритиб келган эканлар, – деди-да, болалар каби елкаси силкиниб йиғлаб юборди. – Ўзлари ҳам етим ўсганлар-да!
Шу пайтгача эшитмаганим бу гапдан ҳайрату қайғуда мен ҳам дўстимга қўшилдим.
Ўша пайтда узоқ қишлоқларда ўрта мактаблар оз эди. Ўқишни давом эттирувчилар учун Жиззах районининг Оққўрғон маҳалласидаги 8-ўрта мактаб-интернатда бу имконият бор эди. Ётоқхонада отасиз ё онасиз ўқувчиларга овқат берилар, ота-онаси борлар ўз кунини кўрарди.
Мен бир ҳафталик тирикчилигим учун уйдан олтита нон, бир юмалоқ тузли қорин сарёғи, уч сўм пул олиб кетар эдим.
Синфдошларимиз кечқурун иссиқ овқат ейишганда биз нон билан чой ичардик. Тушда эса йигирма тийинга битта сомса олиб, беш тийинлик бўлка нон билан ер эдим.
Ўнинчи синфга ўтганимда шамоллаб, шифохонага тушиб қолдим.
– Бола тузук-қуруқ овқат емаган, шунинг учун касаллик уни енгган, – деди доктор мени кўргани келган дадамга.
Шундан сўнг бир ҳафталик маошим уч сўмдан беш сўмга чиқди. Кейин билсам қишлоғимиздаги доно маслаҳатчиларнинг “Болага кўп пул берманг, шаҳарда бузилиб кетади” деган сўзига амал қилган отам мени шу тариқа тарбияламоқчи бўлан эканлар.
Энди эса яна ўша, кечмиш замонларнинг муаммоли масалаларидан бўлган фарзандлар қўлини ҳалоллаш мавзусига қайтсак. Бу нарса иссиқ ўлкаларда яшаган арабу яҳудий, ҳатто Миср фиръавнлари замонидан бери тиббий профилактик тадбир сифатида ихтиёрий равишда амалга ошириб келинган. Бу ишнинг ҳеч бир дину маданият, партияю ҳукуматга алоқаси йўқ.
Бироқ атеизм байроқ қилинган тузум ва режимда унга ислом динининг зарарли сарқити сифатида қаралган. Эргаш Холматовдек эҳтиётсизлик қилганлар қаттиқ жазоланганлар. Аслида Эргаш ака ҳам ўғлини қишлоғига юбориб, яширин хатна қилдирган. Бироқ кўп ҳурматли душманлари Эркин Холматов билан ўйнаб юрган болаларига тайинлаб, унинг қўли ҳалолланганини билиб олиб, КПССга ёзганлар. Москва ва КПСС эса Эркин Холматовнинг хатнаси билан жиддий шуғулланган ва тегишли қарор қабул қилган.
Хатна қатағонидан капалаги учиб кетган энг катта раҳбарлардан бошлаб аксар бошлиқлар бу ишдан воз кечиб қўя қолишган.
Бу қурбонлар хатна ишига муносабат юмшаган замонларда қўлларини ҳалоллаб олишгандир, балки…
Рақиб ғанимлар эса кечаю кундуз болаларини катта раҳбарларнинг ўғиллари борадиган жойларга юбориб, худди Эркин Холматов каби иштонларини ечишларини пойлашган.
Мана, сизга қилажак ҳеч бир иш қолмаганидек, сиёсатнинг белдан пастга тушиши.
2. Беклик элга яраша ёхуд Михаил Горбачевнинг эски костюми
Қилич билан қазилган ерда гул унмас.
Отасўзи
Жуда ҳам одил ва ҳаддан зиёд оқил бўлма – ваҳимага тушиш сенга нимага керак.
ЭККЛЕССИАСТ
1991