Сборник

Үс Бүлүү айдарыылаахтара


Скачать книгу

иэдээни оҥорботторун курдук айылҕаҕа барыта тэҥҥэ сөптөөхтүк буоларын иһин Аар Айыылартан көрдөһөн алҕааһын. Курааҥҥа ардаҕы ыҥырыы, уу сутугар уу сутун тохтотууга көрдөһүү.

      6. Дьону-сэргэни, сүөһүнү, сири-уоту алҕааһын.

      7. Оҕо тардыыта. Оҕоломмот ыалы алҕааһын. Ыалы, ыччаты алҕааһын. Уол оҕо алгыһа, кыыс оҕо алгыһа.

      8. Дьонтон, киһиттэн куһаҕаны, дьайы, кырыыһы тэйитии. Анал алгыстар.

      9. Улахан күрэхтэһиилэргэ, күүс-уох оонньуутугар барар дьону алҕааһын, көмүскэл ыҥырыыта.

      10. Сүөһү тардыыта. Күрүө Дьөһөгөйтөн, Ала Мылахсынтан көрдөһүү.

      11. Дьиэ-уот алгыһа. Кэргэн, ыал буолар дьону алҕааһын.

      12. Саҥа сир алгыһа. Олохсуйуу алгыһа. Үөһээ Аар Айыылары ыҥыран, Аан Алахчын хотунтан, Түөлбэ иччититтэн көрдөһүү.

      13. Үүнүү, быйаҥ алгыһа.

      14. Арчылааһын бары көрүҥнэрэ. Киһини, сири-уоту, туттар малы, таҥаһы, олорор сири, булт тэрилин.

      15. Байанайга, Күөх Боллох Тойоҥҥо алгыстар, кинилэртэн көрдөһүүлэр.

      16. Үлэ алгыстара. Былыр ханнык баҕарар үлэ саҕаланыытыгар, бүтүүтүгэр алҕанар.

      17. Көҥүллэтии алгыстара. Маһы кэрдэргэ, тутууну ыытарга, ууну хорорго, оту оттуурга, сүөһүнү өлөрөргө уо.д.а. улахан көҥүллэтии алгыстар оҥоһуллар этилэр.

      18. Суол, аартык алгыстара. Ыраах айанныырга, көһөргө оҥоһуллар алгыстар.

      19. Эмтээһин. Аар Айыылартан, үтүө иччилэртэн көмө көрдөөһүн. Кыырыы.

      20. Кут араарыыта. Кут сүүдүйүү, Кут-сүр бөҕөргөтүү.

      21. Дэҥ-оһол тахсыбатын, Илбис кыыһа ииригирбэтин иһин алгыс.

      22. Дьайы, сэти, аньыыны дьалбарытарга алгыс, о.д.а.»

      Ойууннар эмтиир ньымаларын эридьиэстиибит.

      1. Сүллэрдээһин – киһи иһиттэн, этиттэн ыарыыны, туох эрэ эттиги курдаттыы ылыы. В.А. Кондаков суруйарынан, бу Аан дойду үрдүнэн бэрт сэдэхтик туттуллар ньыма. Маннык ньыманы Филиппин хилердара, Америка индеецтэрин ойууннара тутталлар. Сахаларга сүллэрдьитинэн биллибит ойууннарынан А.И. Прокопьева-Биирдээх Настааччыйа, А.Д. Павлова-Алыһардаах Удаҕан, К.П. Семенов-Куонаан ойуун (Бүлүү Мастааҕа) этилэр. Анастасия Ивановна Прокопьева (1887–1968 сс.) Нам оройуонугар Хомустаах нэһилиэгэр төрөөбүт. Эдэр сааһыгар Кэбээйи нэһилиэгэр тэрипиэһинньик уолугар кэргэн тахсыбыта. Иккис кэргэнэ Курулаан ойуун-Николай Иванович Дьячковскай Горнай Одунутуттан төрүттээх.

      2. Бохсуруйуу – киһини ыарытыннара сытар абааһыны киэлитигэр киллэрэн тутуу. Ойуун бохсуруйан абааһылары иһигэр киллэрдэҕинэ иһэ улаатар. Ол кэнниттэн били абааһыларын түктүйэҕэ, кэрэххэ эбэтэр эмэҕэккэ иҥэртиир уонна олору үтэйтээн кистэтэлиир. Бохсуруйууну киэлилээх ойуун эрэ оҥорор. Улахан бохсурҕанньыт ойуун син биир сүллэрдьит ойуун курдук сэдэх буолар. В.А. Кондаков улууканнаах бохсурҕанньыт ойууннарынан А.Д. Павлова, К.П. Семенов, Г.Г. Герасимов, Н.А. Васильев этилэр диэн суруйар.

      3. Дьалбыйыы – ыарыыны аҕалбыт куһаҕан тыыны ыалдьыбыт киһиттэн кыыран, алҕаан үүрүү, тэйитии (Н.И. Аввакумов). Дьалбыйыыны хомуһуннаах ойууннар үгүстэрэ сатыыллара.

      4. Айыыһыт тартарыыта