Nauka Holenderskiego przez Literaturę: Analiza i Tłumaczenie 'Max Havelaar' z Klasyki Niderlandzkiej
Capellen, a publikacje tego przyjaciela ludzkości można znaleźć w Indisch Staatsblad z tego roku; de belangstellende lezer trachte te lezen te krygen wat over dit onderwerp reeds in 1825 door den baron Van der Capellen geschreven werd – zainteresowany czytelnik powinien przeczytać, co na ten temat napisał już w 1825 roku baron Van der Capellen, en kan de Publikatien van dezen menschenvriend vinden in het Indische Staatsblad van dat jaar – a publikacje tego przyjaciela ludzkości można znaleźć w Indisch Staatsblad z tego roku). De toestand is er sedert dien tyd niet beter op geworden! (Sytuacja od tego czasu się nie poprawiła!; de toestand is er sedert dien tyd niet beter op geworden – sytuacja od tego czasu się nie poprawiła!).
Hoe dit zy, Havelaar deed te Amboina wat hy mocht en kon, maar uit ergernis over gebrek aan medewerking van hen die in de eerste plaats geroepen waren zyn pogingen te steunen, was hy ziek geworden, en dit had hem bewogen naar Europa te vertrekken. (Tak czy inaczej, Havelaar robił w Amboina, co mógł, ale z irytacji z powodu braku współpracy ze strony tych, którzy byli w pierwszej kolejności wezwani do wspierania jego wysiłków, zachorował i to skłoniło go do wyjazdu do Europy; hoe dit zy, Havelaar deed te Amboina wat hy mocht en kon – tak czy inaczej, Havelaar robił w Amboina, co mógł, maar uit ergernis over gebrek aan medewerking van hen die in de eerste plaats geroepen waren zyn pogingen te steunen – ale z irytacji z powodu braku współpracy ze strony tych, którzy byli w pierwszej kolejności wezwani do wspierania jego wysiłków, was hy ziek geworden – zachorował, en dit had hem bewogen naar Europa te vertrekken – i to skłoniło go do wyjazdu do Europy). Strikt genomen had hy by wederplaatsing aanspraak gehad op beter keuze dan de arme geenszins welvarende afdeeling Lebak, daar zyn werkkring te Amboina van grooter gewicht was, en hy dáár, zonder resident boven zich, geheel op zichzelf gestaan had. (Ściśle mówiąc, po ponownym mianowaniu miał prawo do lepszego wyboru niż biedny, w żaden sposób nie prosperujący dział Lebak, ponieważ jego obszar działania w Amboina miał większe znaczenie, a on tam, bez rezydenta nad sobą, działał całkowicie samodzielnie; strikt genomen had hy by wederplaatsing aanspraak gehad op beter keuze dan de arme geenszins welvarende afdeeling Lebak – ściśle mówiąc, po ponownym mianowaniu miał prawo do lepszego wyboru niż biedny, w żaden sposób nie prosperujący dział Lebak, daar zyn werkkring te Amboina van grooter gewicht was – ponieważ jego obszar działania w Amboina miał większe znaczenie, en hy dáár, zonder resident boven zich, geheel op zichzelf gestaan had – a on tam, bez rezydenta nad sobą, działał całkowicie samodzielnie). Bovendien was er, reeds voor hy naar Amboina vertrok, spraak van geweest hem tot resident te verheffen, en het bevreemdde dus sommigen dat hem thans het bestuur eener Afdeeling werd opgedragen, die aan kultuur-emolumenten zoo weinig opbracht, dewyl velen het belang eener bediening naar de daaraan verbonden inkomsten afmeten. (Co więcej, zanim wyjechał do Amboina, mówiono o awansowaniu go na rezydenta, więc niektórych zdziwiło, że teraz powierzono mu zarząd działem, który przynosił tak niewiele zysków z uprawy, ponieważ wielu ocenia wartość stanowiska na podstawie związanych z nim dochodów; bovendien was er, reeds voor hy naar Amboina vertrok, spraak van geweest hem tot resident te verheffen – co więcej, zanim wyjechał do Amboina, mówiono o awansowaniu go na rezydenta, en het bevreemdde dus sommigen dat hem thans het bestuur eener Afdeeling werd opgedragen – więc niektórych zdziwiło, że teraz powierzono mu zarząd działem, die aan kultuur-emolumenten zoo weinig opbracht – który przynosił tak niewiele zysków z uprawy, dewyl velen het belang eener bediening naar de daaraan verbonden inkomsten afmeten – ponieważ wielu ocenia wartość stanowiska na podstawie związanych z nim dochodów). Hyzelf echter beklaagde zich hierover volstrekt niet, want zyn eerzucht was geenszins van dien aard dat hy bedelen zou om hoogeren rang of meer gewin. (Sam jednak wcale się na to nie skarżył, ponieważ jego ambicja w żaden sposób nie polegała na tym, by ubiegać się o wyższy stopień lub większy zysk; hyzelf echter beklaagde zich hierover volstrekt niet – sam jednak wcale się na to nie skarżył, want zyn eerzucht was geenszins van dien aard – ponieważ jego ambicja w żaden sposób nie polegała na tym, dat hy bedelen zou om hoogeren rang of meer gewin – by ubiegać się o wyższy stopień lub większy zysk).
En dit laatste ware hem toch goed te-stade gekomen! (A ostatnie z pewnością by mu się przydało!; en dit laatste ware hem toch goed te-stade gekomen – a ostatnie z pewnością by mu się przydało!). Want op zyn reizen in Europa had hy het weinige uitgegeven, dat hy in vorige jaren had overgegaard. (Ponieważ podczas podróży po Europie wydał niewiele, co zaoszczędził w poprzednich latach; want op zyn reizen in Europa had hy het weinige uitgegeven – ponieważ podczas podróży po Europie wydał niewiele, dat hy in vorige jaren had overgegaard – co zaoszczędził w poprzednich latach). Zelfs had hy daar schulden achtergelaten, en hy was dus, in één woord, arm. (Nawet zostawił tam długi i był więc, jednym słowem, biedny; zelfs had hy daar schulden achtergelaten – nawet zostawił tam długi, en hy was dus, in één woord, arm – i był więc, jednym słowem, biedny). Doch nooit had hy zyn ambt beschouwd als een geldwinning, en by zyn benoeming naar Lebak nam hy zich met tevredenheid voor, het achterstallige door zuinigheid intehalen, in welk voornemen zyn vrouw die zoo eenvoudig was in smaak en behoeften, hem met genoegen ondersteunen zou. (Nigdy jednak nie traktował swojego urzędu jako sposobu na zarobek i przy swojej nominacji do Lebak z zadowoleniem postanowił nadrobić zaległości dzięki oszczędności, w czym z chęcią miała mu pomóc jego żona, która była tak prosta w smaku i potrzebach; doch nooit had hy zyn ambt beschouwd als een geldwinning – nigdy jednak nie traktował swojego urzędu jako sposobu na zarobek, en by zyn benoeming naar Lebak nam hy zich met tevredenheid voor – i przy swojej nominacji do Lebak z zadowoleniem postanowił, het achterstallige door zuinigheid intehalen – nadrobić zaległości dzięki oszczędności, in welk voornemen zyn vrouw die zoo eenvoudig was in smaak en behoeften – w czym z chęcią miała mu pomóc jego żona, która była tak prosta w smaku i potrzebach, hem met genoegen ondersteunen zou – z chęcią miała mu pomóc).
Maar zuinigheid viel Havelaar moeielyk. (Ale oszczędność była dla Havelaara trudna; maar zuinigheid viel Havelaar moeielyk – ale oszczędność była dla Havelaara trudna). Hy voor zichzelf kon zich tot het strikt-noodige bepalen. (Dla siebie samego mógł ograniczyć się do absolutnego minimum; hy voor zichzelf kon zich tot het strikt-noodige bepalen – dla siebie samego mógł ograniczyć się do absolutnego minimum). Ja, zonder de minste inspanning kon hy binnen de grens daarvan blyven, doch waar anderen hulp behoefden, was hem 't helpen, het geven, een ware hartstocht. (Tak, bez najmniejszego wysiłku mógł pozostać w tych granicach, ale tam, gdzie inni potrzebowali pomocy, pomaganie, dawanie, było dla niego prawdziwą pasją; ja, zonder de minste inspanning kon hy binnen de grens daarvan blyven – tak, bez najmniejszego wysiłku mógł pozostać w tych granicach, doch waar anderen hulp behoefden, was hem 't helpen, het geven, een ware hartstocht – ale tam, gdzie inni potrzebowali pomocy, pomaganie, dawanie, było dla niego prawdziwą pasją). Hyzelf zag dit zwak in, beredeneerde met al 't gezond verstand dat hem gegeven was, hoe onrecht hy deed, iemand te ondersteunen, waar hyzelf meer aanspraak zou gehad hebben op zyn eigen hulp… (Sam dostrzegał tę słabość, rozumował z całą zdroworozsądkowością, jaka mu była dana, jak niesprawiedliwe było wspieranie kogoś, gdy sam miałby większe prawo do własnej pomocy…; hyzelf zag dit zwak in – sam dostrzegał tę słabość, beredeneerde met al 't gezond verstand dat hem gegeven was – rozumował z całą zdroworozsądkowością, jaka mu była dana, hoe onrecht hy deed, iemand te ondersteunen, waar hyzelf meer aanspraak zou gehad hebben op zyn eigen hulp – jak niesprawiedliwe było wspieranie kogoś, gdy sam miałby większe prawo do własnej pomocy…). gevoelde dit onrecht nog levendiger, wanneer ook ‘zyn Tine’ en Max, die hy beiden zoo lief had, te lyden hadden onder de gevolgen zyner vrygevigheid… (odczuwał tę niesprawiedliwość jeszcze bardziej, gdy także ‘jego Tine’ i Max, których tak bardzo kochał, cierpieli z powodu jego hojności…; gevoelde