ы сол кездегі КСРО Орталық атқару комитетінің төрағасы Михаил Иванович Калининдей еліне бас болсын деген тілекпен құжатына Михаил Иванович деп жазып беріпті. Кейіннен жазушы Мұхтар Әуезов бұл тарихты естіп атың Кәкім емес, шығыс пен батысқа танымал дана Хакім бол деп батасын берген екен.
Хакім Тілекенұлы жастайынан білімге құмар болып Саратов құқықтық мектебін сырттай тамамдап, КОКП ОК жанындағы Қоғамдық ғылымдар академиясында білім алған.
1945-51 жылдары Халық сотында хатшы және сот орындаушысы, райком комсомолының және БКП(б) райком бюро мүшесінің екінші, одан соң бірінші хатшысы қызметтерін атқарады.
1952-54 жылдары Мәскеудегі Орталық Комсомол мектебінде оқиды. Мәскеуден келген соң Қазақстан ЛКЖО Павлодар обкомының екінші, бірінші хатшылық қызметін абыроймен атқарып, кейіннен Қазақстан ОКЛКЖО хатшысы болып тағайындалады.
1961-64 жылдары Мәскеудегі Қоғамдық ғылымдар академиясының тыңдаушысы, кейіннен аспирант атанып, кандидаттық диссертациясын қорғап, философия ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алған.
Хакім Тілекенұлы Есенәлиев 1964-69 жылдары Алматы қалалық компартиясының екінші хатшысы, ұзақ жылдар бойы ҚазКСР Жоғарғы Кеңесінің 7-11 шақырылымының депутаты сынды маңызды қызметтерде болып, 1969 жылдың ақпанынан 1981 жылдың шілдесіне дейін Қазақстан ОК Компартиясының мәдениет бөлімін басқарады.
1981-89 жылдары ҚазКСР сыртқы істер министрі қызметін атқарады. Білікті маман, білгір басшы Михаил Иванович Есенәлиев Еліміз тәуелсіздік алғаннан кейін 1992-1999 жылдар аралығында, өз өмірінің соңына дейін Қазақстан Республикасы СІМ-нің Ерекше тапсырмалар жөніндегі Елшісі қызметінде болып, дипломатия мектебін қалыптастырып, нағыз мәмілегердің үлгісін көрсетіп кетті.
Хакім Тілекенұлы Есенәлиев 6 кітаптың және көптеген мақалалардың авторы. Еңбек Қызыл Ту, Құрмет Белгісі, Халықтар Достығы ордендерімен марапатталған еңбегі ел есінде сақталған ерен тұлға.
Ол Қазақстан Компартиясы Орталық комитетінің мәдениет бөлімінің меңгерушісі, Қазақ КСР-і Сыртқы Істер министрі қызметтерін атқару барысында қазақ мәдениеті мен дипломатиясының дамуына үлкен үлесін қосты.
Ғылымының қара шаңырағы Қазақ ұлттық университетінде ұстаздық еткен санаулы жылдарында Хакім Тілекенұлы Есенәлиев еліне, жеріне, туған ұлтына деген сүйіспеншілік пен мол тәжірибесін шәкірттерінің бойына сіңіре білді.
Ғұмырының соңына дейін ел үшін еңбек еткен қарапайым қамқорлығымен халқының есінде қалған Хакім Тілекенұлы Есенәливтің ғибратты ғұмыры өскелең ұрпаққа үлгі болсын деген ниетпен осы кітапты ұсынып отырмыз.
О НЕМ И О НАС
С Михаилом Ивановичем мы познакомились на целине весной 1956 года.
Закончив Университет, я поступила в аспирантуру и одновременно была на комсомольской работе. Поэтому, когда начался призыв комсомольских работников на целину, меня пригласили на Бюро Ленинградского Обкома и предложили поехать работать, тем более, тема диссертации была прямо связана с участием молодежи в освоении целины. Я без сомнения согласилась. А когда в Алма-Ате в ЦК комсомола пришла к секретарю ЦК Анатолию Федоровичу Шалову, попросилась только в Павлодар. Он удивился, стал говорить, что в Кустанайском Обкоме создается новый Райком и нужны комсомольские работники, но я была непреклонна – хочу в Павлодар (в 1955 г. была в совхозах Павлодарской области, созданных ленинградцами, многих уже знала).
И тут при мне Анатолий Федорович позвонил в Павлодарский Обком комсомола – «Михаил Иванович, слушай, тут к тебе на работу одна аспирантка просится». Слышу, там отвечают, что не нужна ему аспирантка, хватит их уже, нет места. – «Ну, поищи, поищи», басит Шалов. А мне говорит – «Ну, что же, езжайте. Исиналиев будет против, но, вы скажите, что Шалов велел».
И я поехала из цветущей Алма-Аты через бескрайние степи, покрытые сначала яркими тюльпанами, а затем зеленым шелком поднимающейся пшеницы – королевы целинных земель.
В Павлодаре меня встретили уже знакомые обкомовцы и сразу провели к кабинету 2 секретаря Обкома комсомола М.И. Исиналиева «Входи» – говорят. И я вошла. Как описывал позднее нашу встречу сам Михаил Иванович: «Сначала в дверь просунулись вихры волос, потом любопытный нос и сразу распахнутые голубые глаза, потом уже вся маленькая девчонка». Наверно, так и было.
Он предложил мне сесть, поинтересовался как я доехала и спросил – «Что вам сказали в ЦК комсомола?» – Я ответила, как велел Анатолий Федорович Шалов, что «Вы не будете меня принимать на работу, но я все равно никуда не уеду». Его глаза глубоко внутри улыбнулись, он встал и прошелся по кабинету. И тут меня немного кольнуло – он был невысокого роста, а хотелось бы, при его развернутых плечах, красивой посадке головы чуть-чуть повыше. Как он часто потом шутил: «Мне бог немножко недодал, хотя бы сантиметров десять…».
«Да, но, пока, места в Обкоме все равно нет, вы поедете в длительную командировку по районам, познакомитесь с секретарями райкомов, с целинниками». Я не возражала. Жить поначалу все равно было негде,