H. Semadeniowa, Z moich wspomnień kaliskich, „Gawędy Kaliskie” 1936, nr 2, s. 2.
[3] M. Dąbrowska, Warszawa mojej młodości, w: tejże, Pisma rozproszone, Kraków 1964, t. I, s. 153.
[4] Zob. E. Głębicka, Maria i Marian Dąbrowscy wśród wolnomularzy w latach 1909–1925 (w świetle ich korespondencji), „Teksty Drugie” 2005, nr 6, s. 157–174.
[5] M. Dąbrowska, Wspomnienie, w: tejże, Pisma rozproszone…, t. I, s. 165.
[6] Najobszerniej w broszurze Życie i dzieło Edwarda Abramowskiego, Warszawa 1925, ale też w artykułach: O kilku pionierach polskiej spółdzielczości, „Młody Spółdzielca” 1946, nr 5, s. 7–10; Zawód literacki jako służba społeczna, „Marchołt” 1934/35, nr 4, s. 604–630, przedr. w: tejże, Pisma rozproszone…, t. II; Non omnis moriar, „Nowa Kultura” 1958, nr 27, s. 1, 11.
[7] W liście do Witolda Jodko-Narkiewicza z 4 I 1910 r. Dąbrowski pisał: „Założyliśmy tu »Towarzystwo Młodzieży Polskiej im. Joachima Lelewela« z 9 członków – w celu zwalczania antyniepodległościowców i akcentowania polskości w Belgii. Może być z tego pociecha, bo jest z pięcioro 20-latków, a starszeństwo wszystko ludzie pióra i innych sztuk pięknych” (Archiwum Akt Nowych (AAN) 305/VII, t. 7, k. 154).
[8] Juliusz Kaden-Bandrowski, właśc. Juliusz Bandrowski, pseud. Juliusz Kaden (1885–1944), pisarz, młodszy brat Jerzego Bandrowskiego, w 1923–26 prezes Zarządu Głównego Związku Zawodowego Literatów Polskich (ZG ZZLP), współorganizator i sekretarz generalny PAL, współredaktor rządowej „Gazety Polskiej”, wolnomularz (inicjowany prawdopodobnie około 1910 r. w Belgii). Od 1907 r. studiował w konserwatorium oraz na wydziale filozoficznym uniwersytetu w Brukseli. W czasie studiów należał do brukselskiej sekcji PPS. Od 1914 r. w Legionach Polskich, kronikarz I Brygady i współtwórca legendy legionowej (m.in. Piłsudczycy, Warszawa 1915).
[9] Medard Downarowicz (1878–1934), działacz niepodległościowy i polityczny, bliski współpracownik Józefa Piłsudskiego, minister kultury i sztuki (1918–19), poseł na sejm (1928–30), wiceprezydent Warszawy, wolnomularz (inicjowany prawdopodobnie około 1910 r. w Belgii). Od wczesnej młodości działał w tajnych grupach niepodległościowo-socjalistycznych, od 1904 r. należał do PPS, w 1905 r. był współorganizatorem oddziałów Organizacji Bojowej PPS w Warszawie; należał do grupy bojowców, którzy próbowali uwolnić schwytanego przez policję carską Stefana Okrzeję. Aresztowany w 1905 r., przebywał na katordze, skąd pod koniec 1907 r. zbiegł dzięki pomocy brata Kazimierza i Marii Kobyłeckiej, swojej późniejszej żony. Należał do zwolenników stanowiska Piłsudskiego w kwestii niepodległości i metod walki. W 1908–14 przebywał w Brukseli, gdzie studiował w École de Commerce (Instytut Solvaya) i uzyskał dyplom inżyniera handlowego. W czasie studiów kontynuował działalność w PPS, należał też do grupy kierującej ruchem filareckim, był czynnym działaczem Związku Strzeleckiego w Belgii. Po wybuchu wojny służył w I Brygadzie Legionów Polskich.
[10] Juliusz Poniatowski (1886–1975), inżynier rolnik, ekonomista, działacz Polskiego Stronnictwa Ludowego „Wyzwolenie”, poseł na Sejm (1919–27), minister rolnictwa i reform rolnych II RP (1934–39), kurator Liceum Krzemienieckiego (1927–34). W 1906 r. ukończył Studium Rolnicze przy Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od 1909 r. studiował w Université Libre w Brukseli nauki ekonomiczne i społeczne, kontynuował naukę na wydziale rolniczym Politechniki Czeskiej w Pradze. Był w tym czasie członkiem „Strzelca”. W 1914–15 walczył w Legionach Polskich, był bliskim współpracownikiem J. Piłsudskiego, w 1915–18 działał w Polskiej Organizacji Wojskowej. Z Poniatowskim i jego żoną Zofią z Pohoskich (1888–1942), poznaną także w czasie studiów w Brukseli, Dąbrowska przyjaźniła się również w latach późniejszych.
[11] M. Dąbrowska, Garść wspomnień, „Dziennik Narodowy” 1915, nr 41, s. 1.
[12] P. Górecki, Polskie organizacje militarne za granicą, „Wiadomości Polskie” 1915, nr 36, s. 12.
[13] Zob. J. Hulewicz, Ruch filarecki polskiej młodzieży uniwersyteckiej w Belgii, w: Pięćdziesiąt lat twórczości Marii Dąbrowskiej, Warszawa 1963, s. 218.
[14] Ulotka anonimowa, bez tytułu, [inc.:] Ze wszystkiego wyzuci…; podp.: I-szy Zjazd Niepodległościowej Postępowej Młodzieży Polskiej, Leodium, w marcu 1910 roku, 4 s. nlb.
[15] Zob. A. Garlicka, „Pokolenia” 1969, nr 1, s. 79–80. Jednak Żanna Kormanowa w Materiałach do bibliografii druków socjalistycznych na ziemiach polskich w latach 1866–1918 (wyd. 2, Warszawa 1949, s. 301) pseudonim ten, który w piśmie pojawił się tylko raz, przypisuje Stanisławowi Kotowi (był założycielem i w 1908–10 redaktorem „Promienia”); informację tę powtarzają Stanisław Kasztelowicz i Stanisław Eile, w: tychże, Stefan Żeromski. Kalendarz życia i twórczości, Kraków 1961. Jak wynika z zachowanych dokumentów w archiwum PPS, o publikację tekstu Szumskiej zabiegał Marian Dąbrowski (AAN, sygn. 305/VII, t. 7).
[16] List do M. Dąbrowskiego z 22 IV 1914, w: Ich noce i dnie. Korespondencja Marii i Mariana Dąbrowskich 1909–1925, wstęp i oprac. E. Głębicka, Warszawa 2005, s. 362.
[17] Najważniejsze rozprawy Dąbrowskiej, jej artykuły, polemiki literackie, wspomnienia, reportaże z podróży i wypowiedzi prasowe na temat własnej twórczości wydała E. Korzeniewska w cytowanym wyżej I tomie Pism rozproszonych. Publicystyka społeczna i polityczna pisarki czeka na zebranie i wydanie drukiem.
[18] Tytus Jemielewski (1884–1939), z wykształcenia rolnik, działacz Polskiego Stronnictwa Ludowego „Wyzwolenie”, poseł na Sejm II RP (1922–27), pedagog, organizator oświaty rolniczej. Należał do współzałożycieli Stowarzyszenia Młodzieży Postępowej Niepodległościowej (w latach 1910–11 był jego prezesem) i do Związku Strzeleckiego. Po wybuchu I wojny światowej służył w 1. pułku ułanów I Brygady Legionów Polskich. W 1915–16 kierował referatem wiejskim Departamentu Wojskowego Naczelnego Komitetu Narodowego (NKN). W 1916–17 uczył fizyki i chemii w szkole średniej i w Seminarium Nauczycielskim w Piotrkowie Trybunalskim. Razem z Ksawerym Praussem zorganizował kursy pedagogiczne dla nauczycieli. Był członkiem Zarządu Powiatowego Polskiego Stronnictwa Ludowego w Piotrkowie. Uczestniczył w akcjach szerzenia idei niepodległościowych wśród chłopów, kierował w 1918–20 Uniwersytetem Ludowym. Redagował pisma „Chłopska Sprawa” i „Głos Piotrkowski”.
[19] Adam Skwarczyński (1886−1934), polityk, publicysta, ideolog obozu piłsudczykowskiego. Po wybuchu I wojny światowej wstąpił do oddziału strzeleckiego I Brygady Legionów Polskich i brał udział w walkach w okolicach Kielc. W ramach