do trwałego wzrostu (Kołodko 1993), która stała się podstawą do przygotowania „Strategii dla Polski”. Korzystne podłoże do naukowych zainteresowań G.W. Kołodki kwestiami strategicznymi tworzyło też jego wcześniejsze zaangażowanie doradcze. Już w latach 80., czyli w warunkach nierynkowego, socjalistycznego ustroju, uczestniczył w pracach Konsultacyjnej Rady Gospodarczej kierowanej przez profesora Czesława Bobrowskiego. Rada ta funkcjonowała w latach 1982–1989, była doradczym i opiniodawczym organem rządowym. W latach 1983–1988 G.W. Kołodko był doradcą prezesa Narodowego Banku Polskiego. Natomiast z początkiem ustrojowej transformacji został powołany do kierowanej przez profesora Witolda Trzeciakowskiego, funkcjonującej w latach 1989–1991 Rady Ekonomicznej Rady Ministrów.
Autor Wędrującego świata doświadczył blasków i cieni rządowego doradztwa w warunkach zarówno reformowanej gospodarki socjalistycznej, jak i w warunkach nowego ustroju, co sprzyjało kompleksowości ocen i wnioskowania. Podjęcie przez G.W. Kołodkę funkcji wicepremiera i pełnienie jej w czterech rządach (Waldemara Pawlaka, Józefa Oleksego, Włodzimierza Cimoszewicza i Leszka Millera) sprzyjało empirycznej, ekonomicznej i politycznej weryfikacji jego dorobku naukowego oraz doradczego, a przy tym znajdowało też odzwierciedlenie w jego przyszłych, charakteryzujących się realizmem publikacjach naukowych.
Rządowy dokument „Strategia dla Polski” (w rozdziale tym uwzględniona jest zarówno wstępna wersja tego dokumentu, jak i jego pełna wersja26) był przedmiotem licznych debat i publikacji (m.in. „Blaski i cienie…”, 1994), dlatego też w tym miejscu poprzestaje się tylko na wybranych jego elementach. Wybór ten został dokonany w kontekście już przedstawionych analiz dotyczących globalnych trendów rozwojowych oraz użyteczności podejścia strategicznego.
W związku z dysfunkcjami charakterystycznymi dla początkowego okresu transformacji ustrojowej w Polsce w dokumencie rządowym „Strategia dla Polski” kwestie społeczne, w tym ukierunkowanie gospodarki na społeczną gospodarkę rynkową zorientowaną na harmonizowanie celów gospodarczych i społecznych, akcentowane są już w pierwszej tezie:
Polska – otwierając się na świat – kontynuuje swoją drogę do demokracji, do społecznej gospodarki rynkowej i do swobodnej przedsiębiorczości w ramach równoprawnych sektorów własnościowych. […] Powszechne jest przy tym przekonanie, że można było osiągnąć więcej przy mniejszej społecznej dotkliwości reform. Zastrzeżenia budzi rozłożenie kosztów transformacji oraz sposób podziału jej wciąż ograniczonych efektów. […] Stąd też dla rządu sprawą kluczową jest OBNIŻENIE SPOŁECZNYCH KOSZTÓW REFORM, zmniejszanie ich uciążliwości (Kołodko 1994, s. 42).
Podkreślane jest przy tym, że „to człowiek, a nie pieniądz jest nadrzędnym celem […] strategicznej polityki społecznej i gospodarczej” (Kołodko 1994, s. 39). Kołodko zwraca przy tym uwagę, że „Bieda i bogactwo dają się uśrednić tylko w statystyce. W polityce natomiast trzeba uwzględniać uwarunkowania oraz konsekwencje tak ubóstwa, jak i zasobności” (Kołodko 1994, s. 107). Przywodzi to na myśl Talebowską krytykę „przeciętnostanu”, a także potrzebę czy konieczność uwzględniania sytuacji ekstremalnych („ekstremistanu”).
W „Strategii dla Polski” eksponowane jest fundamentalne znaczenie kapitału ludzkiego jako warunku długookresowego wzrostu gospodarczego. Wychodzi się z założenia, że „wydatki na oświatę, naukę, ochronę zdrowia i kulturę należy postrzegać nie jako dotkliwe obciążenie dla budżetu państwa, ale jako inwestycje w kapitał ludzki, co warunkuje rozwój gospodarczy” (Kołodko 1994, s. 29). Punktem odniesienia jest przy tym „potrzeba tworzenia dobrych warunków rozwoju ku pożytkowi przyszłych pokoleń […], zaś „rozwiązując problemy pokoleniowe, nie można opierać się na programach krótkookresowych” (Kołodko 1994, s. 108).
W „Strategii dla Polski” – zarówno w jej pierwszym zarysie, jak i w rozwiniętej, pełnej wersji – wskazuje się na znaczenie komunikacji społecznej i społecznej akceptacji przemian, determinuje to bowiem efektywne wdrażanie strategicznych celów. Dotyczy tego teza 2 wstępnej wersji „Strategii dla Polski”: „Podstawowe cechy nowej polityki gospodarczej […] to: komunikacja i porozumienie społeczne” (Kołodko 1994, s. 20). Dlatego też za niezbędny warunek realizacji „Strategii dla Polski” zostało uznane partnerstwo społeczne. W wersji rozwiniętej „Strategii dla Polski” eksponuje się potrzebę dłuższej perspektywy i potrzebę strategicznej koncepcji zrównoważonego rozwoju opartej na trzech priorytetach: (1) szybkim wzroście gospodarczym, (2) stabilizacji systemowej i makroekonomicznej oraz (3) poprawie warunków życia (Kołodko 1994, s. 41–42).
Zważywszy na skalę charakterystycznych dysfunkcji występujących w gospodarce globalnej (2019), w tym rosnącego w wielu krajach ryzyka rewolty społecznej (czego obecnie doświadcza chociażby Francja i Wenezuela), nadanie w „Strategii dla Polski” priorytetu celom społecznym można także z dzisiejszej perspektywy uznać za strategiczną mądrość, wyprzedzające, wczesnoostrzegawcze myślenie.
W wyniku wdrażania „Strategii dla Polski” i wydatnie zwiększającego się dzięki temu tempa wzrostu PKB zostały powstrzymane procesy społecznej degradacji najuboższych grup społecznych, wzrosły bowiem płace i spadło bezrobocie oraz inflacja, czemu towarzyszyło stopniowe równoważeniu finansów publicznych i bilansu płatniczego. Tworzyło to należyte podstawy długofalowego rozwoju społeczno-gospodarczego. W „Strategii dla Polski” wiele miejsca poświęca się kwestiom postępu technicznego i „biologicznego”, w tym rozwojowi wsi i rolnictwa, co także można uznać za kierunek zyskujący na aktualności.
W „Strategii dla Polski” uwzględniany jest dynamizm przemian w ujęciu globalnym i krajowym i w związku z tym akcentowana jest rola doradztwa ekonomicznego. Uznaje się je za element rozwoju kultury strategicznego myślenia niezbędny nie tylko dla rządu, lecz także dla poszczególnych sektorów życia społeczno-gospodarczego. Kwestii rządowego doradztwa dotyczy teza 36 i 37 wstępnych założeń „Strategii dla Polski”.
Dla rządu ważne jest […] zaplecze doradcze. W tym celu należy pilnie reaktywować Konsultacyjną Radę Gospodarczą jako niezależne gremium ekspertów analizujących politykę gospodarczą państwa i sugerujących alternatywne rozwiązania. Rada taka musi być reprezentatywna dla polskiego środowiska ekonomicznego i wykorzystana także do komunikacji społecznej oraz działalności edukacyjnej w zakresie społeczno-gospodarczym (teza 36, Kołodko 1994, s. 29–30).
Zarazem wskazywana jest potrzeba badań strategicznych, czego dotyczy teza 37 „Strategii dla Polski”:
Należy także na bazie dotychczas funkcjonujących instytutów resortowych utworzyć elitarny ośrodek badawczy – Polski Instytut Rozwoju Gospodarczego (PIRG) – zorientowany na aplikacyjne studia społeczno-gospodarcze krytycznie wspierające politykę rządu. Prace takiego instytutu (wzorowane m.in. na doświadczeniach Korea Development Institute) finansowane winny być ze środków budżetowych oraz ze źródeł pomocowych EWG, które dotychczas są w znacznej mierze marnotrawione wskutek ich złej alokacji i nikłego związku z wyzwaniami stojącymi przed polityką społeczno-gospodarczą państwa (Kołodko 1994, s. 31).
Pierwsza rekomendacja została niemal natychmiast wdrożona poprzez rozpoczęcie prac organu doradczego – Rady Strategii Społeczno-Gospodarczej przy Radzie Ministrów. Inauguracyjne posiedzenie tej Rady pod kierunkiem profesora Jana Mujżela odbyło się 28 czerwca 1994 roku, czyli już w cztery dni po przyjęciu przez Sejm rządowego programu „Strategia dla Polski” (Kołodko 1994, s. 227: Kalendarium). Powołanie RSSG wpisuje się w pełni w przedstawiane w poprzednim punkcie tezy dotyczące potrzeby badań prognostycznych i futuryzmu społecznego. Potwierdzają to cele i zasady funkcjonowania tego organu (omawiane w kolejnym punkcie tego rozdziału). Natomiast druga rekomendacja dotycząca powołania Polskiego Instytutu Rozwoju Gospodarczego urzeczywistniła się przez powołanie w 1997 roku Rządowego Centrum