wpływem intensywnej psychoterapii.
Wykonuj sobie co jakiś czas nowy autoportret osobowości. Obserwuj, jak twoja osobowość „oddycha”, rozwija się, zmienia, a mimo to nie schodzi z wybranej przez ciebie ścieżki życia.
Uwaga: Jeżeli chciałbyś otrzymać osobną broszurę z testem autoportretu osobowości albo test w wersji komputerowej, skontaktuj się z firmą Multi-Health Systems, Inc., tel. 1-800-456-3003 (USA) lub 1-800-268-6011 (Kanada). Opłata na koszt przyjmującego.
Rozdział 4
„Perfekcjonista”
To prawdziwy kręgosłup społeczeństwa. Ludzie z przewagą aspektu Sumiennego mają silne zasady moralne oraz poczucie absolutnej pewności; nie spoczną, dopóki wszystko nie będzie tak, jak należy. Są lojalni wobec swoich rodzin, wobec spraw, w które się angażują i wobec swoich przełożonych. Ciężka praca to znak szczególny tego typu osobowości: ludzie Sumienni stworzeni są do osiągnięć. Żaden wybitny lekarz, prawnik, uczony czy biznesmen nie mógłby zajść tak wysoko, gdyby w jego wzorze osobowości Sumienność nie stanowiła lwiej części. To samo dotyczy komputerowego maniaka, sprawnej gospodyni domowej, księgowego, wzorowego studenta czy rewelacyjnej sekretarki – w ogóle każdego, kto chce dojść do czegoś ciężką pracą.
Ideał człowieka Sumiennego kwitnie w kulturze Zachodu, w której zakorzeniła się etyka pracy. Cechy osoby Sumiennej – pracowitość, rzetelność, konwencjonalność – mogą nawet przyczynić się do długowieczności14. Omawiamy ten typ jako pierwszy z czternastu, ponieważ występuje pospolicie i w wielu odmianach, a zatem może stanowić zasadniczą składową wielu różnych profilów osobowości. W istocie w społeczeństwach Zachodu tak szeroki zakres zachowań Sumiennych przyjmuje się nie tylko za normę, lecz także za coś godnego podziwu, że trudno przeprowadzić linię rozgraniczenia pomiędzy Sumiennym typem osobowości a jego skrajnością – zaburzeniem obsesyjno-kompulsywnym (s. 87). Co powinniśmy powiedzieć o osobie, która zawsze zabiera z sobą na wakacje teczkę szczelnie wypełnioną biurowymi dokumentami? Czy jest ona pracoholikiem niezdolnym do odpoczynku, którego z pewnością czeka wczesny zawał serca? Czy też może jest to osoba, która kocha pracę, którą wyzwania pobudzają do życia i którą czeka wielka kariera? Wszystko zależy od tego, czy Sumienność wzbogaca sześć kluczowych sfer życia tej osoby, czy też raczej dominuje nad nimi i je wypacza. Czytaj cierpliwie.
Osiem cech charakterystycznych
Oto osiem cech i sposobów zachowania wskazujących na obecność aspektu Sumiennego w osobowości. Osoba o silnych tendencjach Sumiennych będzie przejawiać poniższe zachowania częściej i z większą intensywnością niż osoba, w której osobowości typ ten jest słabiej zaznaczony.
1 Ciężka praca. Osoba Sumienna jest oddana pracy, pracuje niezwykle ciężko i jest zdolna do intensywnego, celowego wysiłku.
1 To co należy. Być Perfekcjonistą znaczy być człowiekiem sumienia, silnych zasad i zdecydowanych ocen moralnych, który nie rzuca słów na wiatr w żadnej sprawie. Osoba Sumienna zawsze robi to, co należy.
1 Tak jak trzeba. Wszystko musi być zrobione „tak jak trzeba” i osoba Sumienna zawsze dokładnie wie, co to znaczy – czy chodzi o zachowanie równowagi finansowej, realizację planów kierownictwa, czy też o ułożenie brudnych naczyń w zmywarce.
1 Perfekcjonizm. Osoba Sumienna lubi, kiedy każde zadanie i projekt są zapięte na ostatni guzik, wolne od najmniejszych nawet niedociągnięć.
1 Upór. Perfekcjoniści trzymają się swoich przekonań i poglądów. Sprzeciw najczęściej tylko wzmacnia ich upór i determinację.
1 Porządek i umiłowanie szczegółu. Ludzie Sumienni lubią, kiedy wokół nich panuje porządek i schludność. Są dobrymi organizatorami, wyżywają się w sporządzaniu list i katalogów. Nie ma dla nich sprawy zbyt drobnej, by się nią zajmować.
1 Ostrożność. Perfekcjoniści są oszczędni, uważni i ostrożni we wszystkich dziedzinach życia; niezdolni do beztroskiej utraty samokontroli, nie oddają się dzikim ekscesom.
1 Przywiązanie do rzeczy. Osoba Sumienna często jest „chomikiem”; gromadzi różne przedmioty, jest niezdolna do wyrzucenia rzeczy, która była kiedyś przydatna lub mogłaby przydać się w przyszłości.
Większość kluczowych zachowań typu Sumiennego wiąże się z pracą. To bowiem w pracy typ ten osiąga swoje wyżyny – czy będzie to prowadzenie domu, kariera zawodowa, czy też zajęcia w czasie wolnym. Praca jest kluczową dziedziną tego typu osobowości i dominuje nad pozostałymi.
Jednostki Sumienne są kompetentne, zorganizowane, dbałe o detal, perfekcyjne, dokładne i lojalne: stanowią idealny model pracownika, o jakim marzy każdy szef, idealny model studenta, który wynagradza wysiłek nauczyciela, i idealny model gospodyni domowej, której życie rodzinne toczy się jak w zegarku. Są nastawione na czyn; działanie wypełnia im cały czas. Ludzie Sumienni zajęci są swymi projektami i zadaniami nawet w czasie wolnym. Człowiek Sumienny to ktoś, kto odchodzi na emeryturę w wieku siedemdziesięciu pięciu lat, ale wciąż raduje go dzień spędzony w miejscu pracy. To szefowa biura, która przerwę obiadową spędza w swoim fitness-klubie, robiąc przysiady. To osoba, która obiera sobie za hobby ogrodnictwo i w ciągu jednego sezonu stwarza cudowny ogród, pełen wszelkiego rodzaju roślin, zarówno trwałych, jak i jednorocznych, nawieziony, ogrodzony i odchwaszczony – choć mogła na to poświęcić tylko wieczory i weekendy. To ktoś, kto wojuje z krzyżówką w codziennej gazecie, dopóki każda kratka nie będzie zapełniona.
Ludzie Sumienni lubują się w działaniach intensywnych, skoncentrowanych i szczegółowych. Angażują się we wszystko, co robią – urabianie rąk po łokcie to dla nich norma – a nawet wolą, kiedy praca jest ciężka. Przedsięwzięcie nie wymagające wysiłku nie ma dla nich wartości.
Nie współczuj więc Perfekcjoniście, że tak ciężko pracuje. Potrzebuje on bowiem wyzwania, by dążyć do doskonałości; z tego dążenia czerpie największą rozkosz. I nie jest ważne, ile czasu to zabierze. Diana W. poprosiła Kena C., jej niezwykle Sumiennego asystenta, by skopiował na ksero ważny dokument, liczący sto siedemdziesiąt pięć stronic. Ken został więc po godzinach, własnoręcznie wkręcał w maszynę każdą kolejną kartkę papieru, upewniał się, czy druk jest dobrej jakości i czy tekst został odbity równo na każdej kolejnej stronie, po czym odrzucił wszystkie strony, które były choć odrobinę niedoskonałe. Gdyby Diana miała zrobić to sama, nastawiłaby kopiarkę na automatyczne podawanie papieru, a wieczór spędziłaby w teatrze. I na tym właśnie polega różnica między Dianą a Kenem. Ją zadowoliłby wynik dostatecznie dobry; tymczasem dla osoby Sumiennej, takiej jak Ken, żadne zadanie nie jest warte wykonania, jeśli nie wykona się go absolutnie poprawnie.
Typowy Sumienny upór, jaki prezentuje Ken, może być zarazem wadą i zaletą. Pewna Siebie Diana nie posiada się z radości, że ma asystenta gotowego poświęcać się szczegółom, do których ona sama nie ma cierpliwości, i w pogoni za doskonałością nie domagającego się żadnego specjalnego wynagrodzenia – dlatego właśnie go zatrudniła. Kiedy jednak Diana chce, by Ken zajął się czymś innym, zanim jeszcze ukończył poprzednie zadanie – czy raczej zanim wykonał je perfekcyjnie – albo by zrobił coś odrobinę inaczej niż przywykł, Ken okazuje się nieugięty, ją zaś ogarnia gniew. Ken, skrajny Perfekcjonista, nie potrafi zmienić kursu w pół drogi ani przystać