w Monachium, zm. 1.07.1934 r. tamże) – oficer, jeden z czołowych działaczy NSDAP, założyciel i dowódca Sturmabteilung (SA). Jeden z najbliższych współpracowników Adolfa Hitlera. Od połowy 1933 r. wywiązała się ostra walka polityczna między Röhmem i SA a Reichswehrą, po której stronie opowiedział się Hitler, zakończona 30 czerwca 1934 r. podczas „nocy długich noży” zabójstwem Röhma.
26
Ian Kershaw, op. cit., s. 316.
27
Die Schutzstaffel der NSDAP, „oddział ochronny” NSDAP, nazwę najprawdopodobniej wymyślił Hermann Göring na uroczystościach poświęconych Manfredowi von Richthofenowi.
28
Volksdeutsche (etniczni Niemcy lub folksdojcze) – określenie stosowane do 1945 r. (w Austrii także później) wobec osób pochodzenia niemieckiego, zamieszkujących poza granicami Niemiec według przebiegu granic na koniec 1937 r., które nie miały niemieckiego ani austriackiego obywatelstwa (
29
Jochen Böhler, Robert Gerwarth, Jacek Młynarczyk,
30
Karol Grünberg,
31
Różne źródła podają od 170 do 174 cm.
32
Karol Grünberg, op. cit., s. 27.
33
Chris McNab,
34
Reichsmark (marka Rzeszy) – niemiecka waluta wprowadzona w wyniku wymiany walutowej w 1924 r. (kurs wymiany: 1 bilion marek inflacyjnych = 1 nowa marka). Emitowana przez Reichsbank (Bank Rzeszy). Dzieliła się na 100 reichspfennigów (pfenig Rzeszy).
35
Swastyka, krzyż łamany, stała się powszechnie znana w XX w. jako symbol hitleryzmu: zwolennicy ruchu uważali swastykę za pradawny symbol indogermański lub czysto germański.
36
Lebensborn (Źródło życia) – instytucja niemiecka oficjalnie funkcjonująca jako opiekuńczo-charytatywne stowarzyszenie w strukturach organizacyjnych SS. Została powołana na mocy rozkazu Reichsführera SS Heinricha Himmlera w 1936 r. Statut został przyjęty oficjalnie 12 grudnia 1935 r. Prezesem stowarzyszenia został Heinrich Himmler.
37
Paul Ludwig Hans Anton von Beneckendorff und von Hindenburg (ur. 2 października 1847 r. w Poznaniu, zm. 2 sierpnia 1934 r. w Neudeck) – niemiecki dowódca, feldmarszałek i polityk, w latach 1925–1934 prezydent Republiki Weimarskiej.
38
Werner Eduard Fritz von Blomberg (ur. 2 września 1878 r. w Stargardzie, zm. 14 marca 1946 r. w Norymberdze) – niemiecki feldmarszałek, podczas pierwszej wojny światowej służył na froncie zachodnim. W 1933 r. został generałem piechoty i ministrem Reichswehry.
Po dojściu do władzy Hitlera zadeklarował wobec niego lojalność. Od 1935 r. był ministrem wojny i naczelnym dowódcą Wehrmachtu. 1 kwietnia 1936 r. został feldmarszałkiem. W styczniu 1938 r. nieoczekiwanie został usunięty z armii i zwolniony ze służby wojskowej. Pretekstem był ślub z 26-letnią urzędniczką państwową Evą Gruhn (świadkami byli Adolf Hitler i Hermann Göring). Policja obyczajowa zawiadomiła berlińską policję kryminalną, że Gruhn była notowana za prostytucję i pornografię, a w młodości uciekła z czeskim Żydem, który prawdopodobnie nakłonił ją, by pozowała do zdjęć. Powiadomiony o aferze Hitler nakazał usunąć generała z armii i pozbawić go wszystkich tytułów wojskowych. Jednak prawdziwymi przyczynami odsunięcia feldmarszałka były zawiść Göringa i Himmlera o wpływy Blomberga w wojsku oraz niezadowolenie Hitlera z postawy generała, którą dokumentuje raport Hossbacha, adiutanta Hitlera.
39
Noc długich noży (niem.
40
Bartłomiej Zborski, op. cit., s. 10–11.
41
Metamfetamina – organiczny związek chemiczny, pochodna amfetaminy, stymulant. Metamfetamina została po raz pierwszy zsyntetyzowana w 1893 r. z efedryny przez japońskiego chemika Nagayoshiego Nagaiego. Pierwsze zastosowanie metamfetaminy