Titelblad
Kô lat ons sing
’N KEUR UIT DIE GEDIGTE VAN
Adam Small
Saamgestel deur Steward van Wyk
KWELA BOEKE
Opdrag
Vir Rosalie
die kinders en kleinkinders
Voorwoord
Voorwoord
Hierdie keur uit die gedigte van Adam Small gee ’n beeld van sy onmiskenbare rol in die verruiming van die Afrikaanse letterkunde. Die meerderheid van die gedigte kom uit die bundels Kitaar my kruis en Sê Sjibbolet. Dit toon Small se meelewende kyk in die lotgevalle van die bruin Kaapse werkersklasmense en hul stryd teen rasse-diskriminasie en verontregting onder apartheid. Dit registreer die hartseer van gedwonge verskuiwing onder die Groepsgebiedewet, die vernedering onder die Wet op Aparte Geriewe en die aanslag op die mees persoonlike verhoudings onder die Ontugwet. Hierin resoneer ook sy boodskap van hoop dat sy mense soos die Israeliete uit slawerny bevry sal word. Die keur toon dan ook Small se vernuftige omdigting van die Bybelse gegewe: vanaf die profete en volke in die Ou Testament tot die wederkoms van Christus in die treffende “Second Coming i” en “Second Coming ii”.
Sy knap beheersing van humor, ironie en satire om gesagsfigure te hekel word in die keur uitgebeeld: soos onder meer die godsdiensleiers se grootheidswaan en verwatering van Christelike waardes en die politieke leiers se immorele en opportunistiese gedrag. Deurgaans skaar die spreker hom aan die kant van die “eenvoudiges wat dink en ook mag praat”, die ware “poets, djulle wat innie straat in loep ennie gladde bek verkoep”, groentesmouse en arbeiders.
Die gedigte toon Small se kreatiewe ontginning van alledaagse spraakvorme, rympies, liedjies, orale uitdrukkings en veral sy aan-wending van Kaaps waaroor hy in ’n woord vooraf by die heruitgawe van Kitaar my kruis in 1973 gesê het: “Kaaps [is] nie wat sekere Engelse mense Capey . . . noem nie, en ook nie wat sekere Afrikaanse mense Gamat-taal noem nie. Kaaps is ’n taal . . . ’n taal . . . [waarin mense] hul eerste skreeu in die lewe skreeu . . . en hul doodsroggel roggel.”
Enkele gedigte uit sy ander bundels is opgeneem. Die gedigte uit sy vroeër bundels gee ’n beeld van Small se empatie met sy mede-burgers, die Afrikaners, sy versoeningsgees en die hoë premie wat hy plaas op die liefde en mensliewendheid. Die laaste gedigte in die keur toon die neerslag van die Swart Bewussyn-beweging in sy werk.
PROFESSOR STEWARD VAN WYK
Departement Afrikaans en Nederlands
Universiteit van Wes-Kaapland
Mei 2011
Opdrag
Vir my ouers
Motto
“En nou bly geloof, hoop, liefde – hierdie drie;
maar die grootste hiervan is die liefde.”
(Paulus – 1 Korinthiërs 13:13)
Aan ’n wysgeer
Jy het my hart teen hulle van die haat ontdaan
en al hul bitter strewes het in ons vergaan.
Geen drif laai meer in my en ek het geen verwyt –
ons lewe is ’n nag met sterre, stil en wyd.
Jy is dit wat die engtes uit my lewe skyf,
’n rif waarop my denke altyd groter ope dryf.
O, dís ons troos: God laat in elke tyd
nóg jare oor wat enkeles tot besinning slyt!
Sal niemand?
Moet dan my hoop in yltes blas
beweeg op ’n verwelkte as?
Moet ek ook tot ’n dier verbot
in hierdie neweling van God?
Vir ewig in die streep in kom
wat blind loop tussen saad en blom?
*
Dié winter keer my in my kamer
ontnugterend en eensamer . . .
Sal niemand dan soos ek erken
dat liefde tóg die stryd kan wen?
Ismael!
Ismael, Ismael, God sal jou wilde bors
laat kwyn in die woestynland tot nog groter dors
wyl jy terwyl jy swerwe Hagar vloek
of Abraham. God skrywe in sy boek
en ons moet hoër as verbittering gaan, my kind, my kind;
ons moet ons dade elkeen net met liefde bind!
As ek nie was . . .
As ek nie was soos waters van die dood
kon jy jouself nooit oor my werp soos brood;
en as ’n dooie middeljaar my nooit moes aai,
kon jy ook nooit soos blare om my waai!
Soos God in die begin moes vind dat Hy
sy lig net uit die donker om Hom heen kon kry,
so keer jy jou nou na my duisternis
omdat jou lig daarin verborge is!
Wie?
Wie het ons lewens uitgemerk in bane
en toegeskrywe aan geluk of trane?
Onsself?
Of is dit so dat God ons paaie vooruit
gemaak het met ons eie willoosheid?
Geloof, Hoop, Liefde
Die Liefde is die wind wat hierdie brik
laat koershou teen ’n stroom van skrik
en Hoop is die kraaines waar ons pal
uittuur om die vreemdes in te val
om daar die harde grond te kloof
met die Daad – ploegskaar van ons Geloof!
II Klein simbool (1958)
Prosaverse
Opdrag
Vir Julia
1. Ek sit hier half doelloos
1.
Ek sit hier half doelloos in ’n park. Die lente is besig om by die bome uit te kom. Die lug skuif in wye halwe kringe blou rond op die punte van kerktorinkies, skoorsteentjies en takke duiwe. God sit op die gras met die boomstamme teen sy rug, maar ek kan Hom nie sien nie.
Ek wonder wat ek hier maak. Ek kyk weer na die blomme en hulle reuk en na die geboue en die klanke tussen hulle mure, en na die onsigbare God hier, en skielik dink ek: ek weet wat ek hier doen. Ek is besig om bakstene en blou lug, torings en takke en alles wat ek kan sien, en God, in woorde te probeer vertaal.
Ek gaan nou na my kamer toe terug. Op pad, weet ek, sal ek alreeds twyfel: miskien was ek tog besig om iets anders te doen – om my woorde te probeer vertaal in bakstene en blou lug, torings en takke en God.
2. In die begin het dit niemand opgeval nie
2.