ANNELIZE MORGAN
Geliefde banneling
Jasmyn
1
Hulle staan buite die ligkring van die lanterns tussen die bome wat die ruim tuin omring. Niemand kyk juis in hulle rigting nie, hoewel daar tog in ’n groot mate belangstelling in die paartjie is. Die gaste fluister onder mekaar, kyk na mekaar met die soort glimlag wat vertel dat hulle weet wat eintlik agter die hele affêre skuil. Maar, nou ja, almal weet tog waarom Sias Beneke so om Theresa Verhoef draai. Dis geen geheim nie.
Daar is die gaste wat hulle uit simpatie aan die kant van die vaal, teruggetrokke meisie skaar en daar is dié wat die hele petalje as ’n groot grap beskou. Om te raai wat Sias dink, is nie moeilik nie. Hy is ’n harde, gewetenlose man. Met Theresa is dit anders. Sy praat nie oor haarself nie en niemand weet ooit hoe sy oor enigiets voel nie.
Barnard Verhoef, Theresa se pa, loer elke nou en dan in die bome se rigting. Hy luister nie alte goed na wat sy vriende om hom te sê het nie, maar hulle laat hom begaan. Hulle weet baie goed wat ook deur sy kop maal, maar durf nie hulle menings uitspreek nie. Barnard is ’n uiters beduiwelde en invloedryke man hier in die kontrei. Geen man sal dit waag om hom sommer trompop te loop en koelbloedig daarvan te beskuldig dat hy Theresa misbruik nie. ’n Mens doen net nie so iets nie.
Theresa staan met haar blik neergeslaan en luister.
“Ons sal in die herfs trou en dan sal jy nog naby jou ouers wees. Dis tog wat jy wil hê, dan nie?”
Sy knik en sluk hard.
“Ja, Sias.” Sy wil nie vir hom sê hoe sy voel nie. Dit sal tog nie werklik enige verskil maak nie. Hy en haar pa het klaar besluit dat hulle sal trou en daar is net geen terugkeer meer nie.
Hy frons diep.
“Jy kan ’n bietjie meer belangstelling toon, weet jy? Die mense praat al oor die bot manier waarop jy ons verhouding aanvaar.”
Sy haal haar skouers liggies op.
“Ek … kan nie opgewonde raak nie … Jy weet tog hoe ek is.”
Hy sug ergerlik. “Ek weet, ja, en dit is die enigste ding wat my moedeloos maak. Hoe gaan ons ’n sukses van die huwelik maak as jy altyd alles so Stosyns aanvaar?”
“Ek is van jongs af geleer om alles te aanvaar en nooit die oordeel van my ouers in twyfel te trek nie.”
Hy staar haar aan.
“Ek begin dink dat jy geen hart in jou het nie, Theresa. Liewe maggies, wat is dan verkeerd met my? Ander meisies val oor hulle voete om my te plesier en jy sien my feitlik nie eens raak nie.”
Sy draai weg.
“Ek het nog altyd gedink dat twee mense trou omdat hulle mekaar liefhet, maar hierdie is ’n saketransaksie.” Haar stem is plat en bitter. “Ons trou omdat ek ’n groot bruidskat belowe is en in ruil daarvoor verskuif jy die grens na waar my pa dit wil hê. Jy verloor nie veel nie … net ’n bietjie grond.”
Sy gesig kry ’n harde uitdrukking.
“Gaan jy kop uittrek?”
Sy haal diep asem voordat sy antwoord: “Ek is twintig jaar oud en nog nie mondig nie. As ek my pa teëgaan, sal hy my onterf en sal ek sonder ’n heenkome gelaat word.” Sy kyk terug na hom. “Maar dis nie iets waaroor jy jou hoef te bekommer nie. Ek het nie ’n keuse nie en dit pas julle uitstekend. Julle sal wen.”
Sias trek ’n gesig.
“Liewe land, maar jy is koelbloedig! Wil jy sowaar vir my sê dat jy hoegenaamd niks vir my voel nie?”
Sy swyg ’n lang ruk voordat sy sê: “Dit sal seker met die jare kom. Geen twee mense wat permanent by mekaar woon, kan onverskillig teenoor mekaar bly staan nie.”
Sy gesig verdonker.
“Nou maar goed, as dit is hoe jy voel, dan sal dit maar so wees. Ek kan ook nie op ’n klip verlief raak nie, en moet dit nie vergeet nie. As jy nie gaan verander nie, gaan jou lewe baie onaangenaam wees.”
Sy haal haar skouers onverskillig op.
“Dit kan my nie skeel nie. Ek het nog nooit juis ’n gelukkige lewe geken nie.”
Hy gluur haar nog ’n paar sekondes swyend aan en stap dan summier van haar af weg.
Theresa byt op haar tande. Ek is nie koelbloedig en gevoelloos nie. Ek aanvaar nie alles sommer maar net nie. Ek het ook verlangens en drome, maar niemand weet daarvan nie. Vir die mense hier is ek net die lelike dogter van Barnard Verhoef, die arme skepseltjie wat darem met haar geld vir haar ’n man sal kan aankeer, dink sy verbitter terwyl sy hom agternakyk.
Sias Beneke is ’n regte haan by die meisies. Hulle is dol oor hom, want hy is ryk en aantreklik. Wat hulle egter nie weet nie, is dat sy rykdom vinnig besig is om te kwyn en dat Theresa sy laaste hoop is om sy prestige te red. Haar pa sal hom ’n aansienlike bedrag betaal die dag wanneer hulle trou en ’n verdere som die dag wanneer sy een-en-twintig is. Dis ’n fortuin. Volgens Barnard Verhoef het sy dan ’n goeie huwelik gedoen en is hy sommer terselfdertyd van sy lelike dogter ontslae. Daarna sal hy sy hande in onskuld was … maar dit weet Sias nie. Ná haar een-en-twintigste verjaardag sal die fonteintjie opdroog en sal die hele Verhoef-fortuin Johannes s’n wees.
Johannes is nors en ontevrede. Hy is omgekrap oor dit wat sy pa in die mou voer. Theresa het hom nog altyd na aan die hart gelê. As broer en suster het hulle dikwels op mekaar se skouers gehuil oor Barnard se onregverdigheid. Hy wil haar nie nou in die steek laat nie, maar daar is ook niks wat hy aan die saak kan doen nie. Sy pa beskou die ruil van sy dogter en ’n klompie duisend pond vir ’n groot, vrugbare stuk van Sias se plaas as ’n goeie transaksie.
Barnard Verhoef is ook nie van plan om alles net daar te laat nie. Hy weet Sias Beneke is in geldelike moeilikheid en as hy sy kaarte reg speel, sal hy sy plaas dalk heeltemal kan inpalm.
Johannes keer sy moeder voor toe sy by hom verbystap.
“Pa gaan die saak deurvoer, Ma.”
Renette knik stadig.
“Dit lyk so. Al my mooipraat het net mooi niks gehelp nie. Hy sal vir Theresa ook in die proses vernietig.”
Johannes frons. “Hoekom is Pa so knaend agter Skoonspruit aan? Sias se plaas is tog nie soveel werd nie?”
Renette kyk vlugtig om haar rond voordat sy antwoord: “Dis oor die goud, Johannes. Sias weet nie daarvan nie en soms voel ek dat ek hom moet vertel, maar … as jou pa dit uitvind …” Sy haal haar skouers op.
“Goud?” Johannes kyk onbegrypend na sy moeder. “Was dit dan prospekteerders wat hy hier gehad het?”
Renette knik. “Sias se plaas grens aan die Blyderivier. Daar is skynbaar meer goud hier as selfs op Pelgrimsrus.”
Johannes haal diep asem.
“Ek dink ons kan daarsonder klaarkom.”
Sy moeder lyk ietwat bekommerd.
“Moenie dat hy agterkom dat jy daarvan weet nie. Ek is veronderstel om die enigste een te wees.”
“Goed, Moeder, ek sal niks sê nie, maar as hierdie ding te ver gedryf word …”
Die ongelukkige blik in Renette se oë laat hom sy sin verkort. Sy loop swyend van hom af weg. Die hartseer bêre sy diep waar niemand kan sien nie.
Dis Nuwejaarsdag in 1880 en op Sonheuwel word die fees voortgesit. Die twee osse braai al drie dae lank aan die spitte en die geur daarvan versprei tot ver in die kloof op. Elke jaar kom die boere van die kontrei hier op ryk Barnard Verhoef se plaas bymekaar om die nuwe jaar in te dans en fees te vier. Barnard is nooit suinig wanneer dit by onthaal kom nie en hy loop en pronk soos ’n pou tussen sy vriende.
Hy het alles wat ’n man kan begeer. Hy het meer geld as wat hy kan spandeer, hy het ’n hardwerkende, lojale seun wat in sy voetspore sal volg, en ’n getroue, voorbeeldige vrou wat hom al die jare nog ondersteun en