://www.kwela.com">
In stede
van die liefde
Etienne van Heerden
Tafelberg
Vir Kaia
I am not I: thou art not he or she: they are not they.
– Evelyn Waugh
Proloog
Dis haar nessie van bene.
Die ruim pelvisbene wat soos die ore van ’n bakoorjakkals die snoet van die stuitjie omraam. Die bekken vorm ’n bak; ’n skulp. In die rondings van die heupe kan jy nog die gulheid van ’n vrou gewaar.
En dan, karig, in die skottel van die beenholte, die hopie krummelbeentjies van die ongebore fetus.
Fyn soos die beenskelet van ’n duif wat jy dood en windverweer aantref.
1
Die rotmotor
Steil en voggelade stoot die aandwind oor Johannesburg Internasionaal. Die vliegtuig sidder met die opstyg.
Die vaart druk Christian teen sy sitplek terug. Hy trek die rek om sy poniestert los en skud sy bruin hare uit. Oorkant hom sit die waardin vasgegespe. Haar kop swaai lui heen en weer teen die rugleuning terwyl die wind die vliegtuig wieg. Haar oë is stip teen die ruim se dak. Sy is gewoond daaraan om die sakemanne wat op ’n Vrydagaand op pad Kaapstad toe is, se oë te ontwyk.
Christian is versot op die opstyg. Melankolie oorweldig hom wanneer hy mensgemaakte metaal voel beur teen die natuur. Dit vertroos hom: die dood as vaste punt.
Om hom sit sommige passasiers met geslote oë, oënskynlik ontspanne. Maar klein plooitjies om die ooghoeke verraai afwagting en ingehoue asem. Enkeles sit in die straal van hul sitplekliggie geanker met die aandkoerant voor hulle oop, hul oë stip op een berig.
Christian kyk by die venster uit. Die lughawe val onder die vliegtuig weg. Daar onder kantel die onafgehandelde verbouings wat skynbaar altyd halfklaar bly. Blinknuwe instaplokale neffens gelapte aanloopbane. Klein geboutjies wat hurk naas die groot gebaar van ’n internasionale lughawe wat skynbaar inderhaas vir Afrika se Renaissance ingerig word. Om ’n nuwe brandweerwa drom ’n troppie verweerde, vaalrooi voertuie asof hulle wag dat die fier sirene ’n stormloop moet lei.
Soos al die verweerde draers in hierdie vlugklas, word die vliegtuig slegs vir binnelandse vlugte gebruik. Die Ribbok kreun deur ’n dwarswind, wip deur ’n trog. Reën druis teen die bakwerk. Om Christian word die verouderde tegnologie ’n besprekingspunt. Koerante word uitgeskud en oopgemaak. Die oë is afwagtend op die waardin: wanneer sal sy die trollie begin deurstoot?
Die stad verdwyn nou onder mis en reën. Christian sug en kyk na sy naels. Van die middaguur af bol cumulus oor die stad. Die vog het laatmiddag, net voordat hy lughawe toe vertrek het, in ’n stortbui uitgesak wat die strate skoongewas gelaat het. Die remligte van plate motors by verkeersligte het in die glinsterlagie op die teer weerkaats.
Die paaie was nes Christian daarvan gehou het. Verraderlik glad weens olie wat in die droë weeksdae uit Johannesburg se swak versorgde voertuie drup. Uit die enjinblokke van minibusse, gesteelde motors met omgeboude enjins en getinte vensters, die sukkelende vragmotors wat, om kapers te ontmoedig, sonder logo en aanduiding van inhoud deur die verkeer beweeg.
Kwaito het by die deure van minibusse uitgedawer. Die taxijoggies wat die skuifdeure oophou, het fluitend en jillend na voetgangers wat moontlik wou saamry, geroep. Die bussies vleg roekeloos deur die verkeer, bedag daarop om soveel moontlik ritte in te palm voordat die spitsuur taan en oorvloei in die nag.
By robotte staan smouse met goedkoop Taiwannese klerehangers, sambokke uit rubber gesny, gieters en tuingereedskap, en sonskerms vir motors. Daar is ook mans wat vir kwaadgeld op die kruisings luier, vonkprop verskuil in die vuis. Net ’n aks van ’n handbeweging en ’n motorruit verbrokkel in kristalle, het Christian gelees. ’n Aktetas of handsak word gegryp, voete klapper deur die verkeer, weg. Daar is ook werkloses, wat skynbaar van tyd en rigting vergeet het, en teen hierdie uur nog wag op ’n laaste opdrag.
Wanneer die Ribbok weer bokspring, hou Christian en die waardin se oë mekaar ’n oomblik lank vas in satiriese uitdaging. ’n Vrou vir risiko’s, dink Christian, en vee sy hand tydsaam deur sy hare. Vir avonture in die blink klubs van Soweto en Athlone. ’n Mooi Zoeloemeisie wat sekerlik haar gedagtes koester oor die sakemanne wat Vrydagaande haar oog probeer vang op die aandvlug Kaap toe.
Hy draai sy kop na die donker ruit. Strome mis, weet hy, tap nou teen die vliegtuig se bakwerk af. Die loods en sy medevlieënier sit sienderoë blind voor die glasruite, dun teen die oopte. Christian skud The Star oop. Sy linkerduim se venusbult is nog sonder gevoel. Die chirurg het gesê dat dit nog ’n aantal maande so sal wees. Maar by tye, sag soos die horinkies van ’n skoenlapper, fladder gevoel weer in Christian se dooie streke. In die linkerduim, die linkervoorarm, die regterkuit en sy borsplaat, waar hy deesdae weer die spuitwater uit ’n stortkop kan verduur ná ’n halwe jaar se gril.
Dan bars die Ribbok bo die wolkbank uit. Die sterre, digby, is skerp. Weswaarts gloei die horison soos ’n perlemoenskulp. Die waardin se gespe klik los, gevolg deur ’n reeks verligte klikke.
Mettertyd kom die vertroude gerinkel van die dranktrollie in die paadjie af. Sy ruik na handeroom en ’n effe goedkoop parfuum wanneer sy oor Christian leun.
“Spawater,” bestel hy. Hy snuif en vryf oor sy neus. “En ’n whisky. On the rocks.”
Terwyl die ruim gevul word met die gesellige geklets van passasiers wat by die toilette toustaan, dink hy terug aan die weke kort ná die operasie. Wippend, pynlik maar geesdriftig, op die gesins-kamersofa voor sy klankstelsel met “Dolby digital surround sound en supercool subwoofer power” – soos klein Siebert graag aan sy maters verklaar – wat bulder sodat die huis se mure skud en die hond na sy mandjie vlug.
Dit was in ’n buierige, melankoliese kitaarsolo van Bruce Springsteen waarin hy homself herken het. By die gedagte aan blou jeans en gevaarlike vroue. Aan die oopskeur van nagstrate. Aan idees en nuwe projekte wat soos aanloopbane voor ’n Boeing se neus strek en wink.
Springsteen dryf dit soos ’n loeiende sirene teen opgedamde middagverkeer in. Soos ’n vliegtuig, beurend teen tam, pakkende vog.
Teen die aandwind in, dink Christian. Dis ek. Ek met die ritssluiters wat my kuitspier binne hou, my voorarm toerits. Met die vertikale snit oor my bors, hier waar my skild behoort te wees, waar ek my skouers moet oopgooi na die wêreld.
*
Suisend verskiet die Ribbok deur die hemelruim. Die turbulensie bo Johannesburg is vergete. Hulle gly oor die stil gelaat van Afrika.
Deesdae is Christian se hart ’n benoude konyn, gehurk in sy bors.
In sy drome kort ná die hartomleidings was dit erger. Die hart was ’n snoet, aan die kop van ’n vark wat snorkend agter hom aandraf.
En toe hy sy arms na Christine lig in ’n gebaar van versoening, om aan haar te sê dat hy haar liefhet, het sy hande in twee swerms vlieë ontplof, draaiend om die stomp, leë polse.
Die loods kondig aan dat passasiers wat teen ruite sit, kan afkyk om daar onder in die donker Karoo die ligspatsel van Matjiesfontein en die befaamde Lord Milner Hotel te sien. Ons is byna daar, sê hy gesellig en om Christian bestel sommige passasiers nog ’n laaste drankie. Hy leun teen die venster. Die koel glas teen sy gesig is ’n vertroosting. Weliswaar daar onder ’n vegie lig, ’n paar helderder ligte: Matjiesfontein. Sou iemand daar onder opkyk na die vliegtuig, wonder Christian, en my dalk sien afkyk? Hy onthou die geur van die ou hotel tydens die koffie drink en koek eet toe hy, Christine en Siebert die dag daar aangedoen het; die dag toe Siebert sy viool daar laat agterbly het. Dit was die laaste stop voor Stellenbosch en die nuwe lewe; die lewe wat hy nou lei.
En Christine se lewe, gebuk daar oor die geraamte in Groenpunt.
Hy veeg oor sy gesig wanneer hy die vliegtuig subtiel voel daal, en onthou hoedat hy ná sy operasie vir die eerste keer weer in die see