n>
LOUISA DU TOIT
Waaisand
Jasmyn
1
“Oppas tog, meisie …”
Vervaard kyk Berna om. Dis die vaderlike toon in die stem, eerder as die daarmee gepaardgaande dringende greep op haar arm, wat haar tot besinning bring. Toe eers besef sy dat sy byna teen die rooi mannetjie in gestap het. Dit was so hittete of sy het onder die massiewe dubbele wiele van ’n swaar voertuig beland.
“Dankie, meneer,” sê sy, en trek haar arm subtiel weg uit die helpende, byna krampagtige greep, sonder om te kyk hoe die man lyk wat aan die arm vas is. Sy voel skaam, en verder het sy haar buite weste geskrik. Dit was nie totaal onbeplan nie, besef sy. Die gedreun het haar in ’n soort beswyming geplaas en sy het vorentoe getree sonder om te dink. ’n Oordeelsfout was dit nie, daarvoor ken sy die stadsverkeer en hierdie bepaalde robotkruising gans te goed. Sy was self soos ’n robot met uitgebrande draadjies diep binne.
Haar hart klop nog hewig. Amper was die tweeling algehele weeskinders. Hulle sou op die gewone tyd by die hekkie van die dagmoeder wag, en daar sou niemand kom om hulle op te laai nie. Ondenkbaar. Sy, wat haar eie behoeftes ten bloede toe verloën om hulle tweetjies tog net goed te kan versorg en grootmaak.
Julia Joubert sou in haar noppies gewees het om haar twee twisappel-kleinkinders eindelik volledig in haar besit te hê. Sy doen mos enigiets in haar vermoë om haar skoondogter se onvermoë te bewys. Maar sou sy die algehele sleur van twee kleuters op haar hande ewe goed kon aanvaar?
Ek het nie meer beheer nie. Ek het uitgehaak, besluit Berna toe sy agterkom dat sy dwarsdeur die groen mannetjie stil bly staan het reg by die voetoorgang, terwyl ander voetgangers oorgestroom het.
“Eers te haastig, en nou glad nie haastig nie.” Haar weldoener se stem. Dus het hy ook bly staan, seker om te kyk dat sy nie weer iets onbesonne aanvang nie.
“Dankie, maar ek wou net iets uit my handsak haal,” soek sy ’n uitweg, en begin dadelik in haar skouersak krap … op soek na niks. Sy weet immers wat daarin is, behalwe die gewone items wat in elke werkende vrou-en-moeder se handsak is. Die nuwe item is die stywe tjek waarmee Christiaan Hartogh haar pas ontslaan het. Drie maande se salaris, jaarlikse bonus, agterstallige verlof. Die pensioenuitbetaling sal later volg.
“U kan maar loop, meneer, en baie dankie,” herhaal sy, en voeg onwillig by: “Dalk het u vandag my lewe gered.”
Maar die man bly nog staan, sodat sy moet opkyk na hom toe. Hy is middeljarig, moontlik van ’n ouer geslag plattelanders volgens sy konvensionele beste klere, met selfs ’n hoed daarby, wat hy nou beleef lig by wyse van groet. Onder die haarlyn is sy voorkop wit. Hy is dus ’n gereelde hoeddraer. In die reënblou oë is daar ’n ietwat vasgekeerde blik, en sy herken dit as dié van iemand wat nie aan die stadsverkeer gewoond is nie. Daarom, miskien, dat hy waaksaam genoeg was om haar amper noodlottige beweging dadelik te onderskep.
“Ek sou geloop het, juffrou, as ek maar net geweet het waarheen,” erken hy nou.
“Is meneer verdwaal?” Om vir hom die pad te beduie, sal meer as net ’n gebaar van erkentlikheid wees. Dit sal ’n reddende daad wees, iets wat haar kan uitsleep uit die poel van bedruktheid waarin sy die afgelope uur verkeer. ’n Uur, ja, dis so lank as wat dit geneem het om al haar bande by Hartogh & Seun af te sny. En dit na alles wat sy vir hulle gedoen het. Die aande der aande wat sy laat gewerk het, dikwels paniekerig moes reël vir toesig oor die tweeling. Gelukkig dat Annalien, haar beste en dalk enigste vriendin op die personeel, in dieselfde woonstelblok as sy gebly het en altyd bereid was om ’n helpende hand uit te steek.
Annalien, wat netnou by haar kom staan het toe sy voor die wye venster trane wegsluk en nikssiende op die woelige stadstraat uitstaar. “Die vroue wat vandag bereid is om ’n prys te betaal vir hulle eer, is maar min, Berna. Wees bly jy is een. Jy sal weer ander werk kry, jy sal regop kom. En jy sal nog Berna wees, nie uitverkoop aan hierdie … hierdie …”
“Sjjt,” het Berna dringend gemaan, bang dat Annalien ook haar werk kan verloor. Wie weet watter woord wou sy gebruik om Hartogh mee te beskryf? Want vir haar het Berna in die kleedkamer kortliks die waarheid meegedeel.
Die ergste was dat die wulpse Cathy gevra het, na die bekendmaking van die nuus van Berna se “bedanking met onmiddellike effek” (dis hoe Christiaan Hartogh dit nogal heel diskreet genoem het): “Was jy nie goed genoeg nie?” O, die duister betekenis van die snedige woorde. Die hoeveelste een is sy op wie Hartogh Junior hierdie strategie beproef het … reg wees, of weg wees?
“Kan ek vir u die pad iewers heen beduie?” vra Berna nou aan die vreemde man wat gerusstellend veel soos ’n oom lyk. Daardie “meisie” van hom het haar so ontwapen; sy, ’n jong weduwee wat in elk geval ’n ontnugterde mens was toe sy onverwags dié staat betree, en sedertdien suf gesukkel is met die sorg van twee woelige kleuters en die stryd om hulle in haar besit te hou. Dis waar, geen hof sal hulle van haar af wegvat en aan die ouma gee nie, so glo en hoop sy. Maar wat as die morele druk te sterk word? Of as Julia dit in haar kop kry om te probeer aantoon dat sy ’n swak moeder is? Iemand wat in ’n onbesonne oomblik amper selfmoord gepleeg het deur blindelings voor ’n lorrie te wou inloop? Emosioneel ontoerekenbaar, sou die argument wees.
“Jirlikheid, meisie, ek weet nou nie,” sê die oom. “Ek het gedink ek weet waarheen ek wil gaan, maar nou weet ek glad nie meer nie.”
“Sê maar, meneer, ek ken die stad.” Al het sy dan nou byna onklaar getrap by die robot, sy het deur en deur ’n stadsmens geword.
“Ek wil nog ’n stukkie plakpapier vir die vrou se winkeltjie op Rensdal gekoop het, maar teen hierdie tyd dink ek verf sal maar net so goed wees, wat.”
“Rusdal?” vra sy belangstellend.
“Nee, Rénsdal.” Hy spreek dit egter steeds uit soos “Rêsdal” met ’n lang “ê”, so half liefkosend. Dan vervolg hy: “Ek wil maar na my bakkie toe, maar ek weet glad ook nie eens meer waar dié staan nie.”
“Kom ons soek hom dan, beduie my net,” bied Berna aan, amper opgeruimd in die wete dat sy hier met ’n tasbare, hoogs oplosbare probleem te doen het. En ook ten dele, snaaks genoeg, omdat sy besef dat sy opeens al die tyd in die wêreld tot haar beskikking het. Vir die eerste keer in hoeveel jaar? En vir hoe lank vorentoe nog? Wat sy die nodigste het, wou sy oor haar dooie liggaam nie van Hartogh vra nie: ’n verwysing. Sy sal hom nie die genoeë gee om haar nog ’n keer te verneder nie … dalk nie deur wat hy sê nie, maar deur wat hy weglaat. Op geen beroepsprofiel waarmee sy vir nuwe werk aansoek doen, durf sy eens haar ondervinding by Hartogh noem nie … want bel hulle hom as referent, hoe weet sy wat hy agter haar rug kan kwytraak?
En selfs al getuig hy positief genoeg, selfs hy weet nie hoeveel werk sy huis toe gevat het, hoe lank sy dikwels nog na hom op kantoor was nie. Daardie verlate uitstap in die leeggeloopte aandstrate, en die skuldgevoel teenoor die kleintjies. Sal sy die littekens daarvan altyd aan haar gees moet saamdra?
“Toe maar, meisie, wys liewers net vir my die naaste kafee, ek dink ek het ’n koppie koffie nou die nodigste van alles,” sê die man toe hy, hinkstappend van verkeersvrese, eindelik saam met haar die straat oorsteek.
“Ek ook, oom,” sê Berna met ’n oorgawe wat haar verstom. Die “oom” het sommer uitgeglip, en hy betig haar nie met die geykte afjak dat hulle nie, sover hy weet, familie is nie. “Ek het die sterkste koffie nou dringend nodig.”
“Nou waarvoor wag ons dan, meisie?”
Sy weet van ’n naby plek waar jy “bottomless” kan bestel. Drie koppies filterkoffie later weet Berna Joubert en Dawie de Vries sommer al veel van mekaar af. En Dawie se verontwaardiging ken geen perke nie. Reken, dat ’n man, en nogal ’n werkgewer daarby, ’n eerbare vrou so boos kan behandel.
Dit vlei haar dat hy haar as eerbaar deurgekyk het. In die stad kon hy maklik ’n tert op die lyf geloop het wat hom letterlik en figuurlik kaal uittrek, of doodgewoon belieg en besteel. “Ag, oom Dawie, dit was ook my eie skuld. Dit lyk vir my ek bly maar ongeleerd in die weë van die wêreldwyses.”
“Wêreldwyses my voet. Sê liewers