haar wag. Soos sy wegstap, speel Riëtte Volker die einste Schubert-melodie.
“Mamma,” fluister Jenny so sag asof sy weet dat dit nie vir almal se ore bedoel is nie. “Hoekom huil Mamma?”
Janine slaan haar arms om die klein lyfie, druk haar teen haar vas, durf nie sê nie, dink net: Ek huil omdat ek jou en Riekie so liefhet, ek wil julle alles gee wat ek nie gehad het nie. Ek wil vir julle vrede kies en musiek en geluk. Ek wil nie hê julle moet sonder ’n pappa grootword nie.
Mevrou Volker neem haar tyd, sy speel Schubert so goed soos sy kan. Die gemeente beloon ook vir haar met ’n hartlike applous.
“Baie dankie, Riëtte en tannie Ciska, julle maak hierdie dag ’n dag om te onthou. As slotlied sing ons nou almal saam die bekendste Kerslied van alle tye: ‘Stille nag, Heilige nag’.”
Tydens die drie versies knip Janine haar oë omtrent tien keer in ’n poging om die tekens van haar seer te verbloem. Sy besef sy kry dit nie reg nie, veral toe ouma Leen onder die slotgebed haar hand vat. Sy hou asem op, maar kan weer nie die trane keer nie. Nou sal almal weet. Nou sal hulle hul afleidings maak, haar jammer kry of lekker kry omdat sy hier weggevlieg het met groot fanfare en teruggekruip het soos ’n hond wat geskop is. Met die uitstap kyk sy af, trek die valletjies van Jenny se rokkie reg en wag in die bank om die strik om die klein middellyfie los te maak en vas te knoop, haar hande die ene bewerasie.
Sy sien nie kans om ’n enkele woord met iemand te praat nie, nie eens met juffrou Ciska nie. Dié word genadiglik deur ’n entoesiastiese groep bewonderaars omring. Ouma Leen vat Jenny se handjie, groet hier en daar, vra hoe dit gaan, knoop kort gesprekkies aan. Aunty Anny spog met Riekie. Janine strompel verby, sien Bennie gesels met ’n man wat sy nie ken nie. Sy loop om by die kar uit te kom. Waar is Jessie met die sleutels?
“Janine!” Iemand roep haar agterna en sy moet omkyk.
Dis Tienke. “Wag vir my!”
Om nie onbeskof te wees nie, moet sy tot stilstand kom.
Tienke sit haar arm om haar. “Toe maar, ek voel nes jy.”
Janine antwoord nie. Hoe op aarde kan Tienke verstaan hoe sy voel! Tienke is gelukkig, sy het vir Bakkies. Hy sorg vir haar.
“Kan ek saamstap?”
Janine knik, die knop in haar keel maak seer. Hulle loop in stilte. Tienke se arm is ’n dooie stomp. Janine wikkel haar los, diskreet sodat sy nie affronteer nie.
Maar Tienke lag. “Hang ek aan jou?”
“Dis bietjie ongemaklik.”
“Sorry. Voorbarig van my. Jou ouma het haar koeksisterresep vir my gegee. Sy is soos ’n tweede ma vir my. Bakkies was van jongs af vriende met jou oupa-hulle, nou verbeel ek my ons kan vriendinne wees.”
Eintlik Bakkies se ma, tannie Agnes, dink Janine, maar sy kan nie praat nie. Sy het so min in Tienke belanggestel, sy weet nie waar sy op skool ingepas het nie. Tienke was nie sportief nie, ook nie vreeslik slim nie.
“Ek was ’n alleenkind,” sê Tienke asof sy weet wat Janine dink. “Bakkies het my gered. Om te dink ek wou niks met hom te doen hê nie. Nou’s ons gelukkig getroud. Kan jy dit glo?”
“Lovers trou met die idee om gelukkig te wees. Ek en Greg is nie. Skies, dalk is ek jaloers.”
Hulle staan onder die boom langs Jessie se kar. Van ver af lyk dit seker of hulle oor koeitjies en kalfies gesels, maar Tienke is besig om na haar toe uit te reik en Janine besef dit.
“Janine, ek is jammer oor netnou. Dit het geklink asof ek van jou verwag om persoonlike sake met my te bespreek. Wou net sê ons huis staan oop, enige tyd. Ek het ook gehuil oor juffrou Ciska se wiegeliedjie. Kom drink by my tee, dan vertel ek jou. Miskien kan ons mekaar help.”
Dis onmoontlik dink Janine. “Hier’s miere,” sê sy, “ons moet omstap.”
“O, goeiste ja, van die bytsoort. Ek moet in elk geval nou wikkel, my niggie-hulle van Clanwilliam kom by ons eet. Geniet julle Kersmaal.”
Toe sy omdraai, besluit Janine miskien tog. “Tienke!”
“Ja?”
“Ek wil graag by jou kom kuier. Sê wanneer.”
“Enige tyd, behalwe van vieruur tot seweuur in die oggend. Ons bak soggens vroeg, maar die winkel is bedags nie te besig nie. Ons twee kan wegglip vir tee.”
In die kar op pad terug van die diens af is ouma Leen so bedagsaam om nie na haar trane te verwys nie. Jenny nestel teen haar aan, kyk na haar op asof sy antwoorde soek. Janine glimlag vir haar. Ouma Leen kyk strak voor haar uit. Klein Riekie op haar skoot speel met haar krale, sit dit in haar mond en suig lustig. Janine gebruik dit om die spanning te verlig en wys vir ousus wat aangaan.
Jenny wip soos ’n Jannie-in-die-kas orent: “Ouma! Riekie eet jou necklace!”
Ouma trek haar asem in asof sy skrik: “Nee, Riekie, dis gagga!”
Riekie trek skuldig die slymerige spulletjie uit haar mond. Ouma Leen knoop die klont sagkens los, ’n verdraagsame glimlaggie op haar gesig.
Janine kan die kromgetrekte artritisvingers nou eers behoorlik beskou. Dat ouma Leen nog met sulke hande kan raakvat, is verstommend. Voel sy dan nie pyn nie? Of is dit makliker om fisieke pyn te verduur as hartseer?
In die huis, toe sy vir Riekie aan haar oorgee, lyk sy so moeg Janine moet op haar tande byt om nie oor haar ook te huil nie. “Ouma …”
“Ja, my kind?”
“Ekskuus dat ek gehuil het in die kerk.”
“Toe maar, ek verstaan dat jy hartseer is. Wat kan ons doen? Jy moet sê.”
“Ouma, ek kan net dankie sê. Ons het julle lewe kom ontwrig.”
Ouma Leen skud haar kop so hewig, die madeliefies op haar hoed bibber. “Nee, Janine, jy sê dit nie weer nie. Versorg jou baba. Ek gaan my hoed afhaal, dan moet ek kyk wat in die oond aangaan. Die kalkoen is vanoggend voor kerk al in. Groente is geskil, ons moet net opsit.”
Werk, werk, werk want die nag kom nader, werk die pyn weg, bly aan die gang, moet net nooit tot stilstand kom nie!
Janine wonder baiekeer wat van ouma Leen gaan word as sy nie meer kan werk nie.
Die middag aan tafel, toe die dogtertjies klaar geëet het en op die sitkamermat met hul nuwe speelgoed gaan speel, besluit Janine om haar aankondiging te maak.
Jessie is besig om poedingbakkies op mekaar te stapel. “Iemand vir ’n tweede porsie?”
Oupa Koen skud sy kop. “Lekker gewees, maar ek soek nou ’n soutproppie.”
Jessie los eers die bakkies, gaan haal die kalkoen wat onder ’n net op die buffet staan en afkoel, en sit dit voor Oupa neer. Hy begin ywerig kerf. “Abie, wat van jou?”
“Kalkoen kry ons net een keer ’n jaar.”
Janine is oorversadig, sy worstel deur haar poeding. Hoekom die naarheid dié keer nie wil afneem nie, kan sy nie verklaar nie. Miskien het die ontsteltenis by die kerk daartoe bygedra, sy was nog nooit lus vir kos as sy gehuil het nie.
“Janine! Janine, haai! Is jy by?” Dis Jessie se hand wat oor haar poedingbakkie huiwer.
“Skies, ek’s ingedagte.”
“Is jy klaar met jou poeding?”
“Gee vir haar ’n soutproppie. Sy’s te skaam om te vra.” Oupa wag nie op ’n antwoord nie, hy hou die kerfmes met ’n skerfie kalkoen na haar toe uit. “’n Velletjie vir ekstra smaak.”
Sy lig haar hand en keer. “Oupa, ek kan nie.”
Langs