μουδιασμένοι, θυμωμένοι, ένοχοι κι ανίκανοι να νιώσουν εμπιστοσύνη ή αγάπη. Στερούνταν το αίσθημα δικαιοσύνης, ηθικής, νοήματος και σκοπού.
Από όσους επαναπατρίστηκαν, το 38% πήρε διαζύγιο εντός έξι μηνών. Το ένα τρίτο των ομοσπονδιακών κρατουμένων ήταν βετεράνοι του Βιετνάμ. Ακόμη κι έτσι, γι’ άλλη μια φορά οι επιπτώσεις του πολέμου στην ψυχική υγεία των βετεράνων παραμερίστηκαν.
Χρειάστηκε να διοργανωθούν διαμαρτυρίες και μαζικές διαδηλώσεις προκειμένου να αναγνωριστεί η οδύνη τους και τελικά χάριν αυτού και μόνο η ψυχιατρική τους απέδωσε τη διάγνωση της Διαταραχής του Μετατραυματικού Στρες (ΔΜΣ), μια ισχνή παραδοχή της δοκιμασίας των βετεράνων και όλων όσων μέσα τους αναβίωναν ή καταπιέζονταν.
Άμαχοι σε καιρό πολέμου
Παρότι εδώ οι συνθήκες ήταν διαφορετικές, ο άμαχος πληθυσμός απειλούνταν κι εκείνος από θάνατο και τραυματισμό. Η έκταση των ψυχολογικών του επιπτώσεων εξαρτιόταν από συνθήκες όμοιες με εκείνες των στρατιωτών, την πίστη και την ηγεσία, το βαθμό και τη διάρκεια της καταστροφής, τη νίκη ή την ήττα και το ποσοστό του πληθυσμού και των αγαπημένων τους ανθρώπων που σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν.
Έτσι, στο βομβαρδισμό του Λονδίνου το ηθικό διατηρήθηκε υψηλό, εκτός μιας μειοψηφίας που επηρεάστηκε εντόνως. Η φύση της ψυχικής διαταραχής ποίκιλλε, όπως και με τους στρατιώτες. Στη Χιροσίμα κατόπιν της έκρηξης της ατομικής βόμβας, ο πληθυσμός που απέμεινε, υπέφερε από συμπτωματολογία παραπλήσια με εκείνη των στρατιωτών με υπέρμετρη κόπωση μάχης.
Παιδιά σε καιρό πολέμου
Τα παιδιά είναι περισσότερο ευάλωτα από τους ενήλικες κι αυτή τους η ευπάθεια αντικατοπτρίζεται στη συγκριτικά υψηλή νοσηρότητα και θνησιμότητά τους. Ακόμη και όταν είναι προστατευμένα, βιώνουν τους βομβαρδισμούς και το χάος κι απορροφούν τους φόβους και τα συναισθήματα των ενηλίκων. Εάν εκλείψει η προστασία που τους παρέχουν οι γονείς τους, οι ανήλικοι υποφέρουν σε ακραίο βαθμό. Η αγωνία στα μικρά παιδιά εκδηλώνεται κυρίως μέσα από ψυχοσωματικά συμπτώματα και συμπτώματα συμπεριφορικών διαταραχών, ενώ τα μεγαλύτερα παιδιά παρουσιάζουν συμπτώματα παρόμοια με εκείνα των ενηλίκων.
Το Ολοκαύτωμα
Το Ολοκαύτωμα υπήρξε η μεγαλύτερη και πλέον γενικευμένη καταδίωξη ενός λαού στην ιστορία, οδηγώντας έξι εκατομμύρια Εβραίους στο θάνατο. Οι επιπτώσεις αυτής της γενοκτονίας τεκμηριώθηκαν επαρκώς και τα αποτελέσματά της παρακολουθούνται στην πορεία τριών γενεών μέχρι και σήμερα.
Ενόψει της εξόντωσής τους, έγινε γνωστό ότι οι ψυχιατρικές ασθένειες, οι αυτοκτονίες, η υπέρταση και οι πόνοι στο στήθος είχαν αυξηθεί κι έτσι ήδη στα στρατόπεδα συγκέντρωσης ο θάνατος έως και των μισών κρατουμένων ήταν ζήτημα εβδομάδων. Μερικοί ακροβατούσαν μεταξύ ζωής και θανάτου. Ήταν αδυνατισμένοι, με όψη γερασμένη, συναισθηματικά μουδιασμένοι και γνωστικά ανεπαρκείς. Τα αντανακλαστικά επιβίωσής τους εξανεμίστηκαν κι έμοιαζαν σαν σκιά του εαυτού τους. Βρισκόντουσαν σε ένα επίπεδο πέρα από εκείνους που αντιμετώπισαν την κόπωση της μάχης.