niet naar het aanzien,
maar oordeelt met een rechtvaardig oordeel.
Assertiviteit: het toepassen van al deze vaardigheden in de juiste balans, om zo op het belang van jezelf en de ander te achten. Behandeld in hoofdstuk 2.
1.2.3 Karakter en persoonlijkheid
Geduld en beheersing: neem je tijd, blijf rustig, ga geen druk zetten, laat de ander uitspreken (dus niet gelijk ontploffen), intonatie- en stembeheersing.
Vergevingsgezindheid is soms moeilijk, maar wrok en haat kosten veel energie. Het verleden blijft je dan op een beladen negatieve manier achtervolgen en kan soms ook escaleren. Probeer te verwerken wat er is gebeurd.
Inlevingsvermogen of empathie wordt verbeterd als je jezelf goed kent. Weet wat van jezelf meespeelt in het contact met de ander. Bijvoorbeeld een obsessie (onder andere gelijk moeten hebben, perfectionisme, wetticisme, verslaving, controledrang) verminderd vaak je inlevingsvermogen. Obsessiedrang drukt dat namelijk weg. Je moet dan per se iets hebben. Wat de ander voelt of denkt raakt ondergesneeuwd en verhuisd naar de achtergrond.
Eerlijkheid: Oneerlijkheid lost niets op. Om een oud spreekwoord aan te halen: Al is de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt haar wel. Uiteindelijk val je toch door de mand en zijn de gevolgen vele malen erger. Alleen bij juiste en zo volledig mogelijke informatie bereik je iets. Zeker op de langere termijn. Liegen valt onder onvolledige, incorrecte informatie, maar is vaak ook onwil en geen respect. Soms kan angst ook een rol spelen.
Vermogen tot zelfcorrectie/corrigeerbaar zijn: ben je corrigeerbaar? Of moet je altijd gelijk hebben? Vind je dat je nooit fouten maakt? Ervaar je positieve feedback (opbouwende kritiek) als een persoonlijke aanval? Voel je je snel afgewezen? Of heb je het tegenovergestelde: raakt je niets of dringt er niets bij je door?
Allemaal dingen die in de weg staan om goed te kunnen communiceren en conflicten op te lossen. Hoe meer corrigeerbaar je bent, hoe makkelijker het oplossen van conflicten gaat. Binnen alle redelijkheid uiteraard. Niet corrigeerbaar zijn is een van de allergrootste problemen binnen communicatie. Iedereen maakt fouten, maar als men ze niet wil inzien en toegeven dan blijven de problemen gewoon bestaan. Sterker nog door deze onwil om te veranderen, stapelen zich de problemen op en situaties worden steeds meer onhoudbaar. Oncorrigeerbare opstellingen maken relaties, werkverbanden, vriendschappen, de mooiste initiatieven en projecten stuk. Niet zozeer door de fouten zelf, maar doordat ze niet worden opgelost.
Het vermogen tot zelfkritiek en (zelf-)onderzoek staat in nauw verband met je corrigeerbaarheid. Dit vermogen om naar jezelf te kunnen kijken vergroot namelijk het vermogen tot corrigeerbaar opstellen. Redenen waarom dat vermogen er minder of soms gewoon niet is kunnen uiteenlopend zijn. Van angst voor afwijzing tot gebrek aan inlevingsvermogen, een slecht waarnemingsvermogen, signalen negeren, geldingsdrang maar ook simpelweg gewoon jaloezie. Hoe lager dit vermogen tot zelfkritiek, hoe minder succesvol de communicatie en conflictoplossing.
Een stuk basisvertrouwen is heel belangrijk. Je geeft dan sneller aan waar je mee zit. Zo lossen conflicten eerder op en gaan geen langdurig eigen leven leiden of zelfs escaleren. Angst weerhoudt vaak het aangeven en uitspreken. Terwijl naar mijn ervaring het aangeven bij 80% van de gevallen in goede aarde valt. Voor die overige 20% moet je een beetje opletten om verdere kwetsuren of beschadigingen te voorkomen. Een gezond stuk wantrouwen werkt daar weer beschermend in. Je bent dan voorzichtiger en voorkomt zodoende meer schade. Uiteraard lukt dat nooit helemaal maar het risico op onnodige schade neemt op die manier wel af. Zodra je in de gaten hebt dat je onnodig gekwetst wordt, en de ander is niet corrigeerbaar, stel dan zo snel mogelijk de grens.
Soms moet het basisvertrouwen nog helemaal opnieuw opgebouwd worden vanwege onderliggende beschadigingen uit het verleden. Verwar dit echter niet met een gezond stuk wantrouwen, wat gewoon moet blijven bestaan. Want daardoor ga je eerst kijken naar wat voor vlees je in de kuip hebt. Ook is het mogelijk dat door beschadiging de verkeerde persoon wordt vertrouwd. Het herstel en opbouw kan je vergelijken met het proces van (opnieuw) het ijs op gaan na een harde val. Voorzichtig, voetje voor voetje, langzaamaan weer vertrouwen opdoend.
Vertrouwen opdoen is als voor het eerst het ijs opgaan, voetje voor voetje.
1.2.4 Zelf-en mensenkennis: jezelf en de ander liefhebben
Jezelf kennen en accepteren: signalen van je lichaam toelaten en serieus nemen. Weten wat je voelt en ervaart: spanningen, steken, misselijkheid, rillingen, enzovoort. Weet ook van jezelf wat je tekortkomingen en kwaliteiten zijn. Onderzoek waar je je op kunt focussen: je tekortkomingen verminderen of je kwaliteiten vergroten? Waar liggen de mogelijkheden?
Weten wanneer je projecteert: dus wanneer jij jouw gevoelens en gedachten voor de ander invult, of als je invult hoe een ander over jou denkt of voelt. Projectie gebeurt regelmatig vanuit onopgeloste zaken uit het verleden, die je alsnog wilt oplossen of je tegen wilt beschermen.
Gezonde eigenwaarde en zelfbeeld: jezelf en de ander op juiste waarde schatten. Je bent gelijkwaardig en hebt ook recht op gelijke behandeling en respect.
Mensenkennis: ken de ander. De belangrijkheid hiervan bij communicatie heeft natuurlijk geen uitleg nodig. Zeker wanneer het gaat om het voorkomen en oplossen van conflicten. De handleiding van iemand kennen voorkomt hooglopende ruzies of emoties. Echter deze kennis ontstaat door ervaring en wijsheid (= kennis + inlevingsvermogen + ervaring). Zelfkennis en -inzicht dragen hier zeker ook een steentje aan bij.
Heb je naaste lief zoals jezelf, is niet voor niets zo geformuleerd. Heb je je zelf niet lief dan kan je de ander ook niet liefhebben. Om jezelf beter lief te hebben, moet je jezelf beter kennen, om te weten wat je prettig vindt en wat niet. Je moet wel weten wie je liefhebt natuurlijk. Hierdoor kan je je ook beter inleven in de ander. Even om misverstanden te voorkomen: jezelf liefhebben is niet hetzelfde als egoïsme. Egoïsme stelt de onmiddellijke behoeftebevrediging van het eigen ik centraal, zonder rekening te houden met schade voor datzelfde ik of de ander. Dat is heel wat anders dan iemand die zichzelf liefheeft. Want die zal juist proberen zich van dingen te onthouden die schadelijk zijn, zelfs als die een directe behoefte tijdelijk vervullen. Ieder mag voor zichzelf invullen wat die dingen zijn.
Mattheüs 22:39
Het tweede, hieraan gelijk, is dit: ’Gij moet uw naaste liefhebben als uzelf.’
1.2.4a Triggers
Ken je triggers (activeersignalen)
Triggers activeren gedachten- en gevoelspatronen en lichamelijke reacties vanuit je verleden. Alles aan emoties, beelden en rationele herinneringen is ooit opgeslagen. Zodra er ook maar iets gebeurt wat op die herinneringen lijkt zijn ze geactiveerd en komen ze naar boven.
Oude pijn, woede of angst kan dus getriggerd worden tijdens een conflictsituatie. Het is van belang deze triggers in kaart te brengen voordat je begint met hoofdstuk 3 Conflictoplossing: HBD (Herkennen, Bezinnen, Doen). De triggerlijst is als bijlage 4 met dit doel toegevoegd. Inzicht hierin is van groot belang vanwege het omgaan met bijvoorbeeld gevoeligheden, je manier van reageren, onderscheiden heden/verleden, obsessies, verslavingen, projectie en dergelijke.
Door een trigger kan je overmatig of onterecht boos zijn, omdat er onverwerkte boosheid uit het verleden naar boven is gekomen. Iemand uit het verleden is dan verantwoordelijk voor die boosheid en niet de persoon waar je nu mee te maken hebt. Een onschuldig iemand krijgt dan die lading uit het verleden over zich heen.