համեմատ: Ընդհանուր առմամբ մեծամասնությունը բաղկացած էր չքավորներից:
Հանկարծ Աթանեսի ուշադրությունը գրավեց շրջանից դուրս կանգնած մի տասը տարեկան մանուկ:
– Պզտիկ, ա՜յ պզտիկ, – ասաց նա, – մի առաջ եկ ռեխըդ տեսնեմ:
Մանուկը մոտեցավ շփոթությունից արխալուղի թևը ատամներով կրծոտելով:
– Ադա՛, դու փալան կարող Օհանի թոռը չե՞ս, ցորեն ծախող ցընգռ Ասատուրի տղան:
– Այո՛, – պատասխանեց մանուկը ամաչելով իր հոր անվանը կպած ծաղրական ածականից, որ շարժեց աշակերտների միահամուռ ծիծաղը:
– Ադա՛, մեջքիդ արծաթե քամար ես կապե՞լ: Փա՜հ, փա՜հ, հայրդ վաճառական է դարձել, ադա՛, դո՞ւ էլ ես ուսում առնում: Դե ասա աշխարհը լուսավորվեց, պրծավ, էլի՜: Փա՛հ, ես քո պապի փալանը, – կամեցավ ավելացնել Աթանեսը, բայց զսպեց իրեն և հարցրեց.
– Անունդ ի՞նչ է…
– Լևոն…
– Օհո՜, դե ասա Լևոն թագավորի քթի ծակիցն ես ընկել, է՛լի: «Ա՜յ ես քո պապի փալանը», – նորեն կամեցավ ավելացնել Աթանեսը և նորեն զսպեց լեզուն: Վերջապես ուսումնարանի պահապան Մելքոնը ազդարարեց, թե Մարտին Բաղդանիչը գալիս է: Մի քանի վայրկյանում բակը դատարկվեց, աշակերտները վազեցին դասարանները: Աթանեսը ոտքի կանգնեց, չուխայի թևերը ուսերից ցած իջեցնելով, մի բան, որ ասիական սովորությամբ հարգանքի ու խոնարհության նշան է:
Մարտին Բաղդանիչը միջին հասակից քիչ բարձր մի մարդ էր, երեսը չեչոտ, կարճ միրուքով և կռտած բեղերով: Նրա աջ այտի վրա կար ինչ-որ վերքի հինգ կոպեկանոցի մեծությամբ մի սպի, որ նրա դեմքին տալիս էր սիբիրականի կերպարանք: Դժվար էր որոշել նրա տարիքը, որովհետև եթե կարճլիկ միրուքը ալեխառն էր, գլխի մազերն ու ունքերը տակավին սև էին, եթե ատամները փտած ու սևացած էին, քայլվածքն ուներ պատանեկան աշխույժ, ձայնը երիտասարդական հնչյուն: Նրա կռտած բեղերն ունեին քթախոտի գույն, երևի այն պատճառով, որ ծխախոտը ծխում էր առանց ծխափողի: Այս վերջին հանգամանքն ապացուցվում էր նաև նրա աջ ձեռքի երեք մատների դեղնածությամբ:
Նա դասարան մտավ գլուխը կրծքին թեքած, կարելի էր կարծել, որ մի աներևույթ ձեռ կմշտում էր նրա պարանոցը:
– Հայրի՛կ, – ասաց Վարդանը, որ զուրկ չէր դիտողության ընդունակությունից, – տեսչի վզի վրա խոց կա:
– Սո՛ւս, – սաստեց նրան Աթանեսը, – գլո՛ւխ տուր:
Հայր ու որդի հետևեցին տեսչին: Սկզբում Աթանեսը շփոթվեց տեսչի կապտագույն մունդիրից ու դեղնագույն կոճակներից, բայց, շուտով հիշելով, որ երկու տարի առաջ այդ մարդուն վաճառել է մի քանի արշին մահուդ, հազաց և մտքում ասաց. «քո չոփուռ երեսը…»:
– Բարով ես եկել, Աթանես աղա, – արտասանեց տեսուչը, – ի՞նչ կհրամայես: Հա՛, որդուդ բերել ես, որ ուսում տամ: Լա՛վ, լա՛վ, շա՜տ լավ, կտանք է՛լի ի՞նչ կա: Սո՛ւս, գարշելինե՜ր, տեսնո՞ւմ եք, որ մարդու հետ եմ խոսում: Խոնարհ տղայի է նման: Անունդ ի՞նչ է, ա՛յ տղա: Վարդա՞ն: Լավ անուն է, զորավոր: Գրել-կարդալ իսկի չգիտե՞ս: Ոչի՛նչ, ոչի՛նչ, շուտով կսովորեցնենք: Լռելո՞ւ եք, թե չէ, ավազակնե՛ր, – գոչեց նա ձեռի քանոնը ուժգին զարնելով սեղանին:
Բայց աշակերտները չէին հանգստանում: Նրանք զանազան միմոսություններով աշխատում էին միմյանց ծիծաղեցնել, բոթում էին, խտխտում, թղթի կամ հացի գնդակներ արձակում իրար վրա:
Առանձնապես աչքի էր ընկնում թուխ դեմքով ու ծուռ քթով մի տասը տարեկան տղա: Նա այնքան ճարպիկ էր, որ ձեռնասուն կապկի պես կկզում