Эпосы, легенды и сказания

Идегәй. Татар халык дастаны


Скачать книгу

«кием» дигән сүз булган.

      62

      Яр салу – аваз салу.

      63

      Бүз бала – биредә «асыл бала» мәгънәсендә.

      64

      Аякта – азакта, соңында.

      65

      Кайтием? – Кайсылай итәем, нишләтим?

      66

      Бәйге тоту – ярышта җиңү.

      67

      Яурын – калак сөяге, арка турысы.

      68

      Ал кара кеш – биредә ал сүзе төсне түгел, бәлки бик яхшы, югары сыйфатлы булуны аңлата.

      69

      Давылбаз – кош чакыру өчен күннән ясалган барабан.

      70

      Болгардаен (болгар кебек) – бу урында «күн» мәгънәсендә, болгари тун.

      71

      Айтулы – Идегәйнең хатыны булачак кыз исеме.

      72

      Ару – биредә «сылу» мәгънәсендә килә.

      73

      Кадыйрбирде – Туктамыш хан улы, 1419 елда үтерелә.

      74

      Xанәш – хан хатыны, ханча.

      75

      Аналыклар – тәрбияче өлкән хатыннар.

      76

      Ту бия – колынламаган бия.

      77

      Чүмәк – аяклы бишекнең астына куелган кран.

      78

      Төбәк – бишекнең төбе.

      79

      Семәк – бала тотыну өчен бишеккә куелган әйбер.

      80

      Алкыш – яхшы теләк.

      81

      Норадын – Идегәйнең улы. Вариантларда Норалын, Морадым, Нургали, Нургадил формасында да очрый. Тарихи документларда Нуретдин буларак билгеле. 1419 елда үлә.

      82

      Кам – камканың бер төре.

      83

      Йөрге – биләүсә.

      84

      Клакай камка – алтын яки көмеш аралаштырып, бизәкләп тукылган ефәк тукыма, чатма, парча.

      85

      Явыр – яу ире, яугир.

      86

      Карачы – биләр һәм мирзалар сыйныфының иң югары кешеләре.

      87

      Егач – җимеш агачы.

      88

      Сумгыллау – көязләнү.

      89

      Яу микән, ил микән – «дошман микән, дус микән» мәгънәсендә.

      90

      Кынаб – кын, кыны.

      91

      Шыгавыл – ишек сакчысы.

      92

      Сараяк – сары аяк, сары кәсә.

      93

      Аңдыру – кисәтү, сиздерү, аңына төшерү.

      94

      Куксымый – исләнми.

      95

      Чулман – Кама елгасы.

      96

      Мәлем – мәгълүм.

      97

      Иңкәю – иелү.

      98

      Искемне бирсәм – иләмәс – ягъни иске киемне бүләк итеп бирсәм дә кадерсезгә кимәс.

      99

      Тулгау – тезмәләп әйтү, җырлау.

      100

      Якмады – йогышмады, ошамады.

      101

      Кашкару – чаллану.

      102

      Кул – гаскәрнең бер як канаты.

      103

      Күч