торды да, нишләргә, ни дияргә белмичә, җавап эзләгәндәй, Сафиулла кое капкачын ачты, иелеп, түбән карады.
– Аларга да диярмен.
– Кемнәргә тагын?! – диде Сафиулла, коедан аерылып.
– Фатыйма белән Җәмилә апайларга. «Әни» диярмен. Үз итәрмен. Бәлки… яратырмын да әле.
Дөрләп янган җан учагының соңгы ялкыннарын, соңгы утлы күмерләрен таптап сүндерергә теләгән шикелле, Сафиулла баскан урынында таптанып алды да, иренен тешләп, читкә атлады, бая малай поскан мунча почмагына сыенды һәм бүрәнәгә китереп сукты. Аркасына тагын – бу юлысында түбә кыегыннан – бөгелеп торган мул кар ишелеп төште. Ул малай алдында тыелырга кирәклеген дә онытып елый иде инде.
– Нигә елыйсың? – дип сорады малай, аның янына килеп.
– Еламыйм мин… Габдуллаҗан… Үзем еламыйм, җаным елый.
– Ә үзең нишлисең соң?
– Үзем уйлыйм. Нишләрсең инде, дим. Нигә гел шушылай йөртәбез без сине, дим. Авылдан авылга, каладан калага… Нигә сине бер генә җирдә тотарга, бер генә мәдрәсәдә сабак алдырырга җай җук икән, дим. Нигә син… дим… – Сафиулла кинәт борылды да, малай алдына тезләнеп, аны кочып алды.
– Уйлама, Сафиулла агай. Берни уйлама. Алайса, мин сиңа «әти» димәм. Әйдә, илт. Галиәсгар җизниләргә илт. Тик мин бик кыска вакытка да бүтән кешегә «әти» димәм инде.
– Нигә алай… Габдуллаҗан?
– Үз атаң сеңлесе иренә «әти» димиләр.
– Бусы нигә?
– Шәригать кушмый, – диде малай, зурларча кырыс итеп. Һәм, тирән итеп тын алгач, Сафиулладан аерылды да ачык капкага таба атлап китте.
Авыр йөк тарткан атның башын чайкаганы кебек, Сафиулла, үз иңендәге карны, үзенең күз яше белән бергә күңелен тутырган авыр уйларны да кагып төшерердәй булып, башын әллә чайкап, әллә кая куярга белми айкап алды да малайга иярде. Хәзер инде ул малайны түгел, ә нәни Габдулла дәү Сафиулланы каядыр илтеп куярга алып китте кебек тоелды. Сафиулла кое яныннан узышлый аның капкачын ябып куйды; буласы эш булды, бүтән чарасы калмады. Ул, иелеп, әрҗәне күтәрде.
Капкадан чыккач, малай аңа:
– Әрҗәмне үземә бир, – диде. – Авыр түгел ул. Миңа инде берни авыр түгел.
– Мә алайсаң, – диде Сафиулла, аңа әрҗәне сузып. – Ие, авыр түгел. Аның каравы… язмышың авыр… Җәле, әйтеп бак: безгә кай тарафка барасы?
Габдулла, чаттан борыласына ишарәләп:
– Кайтканда күрсәттең ич, – диде.
– Карале, Габдуллаҗан, анда барганчы бераз гына сөйләшеп алсак ярармы?
– Нигә ярамасын икән, Сафиулла абзый?
– Ирләрчә сөйләшсәк, дигәнием.
– Белмим инде тагын. Мине, мулла малае дип, шәкерт дигән булып, гелән күп сөйләштерәләр. Торган авылларда да, Казанда да.
– Анысы… Монда кайтышлый мин дә ким куймадым. Сөйләшергә, сөйләштерергә мин дә оста – Алты-биш Сапый! Җиңелчә кеше мин. Күп сөйләшәм. Һы, Алты-биш Сапый, диң, ә? Кем беренче шулай дигән, кем таккан, ничек ияреп киткән – Алла белсен!.. Ярар, сүз бу хакта түгел, – дигәч, ул капка төбендәге такта утыргычның карын эшереп төшерде дә, тәмәке янчыгын алып, шунда утырды. – Туңмассыңмы?
– Рәхәт кенә ич әле.
– Утыр алайса, – диде Сафиулла, бераз уйланып торгач, тәмәке янчыгын кире кесәсенә тыгып куйды.
Габдулла,