axmaqlıqdır, lakin öz imkanlarının sərhədləri olduğu kimi, dünyanın və həyatın da sərhədləri olduğuna inanan ağıllılıq, bu cür ağıllılıq gülüncdür. Ağlında təvazökarlıq yoxdur. Sən ağlının həbsxanasından qaçmağa çalışırsan və qaçış hərəkətinə, azadlıq axtaran roluna, intellektual cəsarətinə aşiq olursan. Budur, təbiətin gözəlliyinə, həqiqətən sənin ola biləcək yeganə şeyə baxırıq və sən nə edirsən? Boş-boş danışırsan. Anlamadığın şey budur ki, Budda ilə adi bir insan arasında, oyanmış insanla cahil arasında heç bir fərq yoxdur. Yeganə fərq ondan ibarətdir ki, Budda bundan xəbərdardır, cahil isə bilmir. Sən ağlına rəğmən yox, ağlına görə axmaqsan”.
“Yaxşı, mən axmaq olmağı necə dayandırım?” – Demək olar ki, aqressiv şəkildə soruşdum.
“Diqqətli olmaqla, – deyə təhlükəli dostum cavab verdi. – Aradığın hikmət budur. Düşüncələrinin hərəkətinə diqqət yetir, o qədər diqqətli ol ki, onların heç biri səndən qaçmasın. Sonra yol tənzimləyicisi ol. Fikirlərini sola, sağa yönəlt. Dayanma işarəsi qoy, onları dayandır. O zaman beynindəki pozğunluq aradan qalxacaq. Bunun ardınca səssizlik gələcək. Və bu səssizlik: Kainata qapı".
Dedi ki, mən elə burda, damdan başlaya bilərəm. Başlanğıc üçün səslərdən, qulaqlarıma gələn ən kiçik səsdən belə xəbərdar olmalıyam. Mən bu səslərdən yapışmalı, onları təcrid etməli, tədqiq etməli və mənbəyini müəyyən etməyə çalışmalıyam. Onlar öz mənbələrinin görüntülərinə çevriləndə mən o obrazları beynimdə düzəltməliyəm. Təbii ki, məndən yayınmağa çalışacaqlar. Amma onları həqiqətən görürmüş kimi aydınlaşdırana qədər saxlamalıyam. Buna nail olanda düşüncə pozğunluğum dayanacaq.
Və sonra: sükut!
Gözlərimi yumdum. Yoqanandanın addımlarının yumşaq şəkildə geri çəkildiyini eşitdim. Səssizlik yarandı. Bu, mənim əbədi təlatümlü zehnimin səssizliyi deyildi; ilk əvvəl heç bir səsi qeydə almayan qulaqlarımdakı sükut idi. Sonra gəlməyə başladı: əvvəllər eşitdiyim, lakin onlara əhəmiyyət vermədiyim səslər. Ağaclarda küləyin yumşaq xışıltısı. Axının şırıltısı. Nəfəsim. Aşağıdakı otaqlarda mızıldanan səslər. Keçinin mələməsi.
Bağlı gözlərimin arxasındakı qaranlıqda səslərin mənşəyinin qeyri-müəyyən formalarını görməyə başladım. Amma nə qədər çalışsam da, onları aydınlaşdıra bilmədim; yaddaşımda ağacın, dərənin, keçinin vizual görüntülərindən daha çox dumanlı, uçuşan anlar qaldı. Nəfəsimə diqqət yetirməyə başladım. Nəfəs alarkən nəfəsimi izlədim; nəfəs verərkən nəfəsimi izlədim.
Birdən içimdə nəsə yerindən tərpəndi, nəsə parçalandı, az qala çart səsi eşitdim. Əvvəllər heç vaxt belə bir şey eşitməmişdim. Hiss etdim ki, bədənimi tərk edirəm. Uzaqdan özümü görə bildim. Mən Himalay dağlarının şimal tərəfində bir dağ evinin düz damında bardaş qurub oturmuş gənc bir adam gördüm. Ayaqları palçıqlı, çox köhnəlmiş, elastik altlığı olan bir cüt dağ çəkməsi var idi. Boş yun şalvar və qəhvəyi yun sviter geyinmişdi. Sifəti solğun idi və günəş yanığı ləkələri ilə örtülmüşdü. Maili çiyinləri yorğun görünürdü, sanki sıldırım yamaclarda ağır bel çantasını daşıyan o deyildi.
Qulaqlarıma gələn səslər də fərqli idi; onları eşidən kimi o qədər aydın görürdüm ki, onlara toxuna bildim. Keçi ağlayanda mən onun kürəyinin əyri formasını və gözlərinin kifayət qədər axmaq baxışlarını görürdüm; onun necə əyilib bir tutam ot dişlədiyini görürdüm. İt aşağı yamacda hürəndə açıq ağzından çıxan ağımtıl nəfəsi görürdüm və onun qulaqlarını necə şəklədiyini, quyruğunu yellədiyini, burnunu yerə sürtdüyünü və bədənini necə rahat istirahət vəziyyətinə gətirdiyini gördüm.
Adi səslərə getdikcə daha çox nüfuz edən kiçik bir zınqırovun ritmik cingiltisi çətin eşidilən, az cingiltili taxta cırıltısı ilə müşayiət olunurdu. Hər iki səs dərin bir su axınına büründü. Az cingiltili taxta cırıltısı mənə yatağında bir az ilişib qalan su çarxının fırlanmasını xatırlatdı.
Başa düşdüm ki, bu səslər Navanqın maniçokorundan, yaxınlıqdakı axar suların gücü ilə fırlanan dua çarxından gəlir. Bütün digər səslər itdi. Onları hələ də eşidirdim, amma arxa planda qaldılar. Diqqətimi su ilə idarə olunan dua çarxının fırlanmasına cəmlədim, çarx hər dönəndə kiçik bir mis zınqırov cingiltili səs çıxarırdı. Gözlərimin arxasındakı qaranlıqda çarxı aydın gördüm. Suyun onun kəsiklərinə necə töküldüyünü və ölçülmüş təkanlarla onu necə çevirdiyini gördüm. Ağacın üzərində yaşılımtıl kif izləri var idi. Çarxın ortasında Navanqın mantrasını, çarxın hər bir dönüşü ilə təkrarlanan duanı ehtiva edən kiçik bir təbil var idi.
Buddist mantranı təkrarlamaqla ruhunu təmizləyir, düzgün yaşamaq üçün verdiyi andları təzələyir, eqoist və zorakı davranışlardan imtina edir. Hər dəfə çarx çevriləndə və zəng çalanda onu eşidənlərin hamısı ağlında Om Mani Padme Hum-u təkrarlayır, bilir ki, padma onların ürəyi olan lotus, mani isə onların qəlbində yaşayan daş-qaş, yəni Budda deməkdir.
Fırlanma psixofizik dünyanın əsas qanunudur. Maniçokor –Tibet dua çarxı bu qanunun simvoludur. Davamlı olaraq fırlanan və kiçik zəngin cingiltisi ilə diqqəti özünə çəkən simvol Kainatdakı bütün cisimlərin və qalaktikaların fırlanmasına diqqətimizi cəlb etməyin hipnotik bir yoludur. Beləliklə, mənəvi oxun fırlanmasına, sevgiyə və xoş niyyətə əbədi inamdır.
Birdən havaya qalxdım və düzənlik boyunca havada süzdüm. Dağların arasında əks-səda verməyə başladım. Hiss etdim ki, bu, Kainatın səsidir. Bütün dünya içimdə titrəyirdi. Mən kosmik enerjinin ritmini tutdum və onunla bir oldum.
Daha da yüksəldim. Aşağıda ağ buludlarla səpələnmiş kəndin gözəlliyini gördüm. Buludlar fırlanır, birləşir, ayrılır, bir-birinin ardınca qaçır, şişir, azalır, genişlənir, yayılır və öz növbəsində mənim mənzərəmə buzlaq, qaranlıq kanyon, tarlalar vadisi, sıçrayan şəlalə, göl təklif edirdi. Hər şeyin rəngi həmişəkindən daha kəskin, daha aydın idi. Üstümdəki səma təmiz mavi idi. Bu, boşluq kimi təəssürat yaratmadı; demək olar ki, odlu qırmızı və sarı qayalıqların mənzərəsinin üstündə məxmər kimi mavi pərdə hiss olunurdu.
Yeni anı yaşamağa başladım. Dəqiqələrin, saatların, saniyələrin anını deyil, günəşin, ayın, ulduzların ritmini yaşamağa başladım. Mən səma cisimlərinin Yerdəki həyatın nəbzini necə tənzimlədiyini hiss edirdim. Buludların, qarlı zirvələrin, buzlaq göllərinin və kölgəli kanyonların arasından saqqallı bir gəncin oturduğu düz dama doğru süzürdüm və onun bağlı gözlərindən içindəki dünyanın genişliyinə baxırdım.
Ruh bədənə qayıdırdı. Lakin o, içəri girməzdən əvvəl saqqallı adamın arxasında oturmuş, dayanmadan başının arxasına baxan Yoqanandanı gördü. Unudulmaz an: damda bədənim, dağların üstündə ruhum, arxamda Yoqananda və onun baxışları məndə. Bu, sadəcə bir saniyə idi; sonra ruh və bədən yenidən birləşdi.
Gözlərimi açıb geriyə döndüm. Yuxu görmürdüm, Yoqa-nanda həqiqətən arxamda oturmuşdu! Mənə maraqlı bir təbəssüm bəxş etdi. Qəribə yorğun, az qala tükənmiş görünürdü. Başa düşdüm ki, gördüyüm görüntülər