sizi eşidir.” “Hansı uşaq? – İoseba Sandro əminin kimi nəzərdə tutduğunu bilmirmiş kimi soruşdu. – Mən burda uşaq görmürəm.”
Nənə soyuqdan donmuş halda evə girdi. “Sonra da deyirsiniz ki, əlamətlərə inanma. Səhərdən işim düz gətirmirdi.” “Nə üçün başıaçıq çıxmısan?” – xalası soruşdu. Amma nənə ona fikir vermədi, bəlkə heç onu eşitmədi də. Əllərini hələ də qarnına sıxmışdı, elə bil qarnı ağrıyırdı. Amma doğrudan da qarnı ağrıyırdı, bərk həyəcanlananda həmişə qarnı ağrıyır. O hələ sakitləşməyə macal tapmamışdı, amma onsuz da narahat olan qonşuları bir az da narahat etməmək üçün qorxusunu və həyəcanını gizlətməyə çalışırdı, əslində deməli olduğunu demirdi, etməli olduğunu etmirdi, nəyi desə, necə etsə daha yaxşı maskalana biləcəyini fikirləşirdi. Məsəlçün, əvvəllər öldürsəydin də, əllərini qarnına sıxdığı halda qonşuların qabağına çıxmazdı. Və ya İosebaya təklikdə dediklərini adam arasında deməzdi, çünki onun İosebaya dediklərini başqalarının eşitməyi vacib deyildi. Amma indi İosebanın qabağında dayanıb dedi: “Heç olmasa bircə gün içmə! Nə xəbərdi, bəlkə dünyadakı bütün çaxırı sən içmək istəyirsən?” Qonşusunu təhqir etdi, özü də məhz qonşusunun ondan minnətdarlıq gözlədiyi vaxtda, çünki ən çətin vaxtda qonşunun yanında olmuşdu, o isə gəlib dayanır qabağında və deyir ki, nə üçün içirsən; axı kimin nəyinə lazımdır mən hər gün içirəm, ya birgündənbir. Öz puluma içirəm, başqasının hesabına içmirəm ki. Bir də içib nə edirəm, kimisə söymürəm, heç kimin evinə hücum çəkmirəm. Bir də ki, İoseba öz cəzasını tənhalığıyla çəkmişdi! Nənə isə onu qonşuların qabağında biabır etdi, başqa cür demək istəsə də, bu cür alındı. Amma xoşbəxtlikdən, İoseba deyilənlərin onun xeyri üçün olduğunu başa düşüb əlini qaldırdı: “Düzdür! Daha içməyəcəyəm, qurtardı, anamın qəbrinə and olsun!” Nənə sonradan nə etdiyinin fərqinə vardı, özünü daha da itirdi, İosebanın qabağında günahını yumaq üçün ona araq təklif etdi, amma İoseba araqdan imtina etdi, düzünü demək lazımdırsa, qətiyyətlə imtina etdiyi halda nənədən qaçırtdığı gözləri şkafın rəfində araq içmək üçün stəkan axtarırdı, nənə isə araq şüşəsini əlində tutub İosebaya deyirdi: “Nə danışırsan! Axı hamımız balamın salamat qalmağı şərəfinə içməliyik!” “Əh, mən indi gözləyirəm ki, məni haçan milis idarəsinə çağıracaqlar. Yaxşısı gedim atlarıma baş çəkim, onlar məni görməsələr yatmazlar.” Nənə götürdüyü şüşənin boş olduğunu görüb şkafda dolusunu axtarırdı. “Yəni İosebanın anası da olub?” – Marqarita güldü. Xalası da arada özünü saxlaya bilməyib gülümsəyirdi. Korlarsa dayanıb danışılanlara qulaq asırdılar, hamısı gülümsəyirdi və hamısının üzündə eyni ifadə vardı. Və tez-tez gözlərini qırpırdılar, elə bil xəstəni güldürmək istəyirdilər.
Qısası, Nikonun bəlası sovuşmuşdu. Hər halda ona belə gəlirdi. Heç vaxt özünü belə yaxşı hiss etməmişdi. Təkcə gözlərini aça bilmirdi. Ya da ola bilsin gözlərini bilərəkdən açmırdı, gözüyumulu uzanmaq xoşuna gəlirdi. O kor idi. Ya da kor kimi idi. O dünyanı görmürdü, səsləri eşitmirdi: “Kömək edin! Kömək edin! Kömək edin!” Ah, onlar necə qorxmuşdular, yazıqlar! Nənəsi cadugərə oxşayırdı. Xalası stəkana dərman tökdükcə bərkdən, hamının eşidə biləcəyi səslə damcıları sayırdı. Düzdür, dərmanın yarısını Nikonun sinəsinə dağıtdı, ancaq dərman kömək etdi – içdiyi yox, üstünə dağılan – və Niko özünə gəldi. Amma əslində özünə gəlməli bir şey də yox idi axı. O yaxşı idi, özünü hamıdan yaxşı hiss edirdi. O bədənində xoş yüngüllük hiss edirdi. Yox, o heç bədənini hiss etmirdi. Qısası, o özünü uzanan vəziyyətdə görürdü (bəlkə də eşidirdi). O ikiləşmişdi, həm görən idi, həm də görünən. Sevincdən boğazı qəhərlənirdi. Bir dəfə dərindən nəfəs alsa, ümumiyyətlə yox ola bilərdi, şamın tüstüsü və ya kəpənək qanadının tozu kimi havada əriyə bilərdi. İş də burasındadır ki, o dərindən nəfəs ala bilmirdi. Yüngülləşmişdi, hətta şəffaflaşmışdı. Eyni zamanda harasa tələsirdi, hardasa olmağa tələsirdi və tələsdiyi yerdə olmağa səbirsizlənirdi. Elə bil yenə Leonun velosipediylə dağın ətəyindəki dəri zavoduna gedirdi, amma bu dəfə başına nə gələcəyini bilirdi, bilirdi ki, Qogiyayla dostu-rəfiqəsi Leo onun üçün tələ qurublar. Leo bu gün qızdır, sabah oğlan. Uşaqlıqla anası ona gah ətək geyindirirdi, gah şalvar. Beləliklə o həm oğlandır, həm də qız. Daha doğrusu nə oğlandır, nə də qız. Onda həm ondan var, həm də bundan. Bir dəfə dəri zavoduna çatmağa az qalmış, Qogiyanın öyrətdiyi kimi, Niko gələndə yolun ortasından ip çəkmişdi. Amma ipi vaxtında buraxmadığı üçün özü də bəla çəkmişdi, ip çiynini siyirmişdi. Niko bunu bir dəfə yaşamışdı, amma indi daha qorxmurdu. Velosipedi daha sürətlə sürərək haçan ipə ilişib quş kimi uçacağını gözləyir. Elə bil doğrudan da uçur. Yox, uçmur, suyun altında üzür və təsvirəgəlməz yüngüllük hiss edir. Daha doğrusu heç üzmür də, sadəcə yavaş-yavaş suyun altına çökür. Su çalxalanır, özündə göyqurşağının rənglərini əks etdirir. Milad ağacının oyuncaqlarına oxşayan rəngbərəng balıqlar onun qabağından üzür. Birdən uzaqda nəsə böyük, qara bir şey görünür. Niko qorxmur və fikirləşir ki, yəqin balıqdır. Əvvəl ona elə gəlir ki, bu akuladır, amma Qara dənizdə akula olmur. Bu olsa-olsa naqqa balığı olar. O bir dəfə naqqa balığı görüb, hələ Batumidə olanda əmisi birini gətirib demişdi ki, hansısa balıqçı dostu verib, əmisi balığı özü tutubmuş kimi sevinirdi. Balıq Niko boydaydı. Evdə hamı sevinirdi. Çünki onda Batumidə aclıq idi, camaat dükanların qabağında növbəyə dayanırdılar və çox vaxt evə əliboş qayıdırdılar. Niko əmiqızlarıyla bir yerdə hərbi hospitalın qabağından qopartdıqları vəhşi sarımsaqları yeyirdilər, hamısının dişləri yaşılımtıl rəngə çalırdı. Balıq mətbəx stolunun üstünə yerləşmirdi və ondan pis iy gəlirdi. Onun iyi evdəki hər şeyə hopmuşdu. Bir həftə bütün qabları torpaqla sürtsələr də, iyi çəkilmirdi. Ondan sonra uzun müddət balıq adı eşidən kimi hamısının ürəyi bulandı. Bununla bərabər qonşuluqda Yelenitsanın anası hər gün balıq qızardırdı. Balıq yeməli deyildi, amma yeyirdilər. Yeməli deyildi deyəndə ki, yeməliydi, sadəcə dadı yox idi. Həmin qara kütlə isə yaxınlaşmağında idi. Niko onun nə olduğunu anlamayaraq ona tərəf üzürdü. Gah elə bilirdi bu alman minasıdır, gah da onu torpedaya oxşadırdı. Amma qara kütlə tabut imiş. Üstündə böyük, əyri həriflərlə yazılmışdı: “Bizi zaman ayırıb, zaman da birləşdirəcək.” “Bu ki yarımağıl Kolanın atasının tabutudur,” – Niko tabutu o saat tanıdı. Hətta Kolaya bunu deyəndə onun necə sevinəcəyini də təsəvvürünə gətirdi.
Amma bu qəribə hadisənin ən şirin məqamı müəllim Vanonun qızını da görməyi oldu. Baxmayaraq ki, Niko qızı heç vaxt görməmişdi, onu müəllim Vanonun söhbətlərindən tanıyırdı, amma çox vaxt xəyalında qızı canlandırmışdı, indi də görən kimi tanıdı. Qızın əynində anasıyla bir yerdə izsiz-soqarsız itməmişdən qabaq, axırıncı dəfə xəstəxanada olanda geyindiyi paltar vardı.
Qəribədir ki, qız da Nikonu tanıdı və uzaqdan qışqırdı: “Limon necədir, mənim əvəzim?” Əlbəttə ki, limon ağacını nəzərdə tuturdu. Niko bunu o saat başa düşdü, çünki özü də bu sualı qızın atasına, özünün ən yaxın dostu və müəllimi olan Vanoya vermişdi. Nikonun anası üç günlüyə