etdilər.
– Əyləşin, çay için, – Cəbrayıl sözünə davam etdi.
– Yox, içmirik.
– Salamatlıqdımı? Sözünüz, qulluğunuz var? Lazımdırsa bara-kı aylanaq?
– Aylanmışıq, – Fazil cavab verdi, – yaxşıdır, səliqə-sahman qaydasındadır. Axşam baş verən “çepe” ilə bağlı Ağarəhimi axtar-dım, harasa çıxıb, onu mənim yanıma göndərərsən.
– Oldu. Obxoddan sonra göndərərəm. Arxayın ol.
Əməliyyatçılar gəldikləri qaydada bir an içində otaqdan çıx-dılar. Cəbrayıl səsini kimsə eşitdəcəkmiş kimi, az qala pıçıltı ilə Şəfiyə dedi:
– Bunlardan özünü qoru, ehtiyatlı ol ha… Mən baxıram, sən yaxşı oğlansan, xətrini istəyib deyirəm. Birdən gedib özlərinə deyər-sən.
– Nə danışırsan, Cəbrayıl, sən məni nə hesab edirsən? – Şəfi incidi.
– Sənə qəribə gəlməsin. Burda adətdir, çoxu görüşəndə ağız-ağıza öpüşür, arxada isə bir-birlərinin ağzını söyürlər. Ən qorxuluları isə operlərdir. Hamısını demirəm, aralarında yaxşıları olsa da, işləri-nin xətrinə hər yola əl atanlar da var. Məhkumdan sözləri qurtaranda, başlayırlar zabitlərdən çuğulluq etməyə.
Əhməd qapıda görsəndi:
– Rəis, Əliməmməd müəllim aşağı mərtəbələrdədir, indi bura qalxacaqlar.
– Belə et, sən olan-qalanı çıxart həyətə, barakda heç kim qalmasın, biz də gəlirik.
Cəbrayıl yerində otura bilmədi:
– Şəfi, furajkanı götür, çıxaq Əliməmmədin qabağına, xoşuna gəlir onu qarşılayanda.
Onlar dəhlizə çıxıb baraklara yollandılar. Barak səliqəsiz əsgər kazarmasına oxşayırdı. Böyük zalın sağ və sol tərəflərində iki cərgə iki-mərtəbəli çarpayılar düzülmüşdü. Çarpayıların baş tərəfində, aralarda tumbalar və müxtəlif cür düzəldilmiş alçaq stollar gözə dəyirdi. Barakda bir neçə məhkum vurnuxurdu. Cəbrayıl onları görüb açıqlandı:
– Ay balam, neçə kərəm deyərlər, yerini qaydaya salmısan, çıx get də həyətə, nə qurtdalanırsan, özünçün “priklyuçeniye” axta-rırsan, gəlib bir “zameçaniye” tapıb bassınlar karsa səni. Yeri get, obxod qurtarandan sonra gəlib işini görərsən.
Barakdan qayıdıb pilləkənlərə tərəfə gəldilər ki, rəisin gəlib-gəlmədiyini öyrənsinlər. Elə bu an rəis, iki müavini, əməliyyat rejim şöbəsinin iki əməkdaşı, rəisin növbə köməkçisi, həkim və daha bir neçə nəzarətçi mərtəbənin girəcəyinə varid oldular. Cəbrayıl və Şəfi farağat vəziyyətini alıb, hərbi təzim etdilər.
– Cəbrayıl, – rəisin gur səsi dəhlizə yayıldı, – ə, bu camaat sən-dən şikayət edir ki, qışqırığından barakda otura bilmirik. Qışqırmaq-la iş düzəlsəydi nə dərdimiz. Bir aydır zampalitlə baş sındırırsız, bir kaptorqşik tapa bilmirsiz. Belə qalsa özüm məşğul olacağam. Sonra orda-burda ağzıvızı Allah yolunda qoyub deyib gəzirsiz ki, Əliməm-məd adam dolandırmır.
Rəisin əhval-ruhiyyəsi yaxşı idi, o danışdıqca ətrafındakılar, xoşbəxtcəsinə gülümsəyirdilər. Onun sözləri canlarına yağ kimi yayı-lırdı. Rəis barakın yarısından geriyə döndü.
– Təzə leytenanta nə lazımdı başa sal, kömək eylə. Bax, pəncərənin üstündə tavanda hörümçək torunu görürsən? Təmizləmə-yiblər, fikir ver! Hər yerə, hər şeyə gərək fikir verəsən. Yaxşı, həkim, qeydlərini götür gedək.
Gələnləri yola saldıqdan sonra Cəbrayıl otağında canı yükdən azad olub dincəlirmiş kimi çarpayıya uzandı:
– Hə qardaş, bu günlük bunları belə yola verdik, sonrasına da Allah kömək olsun, baş-beynimizə yazığı gəlsin…
Cəbrayılın otağının qapısı karvansara qapısına dönmüşdü. Tez-tez məhkumlar, bəzən də işçilər otağa get-gəl edir, Cəbrayıla səhərdən qabağına qoyduğu yazını tamamlamağa imkan vermirdilər. Bir çox məhkumlar qapıdan içəri boylanıb Şəfini görcək söz demə-dən kənarlaşırdılar. Cəbrayıl da Şəfidən çəkindiklərinə görə bəziləri-nin ardınca dəhlizə çıxır, bəzilərinə içə heç əhəmiyyət belə vermirdi. Bütün bunları seyr edən Şəfi narahatlıqla Cəbrayıla dedi:
– Müvəqqəti də olsa, görürəm sənin işinə mane oluram. Lazım gələndə mənə işarə et, çölə çıxım.
– Heç bir maneçiliyin yoxdu. Əksinə tək olanda baş-beynimi lap çox aparırlar. O ki, qaldı mənə lazım olanları, onları əldən burax-mıram, qardaşın elə oğlan deyil. Gəlib baxıb gedənlərin bəziləri isə bizə nəzarət edənlərdir.
– Başa düşmədim, – Şəfi təəccübləndi, – məhkum bizə nəzarət edə bilər?
– Bəli. Onlar təkcə öz məhkum yoldaşlarından deyil, bizim bütün işlərimizdən, otaqda yatmağımızdan, ən adi görünən xırda məsələlərədək rəisə və əməliyyat şöbəsinə çatdırırlar. Bir şeyi daim yadından çıxartma ki, az qala bütün iş günü “efirdəsən”, sənə hər tərəf-dən göz qoyurlar və Əliməmməd kabinetində oturub “ekranda” sənə baxır. O “stukaç”ların demək olar ki, çoxusunu tanıyıram. İşləyə-işləyə sən də tanıyacaqsan.
– Mən belə baxıram, burada işləmək təhlükəsizlik xidmətində işləməkdən çətindir.
– Bəs nə bilmişdin?
Cəbrayıl qəhqəhə ilə güldü:
– Gör sənə necə böyük etimad göstərib belə şərəfli yerə işləməyə göndəriblər, – sağ əlini Şəfinin kürəyinə vurdu. – Yeri gəlmişkən, xərci bir otaqlı mənzilin qiymətinə yaxın olan işinin qədrini bil…
Şəfi onun nəyə eyham vurduğunu başa düşdü:
–Bilmirəm inanacaqsan, yoxsa inanmayacaqsan, mənim bu işə düzəlməyib üçün xərcim olmayıb.
– Onda belə çıxır ki, güclü “dayın” var. Düzdümü? – Şəfi susdu. – Burada hamının “dayısı” var. Fərqi yalnız böyük və ya balaca olmalarındadır…
Cəbrayıl əlinin yazısını saxlayıb təşvişlə Şəfidən soruşdu:
– Saat neçədir?
– Bir tamam.
– Dur, dur, tez elə, tez elə, gecikdik, – hövlank yerindən durub, furajkasını aradı.
– Hara?
– Obedə, nahara gecikdik, yeməkxanaya getmək lazımdı. Get-məyəndə, ya da gecikəndə rəisə çatdırırlar. O da iclasda adamın başını xarab edir.
Onlar tələm-tələsik əvvəl otaqdan, sonra binadan həyətin o biri başındakı yeməkxanaya tərəf addımladılar.
Yeməkxananın qapısı təzəcə açılmışdı. İçəri doluşmuş məh-kumlar geniş bir pəncərənin qarşısında sıra ilə növbəyə düzülmüşdü-lər. Rəisin növbətçi köməkçisi və bir neçə əməliyyatçı xörək və