mitinq qadağandır. Ona görə də tribunaya çıxıb nitq söyləməkdənsə, burada sizinlə dostcasına danışmağı daha uyğun hesab etdik. Nə istəsəniz, soruşa bilərsiniz. Suallarınıza cavab verməyə çalışacağıq.
Çayxanaya yığışanlar bu gözəl sözlərə sevindilər. Bərbər Osman Partiyanın rayon təşkilatının rəhbərinə dedi:
– Aman, ağa, heç gözümüzü qorxutduğunuz kimi deyilmiş. Bunlar da bizim kimi – sadə adam kimi danışırlar… Dediklərini başa düşürük.
– Dayan hələ, dayan… Hələ siyasətdən danışmağa başlamayıblar. Hələ tutsun siyasət damarları, bax, gör, başa düşülürmü nə dedikləri?
Xırdavatçı Saleh Çavuş ayağa qalxdı:
– İcazənizlə, bir şey soruşmaq istərdim: tutaq ki, işin başına keçdiniz, nələr edəcəksiniz?
Siyasətçilər bir-birinə baxdılar. Belə sualla qarşılaşacaqlarını çoxdan hesabladıqları üçün, cavabı da hazır idi.
Hüquq professoru olan partiya nümayəndəsi danışmağa başladı:
– Hər şeydən əvvəl bunu bildirmək istəyirəm ki, siyasi və ictimai müəssisələri demokratiya idealına görə inkişaf etdirəcək qüvvələr müxtəlifliyinə söykənən Qərb nümunəsinə uyğun konstitusiya hazırlamaq, ikinci məclis, konstitusiya məhkəməsi qurmağın vacibliyinin bütün millət tərəfindən başa düşülməsini istəyirik. Obyektiv əsaslara söykənərək hesablarda başqa siyasi partiyalar kimi, öz effektiv gücünə paralel hərəkət etməklə enerjiylə fəaliyyət göstərən partiyamız nəzarət və icra gücləri arasında hakim ola biləcək birləşməyə tərəfdar olduğunu bildirməklə, nə kimi cəhdlərlə milli iradəni tam, sağlam şəkildə istehsal edə biləcək üsullara sahib olduğunu proqramında göstərib.
Xırdavatçı Saleh Çavuş:
– Bu hissəni başa düşdük, – dedi, – Amma yenə bir çətinliyimiz var. Hamısı gözəl, yaxşı, bəs bu çəltik əkini necə olacaq?
Çayxanada hamı diqqətini cəmlədi. Qəsəbənin ən əhəmiyyətli məsələsi barədə sual verilmişdi. Bu partiya iqtidara keçsə, çəltik əkinini necə edəcəkdi?
Bu sual iqtisad elmləri doktorunun sahəsi olduğu üçün, o sözə başladı:
– Sizə bu məsələni kifayət qədər açıq və elmi olaraq izah edim. Tarazlıq yaratmaqdan dolayı bizim üçün iqtisadi siyasət zəruridir. Bundan da məlumdur ki, xarici aləmlə münasibətimizdəki ciddiliyi, realizmdən uzaq nikbinliklə mütaliənin tipik nümunəsi də bu il içində ixracatımızın bir milyard iki yüz milyon dollara çatdığı halda, 1953-cü ilin aylıq ixracat məbləği doxsan iki milyondur. Buna görə də köçürülə bilməyən borclarımızın dondurulması lazım gəldiyini, əlbəttə, başa düşürsünüz.
Rayon sədri xırdavatçı Saleh Çavuşun gözünün içinə baxdı. Xırdavatçı Saleh Çavuş dedi:
– Başa düşməyinə düşürük, qədərini də anlayacaq qədər deyilik yəni?
İqtisad elmləri doktoru:
– Güman edirəm ki, vəziyyəti yaxşı izah edib vətəndaşlarımı başa sala bilirəm, – dedi.
Nuri əfəndi camaata tərəf çevrilərək:
– Yəni, həmyerlilər, – dedi, – Bəy demək istəyir ki, sizin işiniz olacaq. Çəltik də olacaq, hər şey də…
Saleh Çavuş bildirdi:
– Anlamadığımız bir şey qaldı, əgər icazə verirsinizsə, onu da soruşum.
Həkim olan siyasətçi:
– Təbii ki, soruşun, – dedi, – bura suallarınızı cavablandırmaq, dərdlərinizə əlac qılmaq, partiyamızın nizamnaməsini başa salmaq üçün gəlmişik.
Nuri əfəndi soruşdu:
– Hər şey bir yana, nəhayət, burada orta məktəb tikiləcəkmi?
Bu dəfə sözü siyasətçi aldı:
– Bildirmək istərdim ki, parlamentar demokratiyanı ən yaxşı formada reallaşdırmaq üçün mədəniyyətin funksiyasını heç zaman unutmamalıyıq. Anqlo-sakson mütəfəkkirlərindən Tomas Hidlinin bu fikri çox ciddidir: “Kifayət qədər kritik hallarda hökumət orqanlarının avtomatik olaraq Sezarizm təmayülü ictimai siyasətin geniş koordinasiya mövqeyindəki rolunu pozmaqdadır”. Buna görə, azadlıq mücahidi Con Bolindanın da dediyi kimi, bir ölkənin daxilindəki sistemsizlik, elmi mütaliələri hesaba qatmadığı təqdirdə simvolik mövqe tutmuş olur. Yəqin ki, başa düşdünüz. Vətəndaşlar, soruşmaq istədiyiniz başqa şeylər varsa, çox xahiş edirəm, çəkinmədən soruşun.
Nuri əfəndi kəndlilərə:
– Başa düşdünüz də? – dedi, – O işiniz də həll olundu artıq… Yəni demək istəyir ki, orta məktəb bir dənə deyil, çox tikiləcək, lisey belə tikiləcək, deyir.
Saleh Çavuş çəkinə-çəkinə soruşdu:
– Çox sual verdik, bağışlayın. Bəs bu tütünün qiymətləri necə olacaq?
Maliyyə mütəxəssisi yerindən dilləndi:
– Sevə-sevə izah edərəm. Sərbəst rejim həqiqətən ortadan qalxmaq sürəti ilə fiziki nəzarətlər son dərəcə liberal parçalanma payına yer verən xarici ticarət rejiminin tətbiqinə imkan verməyib. Daxili müvazinətimizi qoruyan pul, maliyyə siyasətini ancaq bu arqument və funksiyalarla doğrulda bilərik. Satılmayan mallar yığını, dəstəklənən satış, qeydiyyatsız malların dəyərsizləşdirilməsi də hesaba qatılarsa, hər şey asanlıqla başa düşülər. Bu təqdirdə sizə verdiyiniz bu sualı da ən açıq dillə, elmi olaraq izah etmiş sayılıram. Deyəsən, başa düşülməyən məqam qalmadı.
Saleh Çavuş:
– Başa düşdük, sağ olun, – dedi.
Nuri əfəndi anladıqlarını kəndlilərə başa saldı:
– Yəni, demək istəyir ki, o işiniz də həll olacaq. Tütün qiymətlərini artıracaqlar, amma sement qiymətlərini, nal mıxını – qalan bu kimi şeylərin qiymətini endirəcəklər.
İqtisad elmləri doktoru:
– Başqa soruşacağınız, öyrənmək istədiyiniz nəsə varmı?
Saleh Çavuş:
– Sağ olun, soruşacaq bir şeyimiz qalmadı.
Ali təsərrüfat mühəndisi sözə başladı:
– Bunu da deyim, çünki bu haqda sual vermədiniz. Prinketon Universitetinin Beynəlxalq Əkinçilik Münasibətlər İnstitutunun təşkil etdiyi bir konqres hesabatından öyrənmiş oluruq ki, alternativləri yaxşıca xəbərdar edib xərcə işarə edilmək şərti ilə bunun üzərində qətiyyətlə durmaq lazımdır. Aliment xarakterə sahib, yəni daha açıq söyləyim, heç kimin təsiri olmadan dolanışıqla əlaqədar olan ödəniş, ehtiyacın vəziyyətinin nizamlanmasının qiymətdən düşməsini müşahidə etdiyimizə dəlalət edir. Düşünürəm ki, bu məqam yaxşı başa düşüldü.
Nuri əfəndi kəndlilərə:
– Burda başa düşülməyəcək nə var ki? – dedi, – Yəni stansiyadan gələn yolu qəsəbəyə qədər uzadacaqlar. O iş də düzəldi, demək, başa düşdünüz də…
Alqış