кулимсиради:
– Само, инсон кейинчалик гаччо бўлолмайди. Бунинг учун гаччо бўлиб туғилиш керак.
Самонинг аҳволи энди бошқа дугоналарига ҳам етиб борганди. Йиллар ўтиб борар, Само Меҳметдан воз кечолмасди.
Меҳмет ҳам Самони қаттиқ севиб қолган, унинг ишқига мубтало бўлганди. Само уйига келган совчиларга бақириб, чақирар, уларни қувиб қоларди. Самонинг акаси бундан хабар топиб, унга қаттиқ танбеҳ берди:
– Севишга севибсан. Ўша йигит уйга совчи жўнатса, гаплашиб кўриб, унга узатамиз. Лекин шунчаки кўнгилхушлик қилиб юрмоқчи бўлсанг, ўлдираман. Дарсингни қил. Аёл киши учун номус ота уйидан бошланади.
Серпил улғайгани сари бу оналардан жаҳли чиқарди. Бир куни у ўзини қарғаган хотин – Сонгулнинг онасидан сўради:
– Сиз кўча аёли экансиз, яхши, лекин нима учун отаси номаълум болаларни кўпайтириб, уларни бахтсиз қиласиз?
Аёлнинг яна қони қайнади. Оғзидан боди кириб, шоди чиқди. Яна қарғашга тушди:
– Худоё Худовандо, сен…
Серпил ҳам яхшигина асабийлашганди. Олдинги қарғишларни эслаб, шартта унинг сўзини бўлди:
– Сиз яна мени қарғамоқчи бўляпсизми? Мен сизга бирор ёмон гап айтдимми? Болаларингизга ачинганимдан гапиряпман!
Уй кичкина, тахтадан қурилгани учун ичкаридаги сўз-суҳбатлар қўшниларга ҳам бемалол эшитиларди. Уларнинг гапини эшитиб қолган Бонунинг онаси ҳам қарғаган аёлга ўдағайлади:
– Менга қара, ипирисқи! Ўзинг тушган ботқоққа бошқаларни ҳам тушишини сўраб қарғанма! Аллоҳнинг ғазабига учрайсан!
– Яна қанақанги ғазабига учрайман? Берадиганини бериб бўлди. Агар онам бу ерларда юрганимни билса, аламидан ўлиб қўя қолади. Сен биласанми, бу бола муштдек пайтидан асабимга ўйнаб келади. Бошига тушмагунча билмайди.
Шу пайт Серпилнинг кўзи Хоқонга жуда ҳам ўхшаб кетадиган бир болага тушди. Бола анча ўсиб қолганди. Бу болани ҳам анчадан бери танирди. Бироқ, бола бугун жуда паришон кайфиятда эди. У Серпилни ташқарига чақирди.
Серпил аёлларни ичкарида қолдириб, ўзи ташқарилади.
– Гапир, нима бўлди сенга?
Ғамгин бола йиғламсиради:
– Серпил опа, боя онам ишлайдиган жойга боргандим. Онамни кўрмоқчи эканимни айтдим. Мени ичкарига қўйишмади. Эркаклар ичкарига кириб чиқиб турганди. Мени киритишмади. Онам у ерда нима қилади ўзи?
Серпил нима дейишини билмай қолди.
– Гапиринг, Серпил опа, онам у ерда нима иш қилади? Мен энди катта бўлдим. Менга тўғрисини айтинг.
Бу бола ҳам худди Хоқон сингари бир неча ойдирки, онасидан шубҳаланишни бошлаган, бироқ онасига бирор разолатни раво кўрмагани боис, ишонгиси келмасди.
Бола эса беихтиёр йиғлашга тушди:
– Серпил опа, нима, менинг онам… ўшанақами? Менинг онам ёмон аёлми? Унақада мен ўзимни ўлдираман. Чидолмайман, Серпил опа! Илтимос, айтинг, опа, онам ёмон аёлми?
Серпил ҳамон жим эди. Ахир нима ҳам дея оларди? Ахир энди бу болани алдаб бўлармиди?
Само китоб ўқишни жуда яхши кўрарди.
Кунларнинг бирида Серпил Самоларкиникига келди. Бу аснода