qızılı da biz alardıq… deyə əlavə elədi.
Dülgər qayıdıb arvadına:
– Ay arvad, yuxarıdakı otağımıza çıx, masanın yanındakı divarın oyuğunda dəri bir çanta var. Onu götür bura – aşağıya gətir.
Arvad dülgər deyən kimi də eləyir. Dəri çantanı götürüb gəlir aşağı. Həqiqətən də, keşişin dediyi kimi pul qabının içində səkkiz yüz qızıl vardı. Dülgər yollanır birbaşa keşişin yanına. Keşişdən soruşur ki, içi pul dolu dəri çantanı tapan adama yüz qızıl hədiyyə ediləcəyi söhbəti doğrudur, ya yox.
Keşiş başı ilə təsdiq edərək:
– Əlbəttə, doğrudur. Belə deyəndə dülgər qayıdır keşişə ki:
– Yaxşı, elə isə taciri çağırın gəlsin, pulu mən tapmışam.
Tacir isə sevindiyindən az qalırmış uça. Qaça-qaça gəlir keşişin yanına. Pullarını diqqətlə sayandan sonra çıxarır dülgərə beş qızıl uzadır.
– Bu beş qızılı da hədiyyə eləyirəm sənə. Ona görə ki, vəd elə-diyim yüz qızılı onsuz da götürmüsən. Pul qabında düz doqquz yüz qızıl vardı.
Dülgər tacirin bu sözlərindən elə hiddətlənir ki, rəngi qıpqırmızı olur.
– Bunu mənə söyləməyə necə dilin gəlir. Tapdığım bu pulların içindən bircə qızıl da olsun götürməmişəm… Namuslu, vicdanlı bir adamam mən…
Tacir dediklərinin üstündə ayaq dirədiyindən iş gedir məhkəmə-yə çıxır. Hakim tacirdən soruşur ki, doqquz yüz qızıl itirdiyinə and içə bilərsənmi. Tacir:
– Əlbəttə-əlbəttə, deyə and içir.
Hakim bu dəfə dülgərdən soruşur:
– Sən də səkkiz yüz qızıldan artıq pul tapmadığına and içə bilər-sənmi?
Dülgər “bəli” deyib and içir.
Hakim bu dəfə üzünü hər ikisinə – həm tacirə və həm də dülgərə tutub deyir:
– İkinizin də doğru and içdiyinizə inanıram. Biriniz deyirsiniz ki, doqquz yüz qızıl itirmişəm. O biriniz də səkkiz yüz qızıldan artıq pul tapmadığınızı söyləyirsiniz. Tapılan pul qabında səkkiz yüz qızıl olduğuna görə tacir getsin doqquz yüz qızıl tapan adamı axtarsın. Dülgər də səkkiz yüz qızıl itirən bir adam ortalığa çıxana qədər pul qabını bir yanda gizlətsin.
Beləcə, haqq-ədalət öz yerini tapır. Sözünün üstündə durmayan, acgöz, tamahkar tacir bütün pulundan-parasından olur.
ŞORBA
Balaca uşaq süfrəyə təzəcə oturmuşdu ki, “bu şorba yaman duzludur, mən yemirəm“, – deyib qaşığı əlindən yerə qoydu.
Anası da onu çox məcbur eləmədi:
– Yaxşı… Axşama sənə daha gözəl yemək hazırlayaram, – deyib süfrəni yığışdırdı.
Ana bir azdan sonra tərəvəzə getdi. Tərəvəzdə yeri qazıyıb kartof çıxarmağa başladı. Balaca uşaq da gün batana qədər qan-tər içində anasına kömək elədi.
Axşam düşdü. Onlar evə qayıtdılar. Ana süfrə saldı. Yeməyi çəkdi. Balaca uşaq yeməkdən bir qaşıq ağzına aparan kimi:
– Oho… Bax bu yemək həqiqətən gözəldir. Gör nə gözəl də tamı var, – dedi.
Uşaq iştahla bir qab dolusu şorbanı tez içdi. Anası gülə-gülə:
– Mənim əziz balam. Bu, həmin günorta bişirdiyim şorbadır.
Bəyənməmişdin. Ancaq indi yaman xoşuna gəldi. Çünki bütün günü axşama qədər ürəklə işləyibsən, – dedi.
TAXTA ÇANAQLAR
Bir zamanlar çox yaşlı bir adam vardı. Gözləri yaxşı görmür, qulaqları eşitmir və dizləri də titrəyirdi. Süfrəyə oturanda əlləri əs-diyinə görə qaşığı tuta bilmir, şorbanı süfrənin üstünə dağıdırdı. Yeməyin suyu ağzından çənəsinə, çənəsindən də üstünə-başına tökü-lürdü. Oğlu ilə gəlini isə onu bu halda görəndə qızışır, onu acılayır, qəlbini qırırdılar.
Axırda da bu qocanı süfrə başında oturmağa qoymadılar. Soba-nın yanında ona yer göstərdilər ki, bundan sonra orda otursun, yemə-yini də ordaca yesin. Üstəlik ona gildən düzəldilmə bir çanaq da verdilər.
Qoca onun üçün ayrılan küncdə oturar, süfrəyə də həsrətlə baxardı. Nuru çəkilən gözləri isə yaşla dolu olardı.
Günlərin bir günü qoca çanağı titrəyən əllərindən salıb qırdı. Gəlini nalayiq sözlərlə qocanın üstünə çığırıb bağırdı. Onun oğlu sə-həri günü bazardan çox eybəcər görünüşü, özü də çox kobud dü-zəldilən bir taxta çanaq aldı. Qoca bundan sonra yeməyini həmin əcaib çanaqda yeyəcəkdi.
Bir gün evin xanımı və qocanın oğlu mətbəxdə oturarkən dörd yaşlarında olan oğlu içəri girdi. Uşağın əlində bir neçə dənə taxta parçası vardı.
Atası oğlundan:
– Oğul bala, bu taxtaları nə eləyəcəksən? – deyə soruşdu.
Uşaq dedi:
– Bir taxta çanaq düzəldəcəyəm, ata. Düzəldəcəyəm ki, yaş-lananda siz də o çanaqdan yemək yeyəsiniz…
Bu sözləri eşidəndə atanın da, ananın da gözləri yaşla doldu. Elədiklərindən utanıb peşman oldular. Babanı yenidən süfrə başında oturtdular. Yeməyini üstünə-başına töksə belə, artıq ona qəlbinə toxunacaq, güldən ağır söz də demədilər.
BALACA HƏSƏNLƏ ANASI
Balaca Həsən bir axşam atasının ödəməli olduğu borcları he-sabladığını görəndə tez öz otağına getdi. Çünki ağlına bir fikir gəl-mişdi; anasına göstərdiyi xırda-para yardımların haqqını pul şəklin-də çox rahatlıqla istəyə bilərdi.
Ertəsi gün kiçik Həsənin anası mətbəxdə stolun üstündə bir parça kağız gördü. Kağız parçasında bu sözlər yazılmışdı:
Ananın, oğlu Həsənə olan borcu:
Bazardan çantaları evə daşımaq haqqı – 550 lirə
Məktubları poçta aparmaq haqqı – 300 lirə
Yaxşı bir övlad olduğuna görə – 1500 lirə
Çiçəklərə su vermə haqqı – 900 lirə
Cəmi: 3250 lirə
Həsənin anası kağızın üzərində bu yazılanları oxuyandan sonra heç nə demədi.
Həsən həmin axşam mətbəxdəki stolun üstündə 3250 lirə pulu görəndə o qədər sevindi ki… Görən kimi də tez götürüb cibinə qoydu. Lakin pulun yanında bir hesab kağızı da vardı. Kağızda yazılmışdı:
Həsənin anasına olan borcu:
Evdə xoşbəxtlik içində keçirdiyi on ilin haqqı – sıfır
On il ərzində evdə yediyi yeməyin haqqı – sıfır
Xəstələndiyi zaman baxmaq