с. 164. [Здесь и далее перевод на рус. яз. цит. по: Фацио Б. О знаменитых людях / Публ. С. В. Соловьева // Возрождение: гуманизм, образование, искусство: Межвуз. сб. науч. тр. / Иван. гос. ун-т; Иваново: ИвГУ, 1994. C. 120.
31
Inst. Orat. 11. xiii. Р. 8–11. [Цит. по: Квинтилиан М. Ф. Двенадцать книг риторических наставлений / Пер. с лат. А. Никольского. Ч. 1–2. СПб., 1834. Ч. 1. С. 137–138.]
32
Richa. Notizie istoriche delle chiese Fiorentine, v. Firenze, 1757. Р. xxi. [Я полагаю, что десяти историям на новых дверях, кои вы определили и коим положено быть из Ветхого завета, должно иметь две вещи. В первую очередь им должно быть illustri, во вторую – significanti. Illustri я называю то, что может достаточно усладить глаз разнообразием рисунка, significanti – то, что обладает значительностью, достойной запоминания.]
33
Cicero. De partitione oratoria vi. 20: «illustris autem oratio est si et verba gravitate delecta ponuntur et translata et superlata et ad nomen adiuncta et duplicata et idem significantia atque ab ipsa actione atque imitatione rerum non abhorrentia. Est enim haec pars orationis quae rem constituat paene ante oculos, is enim maxime sensus attingitur…».
34
De vulgari eloquentia 1. xvii.
35
Inst. Orat. x.1.49. [ «Кто может короче повествовать, как он, когда возвещает о смерти Патрокла? Кто живее описал сражение Куретов и Этолян?» (цит. по: Квинтилиан М. Ф. Двенадцать книг риторических наставлений. СПб., 1834. Ч. 2. С. 222).]
36
«Genera eius duo sunt, alterum simplex, cum sensus unus longiore ambitu circumducitur, alterum, quod constat membris et incisis, quae plures sensus habent… Habet periodus membra minimum duo. Medius numerus videntur quattuor, sed recipit frequenter et plura» (Quintilian, Inst. Orat. IX. iv. 124). [Цит. по: Квинтилиан М. Ф. Двенадцать книг риторических наставлений. СПб., 1834. Ч. 2. С. 197.]
37
De oratore I. xvi. 73. [Цит. по: Цицерон М. Т. Три трактата об ораторском искусстве / Под ред. М. Л. Гаспарова. М.: Наука, 1972.]
38
Библиографию по этому вопросу см.: Strecker K. Introduction to Medieval Latin / Trans. and ed. R. Palmer. Berlin, 1947. Р. 11–38.
39
Трактат опубликовал, опустив лишь некоторые примеры из Бруни, Ганс Барон в издании: Baron H. Leonardo Bruni Aretino. Humanistisch-philosophische Schriften. Leipzig; Berlin, 1928. S. 81–96. Барон подробно рассматривает ряд рукописей, наилучшая из которых, вероятно, следующая: Biblioteca Vaticana, MS. Pal. lat. 1598, 109r–120v.
40
Phaedrus 237 b – 238 c, приводится здесь в собственном переводе Бруни: «O puer, unicum bene consulere volentibus principium est: intelligere, de quo sit consilium, vel omnino aberrare necesse. Plerosque vero id fallit, quia nesciunt rei substantiam. Tamquam igitur scientes non declarant in principio disceptationis, procedentes vero, quod par est, consequitur, ut nec sibi ipsis neque aliis consentanea loquantur. Tibi igitur et mihi non id accidat, quod in aliis damnamus. Sed cum tibi atque mihi disceptatio sit, utrum amanti potius vel non amanti sit in amicitiam eundum, de amore ipso, quale quid sit et quam habeat vim, diffinitione ex consensu posita, ad hoc respicientes referentesque considerationem faciamus, emolumentumne an detrimentum afferat? Quod igitur cupiditas quaedam sit amor, manifestum est. Quod vero etiam qui non amant cupiunt, scimus. Rursus autem, quo amantem a non amante discernamus, intelligere oportet, quia in uno quoque nostrum duae sunt ideae dominantes atque ducentes, quas sequimur, quacumque ducunt: Una innata nobis voluptatumque cupiditas, altera exquisita opinio, affectatrix optimi. Hae autem in nobis quandoque consentiunt, quandoque in seditione atque discordia sunt; et modo haec, modo altera pervincit. Opinione igitur ad id, quod sit optimum, ratione ducente ac suo robore pervincente temperantia exsistit; cupiditate vero absque ratione ad voluptates trahente nobisque imperante libido vocatur. Libido autem, cum multiforme sit multarumque partium, multas utique appellationes habet. Et harum formarum quae maxime in aliquo exsuperat, sua illum nuncupatione nominatum reddit nec ulli ad decus vel ad dignitatem acquiritur. Circa cibos enim superatrix rationis et aliarum cupiditatum cupiditas ingluvies appellatur et eum, qui hanc habet, hac ipsa appellatione nuncupatum reddit. Rursus quae circa ebrietates tyrannidem exercet ac eum, quem possidet, hac ducens patet, quod habebit cognomen? Et alias harum germanas et germanarum cupiditatum nomina, semper quae maxime dominatur, quemadmodum appellare deceat, manifestum est. Cuius autem gratia superiora diximus, fere iam patet. Dictum tamen, quam non dictum, magis patebit. Quae enim sine ratione cupiditas superat opinionem ad recta tendentem rapitque ad voluptatem formae et a germanis, quae sub illa sunt circa corporis formam, cupiditatibus roborata pervincit et ducit: ab ipsa insolentia, quod absque more fia, amor vocatur» (Op. cit. Р. 88–89). [Пер. c комм. И. Ю. Шабаги см.: Платон. Федр / Пер. А. Н. Егунова. Ред. Ю. А. Шичалина. М., 1989. – Примеч. ред.]
41
«Totus hic locus insigniter admodum luculenterque tractatus est a Platone. Insunt enim et verborum, ut ita dixerim, deliciae et sententiarum mirabilis splendor. Et est alioquin tota ad numerum facta oratio. Nam et «in seditione esse animum» et «circa ebrietates tyrannidem exercere» ac cetera huiusmodi translata verba quasi stellae quaedam interpositae orationem illuminant. Et «innata nobis voluptatum cupiditas», «acquisita vero opinio, affectatrix optimi» per antitheta quaedam dicuntur; opposita siquidem quodammodo sunt «innatum» et «acquisitum», «cupiditasque voluptatum» et «opinio ad recta contendens». Iam vero quod inquit «huius germanae germanarumque cupiditatum nomina» et «superatrix rationis aliarumque cupiditatum cupiditas»