–
Абадиятнинг
нурли изларини йўқотаётганлар,
элнинг қалбин бузиб,
ёдини бузиб,
қарғишу лаънатга ботиб ётганлар?!
Юксакда бўлса-да
бошим эгилган,
юрагим йиғлайди, Барокўҳ тоғим.
Кўриб бўлармикан бу нокасларнинг
қора курсиларга ўтирар чоғин?
Аммо тўлармикин кўнгил шу билан,
шу билан кетарми хотирдан ғашлик,
юраклар куларми,
куларми буткул
шу билан юксакда ўсган пасткашлик?
Агар мен бақирсам, ёрилар осмон –
ҳар дамим оламнинг дамин тўзитар.
Аммо Барокўҳда бошим эгилди,
қарашга ор қилдим
элнинг кўзига.
Эй Мирзо,
Бошимни қандоқ кўтарай?!
Эй Мирзо,
эгикдир мирзолар боши –
кўтариб бўлмайди, оёқ тагида
бўлса-да баҳайбат тоғларнинг тоши.
Шоир қарғишу лаънатга кўмилган нокасларнинг қора курсиларга ўтиришини, жазога тортилишини орзу қилган эди. Афсуски, бундай бўлмади. 1990 йилдаги ва орадан роппа-роса йигирма йил ўтгач такрорланган Ўш фожиаларини ана ўша лаънатиларнинг авлодлари қилишди. Эҳтимол, фожиаларни бошлашга уларнинг ўзлари фатво беришгандир? Бу ҳақда кейинроқ алоҳида сўз юритаман.
Баъзи учрашувларда ёки издиҳомларда “асли қаерликсиз?” деб сўраганларида ҳазил тариқасида: “Ота томондан марғилонликман, она томондан андижонликман, хотин томондан тошкентликман”, деб жавоб бераман. Йигирма йилча муқаддам Андижон адабиёт музейидагилар: “Сиз ҳақингизда алоҳида кўргазма қиламиз”, дейишди. Таклифлари учун миннатдорлик билдириб дедимки: “Музей кўргазмалари Андижонда туғилиб, Андижон учун хизмати сингган ўтмишдаги ва ҳозирдаги ижодкорлар ҳақида ҳикоя қилиш керак. Мен ёшим йигирмадан ошганда Андижонни кўрганман, йилда бир-икки бораман, “андижонлик ёзувчи” деган мартабага лойиқ эмасман”.
Бир куни тоғам – Мирзакалон Исмоилий тошкентликларнинг кўк духоба дўпписини кийиб ўтирган эканлар. “Тоға, тошкентлик бўлиб қолибсиз-ку, нега Андижон дўппи киймайсиз?”, деб ҳазиллашдим. Тоғам мийиғларида кулиб: “Тошкентда ўқидим, уйландим, болаларим туғилди, урушдан кейин ҳам, қамоқдан чиққанимда ҳам Тошкентга интилдим, Тошкентнинг сувини ичяпман, ҳавосида нафас оляпман, нонини еяпман, менам Тошкентликман-да”, деган эдилар.
Ҳар турли давраларда одамлар бир-бирлари билан танишиш пайтида “қаерликсиз?” деб сўрашади. Мен шу саволни ёқтирмайман. Чунки бу менга маҳаллийчиликнинг аввал боши бўлиб туюлади.
Ҳарфлар жамланса, бир сўз бўлади,
сўзлар бирлашганда англатар маъно –
қачон жумла бўлажакмиз биз?
– Қаерликсиз?
– Қашқадарёликман.
– Ие, менам қашқадарёликман, қайси туманидансиз?
– Чироқчидан.
– Бахтимдан ўргилай, менам чироқчиликман, қайси қишлоқдансиз…
Бунақа савол-жавобларга кўп гувоҳ бўламиз. Бир-бирини билиб қўйиш зарарли эмас. Лекин шундан сўнг маҳаллийчилик бошланса, ёмон.
Ўтмишдаги