– Cha-do
Çay, bir içeçekten daha fazlasıyken ve çay seremonileri aydınlanmanın saflığına ulaşmak, kalbi sakinleştirmek, beyni disipline etmek, doğayla uyumu yüceltmek ve insanlığın harmonisini beslemek için deneyimlenirken, çay sanatı Çayizm’e dönüşmeye başlamıştır.
Gerçi bir çok kişi çay içiyor ama siz Çayizmi bilmezseniz çay sizi içer.
Sen no Rikyu
Bu kültürü tanımlayan, Çince “Chadao” terimi iki kelimeden oluşur. İlk kelime çay, ikincisi Çinçe’nin başka dilden aldığı -ism manasındaki tao/dao ekidir. Bu yüzden bu terim “Çayizm” şeklinde okunur. “Dao / Tao”, ‘..izm / yol’ demektir, o nedenle bu terimin sözlük anlamı, “Çay Yolu”dur. Bu terim; çay kültürünün, bu konudaki çalışmaların ve zamanı takip ederek kendini eğitmeyi amaçlayanların ilgi çekici yönü olan çay seremonilerini tanımlamak için kullanılır.
Çayizm çoğunlukla estetiğin temel bir formudur, fakat aynı zamanda etiğin, hatta metafiziğin hemen anlaşılamayan yansımasıdır. Çayizm “çay aklıyla” ilintilidir. Harika bir çayın tadının etkisi altındayken odaklanma ve konsantre olma algısıdır. Çayist, Çayizmi ve çay sanatını beğenen ve deneyimleyen kişidir. Çin’de, Japonya’da ve Güney Kore’nin geleneksel kültüründe çok gelişmiş Çayizimler vardır.
İchi-go ichi-e Zen Budizmi ile ve fanilik konseptiyle ilişkilidir. Terim özellikle Japon çay seremonisi ile bağlantılıdır ve genellikle çay odasının duvarına bir perşömende yazılı olarak asılır.
Meşhur çay ustası ve Zen Budist Sen no Rikyu’nun tabiri “ichigo ni ichigo” dur ve “hayatta bir kez” anlamına gelir.
Bir çay toplantısı tekrar edilemez; ev sahibi ve misafirler bunun hayatta bir kez karşılaşılacak bir şey olduğunu hissederler. Çay seremonisi, anı yaşama konsepti ile uyum içindedir.
Japon çay seremonisinde her veri net bir şekilde önceden belirlenmiştir: elbise, jest, yanıt, duygu, sunum ve mesafe. Bütün bu belirlenmiş sınırlar da seremoninin dönüştürücü potansiyelinin su yüzüne çıkmasını sağlamak içindir. Ritüel sınırları ve formu belirlendiğinde bilinç ana odaklanmak için serbest kalır.
Çay sanatının Zen ile sadece pratik gelişimi açısından değil, seremoninin öze riayet eden prensipleri anlamında da çok ilişkili olduğunu görürüz.
Bu öz şunlardan oluşur:
Armoni, hürmet, saflık ve sükunet.
Lüksten ve gösterişten kesinlikle kaçınılır.
4
Çay ve Zen
Geleneksel olarak Japonya’da ve Çin’de çay içmek tefekkür, meditasyon ve aklın ve ruhun yükselişi için fırsattır.
Hem zen hem de çay sunumu için sessiz bir meditasyonu ve tefekkürü mümkün kılacak uygunlukta bir ortam yaratılır.
Zen’in en temel özü kişinin, kendi içsel süreçleri ile en doğrudan bir şekilde bağlantıya geçmesidir. Zen herhangi bir imaja hatta Buda’ya dahi ibadet etmez. Takipçilere meditasyon ya da herhangi bir objeye konsantre olma öğretilmez. Düşünceler “hiçbir şey” üzerine odaklanmalıdır. Zen içsel ruhani bir deneyim gerçekleştirmeyi hedefler ve insanın içsel saflığına inanır. Parmak kaldırmada ya da yolda rastlanan bir arkadaşa “İyi günler” demede bile anlatılamayacak derecede derin düşünceler bulur. Bu konsept Çay Seremonisini de açıklar. Çay seremonisinde de her harekete ve her objeye çok büyük bir önem verilir.
Ukiyo-e by Utagawa Kunisada (1786-1865) çay seremonisi yapan kadın
“Ellerini temizliyorsun ve kaplardaki kiri ve tozu alıyorsun, ama eğer kalp saf değilse bütün bu titizliğin ne gereği var?”
Çay tıbbi, sosyal ve ibadetsel anlamıyla Japon ve Çin kültürünün içindedir. Çay seremonisi çayın daha çok sosyal ve ibadet yanına hitap eder. Seremoninin vurgusu “doğal, sakin, gayesiz insan eylemi” üzerinedir.
Çay ustası, yüzyıllardır beri gelen belirli adımları takip ederek biçimcilik yoluyla sadeliği yaratabilendir.
Ortam düzenli ve basittir, misafirler sürece aşinadır. Rahatlama becerisine sahip ve meditatif konuma alışıktırlar. Wabi ve sabi nosyonu ritüelin her yönüne nüfuz eder. Bu prensipler katılımcıları direkt olarak “dünyevi olanın ötesine” gitmeye yönlendirir.
Çay, özellikle yeşil çay iyileştirici ve meditatif amaçlarla, yaşamda dengeyi ve sakinliği sağlamak için kullanılır.
Aşağıdaki kısa şiir çayın aşkınlık verişi, farkındalığı artırışı ve iç huzuru vermesi üzerinedir.
İlk kase dudaklarımı ve boğazımı ıslatır
İkinci kase yalnızlığımı ve melankolimi kovar
Üçüncü kase kurumuş iç organlarıma sızar, beş bin kıvrımın edebi göbeğinden başka bir şey bulmadan
Dördüncü kase hafif bir terleme yapar, hayatın haksızlıklarını gözeneklerimden dökerek
Beşinci kase etimi ve kemiklerimi arındırır
Altıncı kase beni ölümsüzlere katar, o kadar keyifli
Yedinci kaseyi içmeme gerek yok, kanatlarımın altında sadece saf rüzgarın telaşlı esintisini hissederim.
5
Çay Seremonileri
Çay seremonisi, Çin, Japonya ve Kore’deki Uzakdoğu kültüründe ritüelleştirilmiş bir çay yapma yöntemidir. Daha ünlü olan Japon Çay Seremonisi, antik ve Ortaçağ boyunca Çin Çay Seremonisi’nden etkilenmiştir. Herhangi biri bu seremonilerde uygulanan ritüellerden, malzemelerden, tavırlardan “çay kültürü” diye bahsedebilir. Bu çay seremonilerinin ve ritüellerin hepsi bir dereceye kadar “kurgu, soyutluk, sembolizm ve biçimçilik” içerir.
Her ne kadar bu ritüeller, çayın kendisi kadar önemli olan doğru malzeme, tutum ve sosyal döngünün bulunduğu Viktorya Çağı’ndaki çay ziyafetini ve beş çayı ritüelini içeren Asya ve Avrupa merkezli olsalar da dünyanın her tarafında bulunabilir
17. Yüzyıl İngiltere Çay Seremonisi
Amerikan Çay Seremonisi’nin kökleri Amerika’nın Hollanda sömürgesi olduğu döneme kadar uzanır. Amerika Hollanda’nın kolonisiyken çay, gümüş filtrelerle, kaliteli porselen fincanlarda, demliklerde ve zarif çay kutularıyla servis edilirdi.
Temelde çay seremonileri, en iyi tadı bulmak için biçimlendirilmiş sıcak bir içecek hazırlama yöntemidir. Birleşik Krallık’taki en önemli bilim topluluklarından biri olan “The Royal Society”nin Kimya bölümündeki Dr. Andrew Stapley’in, suyun sıcaklığıyla suyu ısıtanın hareketlerinin uyum içinde olması gerektiğini içeren yöntemi, çay demlemenin ve çay yapraklarını kullanan bazı geleneksel seremonilerin kimyasına oldukça benzerdir
Bu konudaki tarihi belgeler arasında, 8. yüzyıldaki “Çay Klasikleri” monografı ve 12. yüzyıldaki “Çay İncelemesi” kitabı sayılabilir.
Kore