келмасов, умримда… пора бериб, мукофот олмаганман, – деди чўпон ерга қараб.
– Оббо-о, яна довдирлик қиласиз-а, қанақа пора, мен келиб-келиб сиздан, ўз қариндошимдан пора оламанми! Машинани ювиш чоғи ўзингиз… кўнгилдан чиқариб, бирор суюнчи берарсиз, демоқчиман.
– Суюнчи бўлса, жоним билан… аммо-лекин бўла, анови боғни хусусийлаштириш масаласи, менимча узоқ ўйланиб, кўпчилик билан кенгашиб, ҳал қилинадиган масала, агар адашмасам. Мен бир пайтлар, талабалик йилларимда сиёсий иқтисод, деган фанга жуда қизиққан, ижтимоий-иқтисодий формациялар алмашинувида мулкчилик масаласининг ўрни ҳақида бир қанча китоблар ўқиган эдим. Сиёсий иқтисод назариячилари Карл Маркс ва Жозеф Прудон ўртасида шу борада бўлган ашаддий мунозарани сиз ҳам билсангиз керак, Олий партия мактабида ўқигансиз, бири бу муаммони қашшоқлик фалсафасига, иккинчиси эса фалсафанинг қашшоқлигига боғлаган. Ҳарҳолда, умумхалқ истифодасида бўлган мулкларни хусусийлаштиришда ўта эҳтиёткорлик билан иш тутилмоғи шарт.
Шу ўринда муҳтарам китобхоним-ку истеҳзоли жилмайиб қўяр, аммо мунаққидликка даъвогару тирноқ остидан кир қидирувчи чаласавод бир адабиётшунос кас оддий чўпоннинг дабдурустдан сиёсий иқтисод ва мулкчилик муносабатлари тарихидан сафсата сўқа бошлаганидан тааассуфга тушган ва: “ол-а, оддий подачи шунақа гапирадими, китобийлигу схематизм ҳам эви билан-да”, дейиши мумкинлигини сезиб турибман. Ўзим ҳам бу одам билан асардаги бошқа бир қаҳрамон, ҳамкасбим Суҳроб Туробий орқали танишиб, илк бор суҳбатлашганимда шунақа фикрга борганман. Бироқ муфассал мулоқот давомида иштибоҳ чекинди ва Ҳаким чўпоннинг ҳамқишлоқлари томонидан “довдир”, деб аталишига айнан мана шу – ҳаддан ортиқ билимдонлигию, тупканинг тагида юриб, бутун дунёнинг ташвишу ғамлари ила яшаши, кўпчилик фаҳмига етмайдиган мураккаб сиёсий ва иқтисодий муаммолар хусусида анчайин етук олим даражасидай фикрлаши сабаб бўлганини англадим. Зеро азал-азалдан ўз қорнидан бошқа ташвиши йўқ оломон учун бундай кимарсалар телбаю девона, юмшоқ қилиб айтганда “шоир ёхуд довдир” бўлиб кўринади.
Мана шунақа гапу, шунақа сўзлар. Ҳакимбой гап қанақа суюнчи хусусида бораётганини тахмин қилмоқчи бўлди-ю, аниқ бир нарсани тасаввур этолмади. Зеро у шунча йиллик меҳнат фаолияти давомида амалдор қавмининг нафси худди резинка пайпоқ сингари ўта чўзилувчан эканига кўп бор ишонч ҳосил қилган-да. Майли, келаверсин-чи ўша машина, бир ҳисоби бўлар…
Ўқимишли чўпонимизни боғ сайри сари ундаган яна бир сабаб–у муҳтарам туманбошининг серҳашам кабинетини тарк этишга чоғланаётган лаҳзаларда юз берган яна бир “тарихий тўқнашув” билан боғлиқ эди. “Тўқнашув” истилоҳидан мазкур ўринда ижобий маънода истифода этмоқдамиз, зеро Ўташевнинг ҳузурига ҳеч қандай огоҳлантириш ёки рухсатсиз, эшикни учи ўткир амиркон туфлиси ила тепиб кирган олийнасаб меҳмон аввал соҳиби даргоҳ билан қучоқлашиб, лабини лабига қўйиб ўпишиб кўришди.
– Тоғ тоғ билан