билган.
Етим-есир, бева-бечора, фақиру фуқаро ҳақини еган амиру маъмур, молиячию солиқчиларни эса қаттиқ жазолаган. Бир ҳамкасбининг жинояти учун оёғи ёки бошидан осилганини кўрган мансабдор очидан ўлса ҳам шу каби жиноятга қўл урмаган. Гоҳида жазолар меъёридан ошиқроқ бўлган. Маъмурлар хулоса чиқармоқликлари, сабоқ олмоқликлари учун шундай қилинган.
Ҳозирги Европа гуманистларига ўхшаб, олтмиш-етмиш нафар бегуноҳни ўлдирган одамхўр қотиллар қамоқхонада боқиб ўтирилмаган. Териси шилинган. Сабаби давлат, ҳукумат ва халқ бундай руҳан хасталардан жамиятни тозалаш керак деб билган. Бундай чикатилолардан насл-насаб тарқамаслиги керак деб ўйлаган ва тўғри қилган. Спартак ҳам миллат наслини тоза, соф сақламоқ учун шундай тадбирларни қўллаган.
Ҳукмдорлар узоқ салтанат сурганлари сари тепаси ўйиқ, бечора халқ уни илоҳийлаштираверади. Бу бойлик ва мавқе, дуою олқиш, ширин сўзу мақтовлардан кўзини ёғ босган, худонинг ҳам ўзидан бошқани кўрмаслигига ишониб қолган ҳукмдор “Менинг отимдир Хизр, неки қилсам тўғридир” дея заҳн этиб, не тарзда содир бўлмасин сўнгги манзил томон оёғи тойиб бораётганини сезиб-сезмай қолади.
Инсон бешикда ётар,
Мозорда ётмоқ учун.
Қаҳрамонлар жон берар,
Юртни яшатмоқ учун.
деган сўнгги он, даму дақиқа келади. Охирги ҳисоб-китоб қилинади. Буюк Темур сўнг васиятида тилга келтирганидек, менгаки вафо қилмаган дунё, сизга ҳам вафо қилмас…
…Анқара тўқнашувида қаршисида бутун Европа, христиан дунёси ва папаси титраб турган Султон Йилдирим Боязидни тиз чўктириб асир олган Амир Темурнинг бу фатҳу зафари бутун дунёни ларзага келтирган эди.
Буюк Турон хоқони элчиларини ўн йилдан бери хонабанд этиб ўтирган Миср малиги Носируддин Фаражнинг ҳам пайтавасига қурт тушган, Темур элчиларига ялтоқланганча илтифоту мурувват қўрсатиб, жомеларда хутбалар Амир Темур номига ўқилиб, зарбхонада исми шарифи ила жилоланган тангалар қуйилаётганини билдиради.
Шомда араб амирлари ўзаро англашиб, унинг кўнглини олмоқ учун улуғ хоқонга тутун қайтариб келган Султон Аҳмад Жалойир ва оққўйинли туркманларнинг улуғ амири Қора Юсуфни зиндонга ташлайдилар.
Фаранг ва Буюк Британия, Олмон, Леону Кастилия қироллари Жаҳонгирга миннатдорчилик мактубларини битмоққа киришадилар.
Бироқ Амир Темурнинг ўша пайтда Европани халос этганлигини, Россия, Москвани Олтин Ўрда зулму босқинидан сақлаб қолганлигини ҳамма ҳам ҳис этиб англай олмас эди. Буни Амир Соҳибқироннинг ўзи ҳам ўйлаб кўрмагандир. Ҳозиргидек каби ахборот узатиш тармоғи йўқ эди. Чин императори ўлганлигини фаранг қироли беш йилдан сўнг эшитарди. Унда ҳам шу тарафдан бирор-бир савдогар келса ёки фаранг тужжори қайтса.
Амир Темур Александр Македонский ва Чингизхон эришган фатҳу зафарларни қозонган, чек-чегарасиз ўлка ва мамлакатларни забт этиб, ғарбий денгизларга чиққан эди. Ғарб ва шимол денгизларига чиқмоқ Чингизхоннинг ҳам орзуси эди. Унинг авлоди