нозир бўлишимга ёрдам беришингни тавалло қиламан.
– Ҳеч нарсага ақлим етмай қолди! – хитоб қилди Портос. – Сизлар д’Артаньяннинг қилиғини маъқуллаяпсизларми?
– Бўлмасам-чи, азбаройи шифо! – деди Арамис. – У қилган нарсани нафақат маъқуллайман, балки табриклайман ҳам.
– Энди эса жаноблар, – ўз хулқини Портосга изоҳлаб беришга ҳаракат ҳам қилмасдан сўзлади д’Артаньян, – бир киши ҳамма учун ва ҳамма бир киши учун – шу дамдан эътиборан бу бизнинг шиоримиз, тўғрими?
– Лекин… – сўзламоқчи бўлди Портос.
– Қўлингни чўз-да, қасамёд қил! – бир овоздан хитоб қилишди Арамис билан Атос.
Уларнинг ҳаракатидан эси оғиб, лекин, ҳарҳолда, ўзича алланималарни минғирлаб, Портос қўлини чўзди ва тўртовлон жўр бўлиб, д’Артаньян айтган сўзларни айтишди.
– Ҳамма бир киши учун, бир киши ҳамма учун!
– Жуда яхши. Энди ҳар биримиз ўз уйимизга жўнасак, – гўё умр бўйи буйруқ бериб юргандай деди д’Артаньян. – Ва эҳтиёт бўлинглар, зеро, шу дақиқадан биз кардинал билан кураш бошладик.
X
Ўн еттинчи асрдаги қопқон
Қопқон асло бизнинг кунлар ихтироси эмас. Жамият миршабларни кашф этган бўлса, миршаблар қопқонни ўйлаб топишган.
Китобхонларимиз Париж миршабларининг махсус тилига ҳали кўникмагани ва ўн беш йилдан ортиқ ёзувчилик ишимиз асносида бу иборани шу нарсага татбиқан биринчи бор қўллаётганимизни эътиборга олиб, гап нима хусусида кетаётганини изоҳлаб беришга уриниб кўрамиз.
Бирор уйда, қай биридалигининг фарқи йўқ, жиноятда шубҳа қилинган одам қамоққа олинса, унинг қамалгани сир тутилади. Уйнинг биринчи хонасида тўрт ёки беш миршабдан иборат пистирма қўйилади, эшикни кимки тақиллатса, очишади-да, кетидан ёпиб, келган кишини ҳибсга олишади. Шу йўсинда икки-уч кун ичида ўша уйнинг доимий меҳмонлари қамалиб қолишади.
Мана қопқон нима.
Жаноб Бонасенинг уйида айнан шундай қопқон қўйилди, у ерга кимки ораласа, ўшани кардиналнинг одамлари тутиб тергайвердилар. Иккинчи қаватдаги д’Артаньян эгаллаган бўлманинг махсус йўли бўлгани сабабли унинг меҳмонлари ҳеч қандай дилсиёҳликка йўлиқмасдилар.
Дарвоқе уникига уч дўсти келарди, холос. Улар учаласи ҳам ҳар қайси ўз ҳолича қидирув ишлари билан андармон юрар, лекин ҳали ҳеч нима топмаган, ҳеч ниманинг дарагини билмаган эди. Атос, ҳатто, жаноб де Тревилга бир-иккита савол беришга қарор қилди, машҳур мушкетёрнинг камсухан феълини назарга олганда бу нарса капитанни ўта ҳайратга солди. Лекин ўзи ўша кардинални, қирол ва қироличани сўнгги дафъа учратган куни кардинал бесарамжон, қирол алланарсадан кўнгли ғаш, қиролича эса ё тунни бедор ўтказган, ё йиғлаган каби кўзлари қизариб юрганидан бўлак ҳеч нарсадан хабари йўқ эди. Сўнгги ҳол уни ҳайрон қолдирмаган: қиролича турмуш қургандан бери тез-тез тунқотиб чиқар ва кўп кўзёши тўкар эди.
Жаноб де Тревиль ҳар эҳтимолга қарши Атосга унинг қиролга, хусусан, қироличага садоқат билан хизмат қилмоғи зарурлигини тайинлаган бўлди ва бу истакни дўстларига ҳам етказишни илтимос қилди.
Д’Артаньянга